Τα τελευταία χρόνια υπάρχει τεράστιος αριθμός κινουμένων σχεδίων στα κυπριακά και συνδρομητικά κανάλια, αλλά και στο διαδίκτυο. Τα πλείστα χαρακτηρίζονται από έντονα χρώματα, ήχους και δράση, γεγονός που προσελκύει και συχνά μαγνητίζει τα παιδιά. Είναι όλα καλά και κατάλληλα για παιδιά; Ασφαλώς όχι, καθώς πολλά γίνονται για καθαρά εμπορικούς λόγους και δεν έχουν ελεγχθεί ως προς την ποιότητα τους από ειδικούς. Παράλληλα, δεν είναι όλα κατάλληλα για όλες τις ηλικίες.
Από ποια ηλικία ένα παιδί μπορεί να παρακολουθεί κινoύμενα σχέδια και γενικά τηλεόραση;
Οι συστάσεις των ειδικών βασισμένες σε διάφορα ερευνητικά και εμπειρικά δεδομένα, υποδεικνύουν ότι τα παιδιά κάτω των 2 είναι καλύτερο να μην παρακολουθούν καθόλου τηλεόραση. Οι λόγοι αφορούν σε δυσκολία να επεξεργαστούν κατάλληλα αυτά που βλέπουν και στο γεγονός ότι χρειάζονται φυσικά ερεθίσματα σε αυτές τις ηλικίες, τα οποία προκύπτουν μέσα από την εξερεύνηση και την αλληλεπίδραση με το περιβάλλον και όχι με μια οθόνη. Στα 3-4 χρόνια περίπου τα παιδιά μπορούν να ωφεληθούν από την παρακολούθηση ορισμένων κινουμένων σχεδίων για 30 λεπτά τη μέρα. Φτάνοντας στη σχολική ηλικία, ο χρόνος μπορεί να αυξηθεί, αλλά να μη ξεπερνά τη 1 ώρα ημερησίως. Η υπερβολική παρακολούθηση τηλεόρασης έχει συνδεθεί με αυξημένα ποσοστά παχυσαρκίας και κατάθλιψης.
Τι κινούμενα σχέδια μπορούν τα παιδιά να παρακολουθούν;
Στις μικρές ηλικίες 2-3 χρονών, αν τα παιδιά θα δουν κινούμενα σχέδια, καλύτερα να βλέπουν μικρές και απλές εικόνες και ιστοριούλες από την καθημερινή ζωή και τη φύση, τις οποίες μπορούν να κατανοήσουν και να συζητήσουν με τους ενηλίκους στη ζωή τους. Μεγάλες και πολύπλοκες ιστορίες καλύτερα να αποφεύγονται, καθώς αν τα παιδιά δυσκολεύονται να τις κατανοήσουν, πιθανό να μπερδευτούν. Στα περισσότερα παιδιά αναπτύσσεται η φαντασία και η ανάγκη για κοινωνικοποίηση με συνομηλίκους γύρω στα 3 χρόνια, οπόταν και μπορούν να αρχίσουν να παρακολουθούν κινούμενα σχέδια με μεγαλύτερη και πιο σύνθετη πλοκή, που να εμπεριέχουν περισσότερη δράση και φαντασία.
Τα παιδιά μπερδεύουν συχνά τη φαντασία με την πραγματικότητα, γι αυτό και πολλές φορές νομίζουν ότι οι ήρωες των κινουμένων σχεδίων βρίσκονται και εκτός οθόνης, ή ζητούν τα ίδια να μπουν μέσα στην οθόνη. Παράλληλα, αναπτύσσεται και ο μηχανισμός της ταύτισης, με τον οποίο αντιγράφουν πρότυπα του περιβάλλοντός τους, αλλά και των αγαπημένων τους σειρών. Γι αυτό και είναι πολύ σημαντικό να τους παρέχουμε σωστά πρότυπα. Σε επίπεδο κινουμένων σχεδίων, θα πρέπει να αποφεύγονται ιστορίες που εμπεριέχουν σκηνές βίας, οι οποίες εξιδανικεύονται ή διακωμωδούνται. Σε αυτά δε συμπεριλαμβάνονται μόνο τα hi-tec σενάρια της εποχής μας με διαστημικούς και άλλους πολέμους, όπου οι «καλοί» εξοντώνουν τους «κακούς», αλλά και κινούμενα σχέδια όπως ο Tom&Jerry, όπου συνεχώς υπάρχουν πράξεις βίας όπως η προσπάθεια φαγώματος, το ξύλο, το κάψιμο κ.ά. Σε τέτοιες σειρές, τα παιδιά παίρνουν το λανθασμένο μήνυμα ότι η βία είναι χρήσιμη αλλά και διασκεδαστική και μπορεί να μεταφέρουν αυτές τις συμπεριφορές στη ζωή τους και στις σχέσεις τους. Παράλληλα, κάποια παιδιά φοβούνται και αναστατώνονται, κάτι που μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στον ύπνο και τη συμπεριφορά τους.
Ιδιαίτερη αναφορά αξίζει να γίνει σε κινούμενα σχέδια με βάση κλασσικά παραμύθια. Τα περισσότερα κλασσικά παραμύθια αποτελούν λογοτεχνικά αριστουργήματα, με κοινωνικά και ηθικά μηνύματα των εποχών τους, που απευθύνονταν όμως σε έφηβους και τους προετοίμαζαν για το στάδιο της αυτονόμησης. Παραμύθια όπως η Κοκκινοσκουφίτσα, η Σταχτοπούτα, ο λύκος και τα εφτά κατσικάκια, η Ραπουνζέλ, η Χιονάτη, η Ωραία Κοιμωμένη, ο Χάνσελ και η Γκρέτελ, ο Κοντορεβιθούλης και άλλα, έχουν αχρειάστα τρομοκρατήσει με βίαιες σκηνές πολλές γενιές παιδιών, χωρίς να τους έχουν προσφέρει κάτι περισσότερο από τη διέγερση της φαντασίας. Παράλληλα, κάποια από αυτά εμπεριέχουν αμφίβολα κοινωνικά μηνύματα, όπως η επίτευξη στόχων μέσω εξαπάτησης και κλεψιάς που συναντούμε στον Παπουτσωμένο Γάτο και στο Τζακ και τη Φασολιά.
Τα κινούμενα σχέδια λοιπόν που παρακολουθούν τα παιδιά πρέπει να προωθούν τα κοινωνικά μηνύματα που χρειάζεται η εποχή μας: ειρήνη, φιλία, ειλικρίνεια, εντιμότητα, δημιουργικότητα, εργατικότητα, υπομονή, ευγένεια, αλληλοβοήθεια, αποδοχή της διαφορετικότητας, συνεργασία και κατανόηση. Γι αυτό και χρειάζεται παράλληλα με την παροχή από μέρους μας υγιών προτύπων προς τα παιδιά, να προσέχουμε και τι βλέπουν στην τηλεόραση και πώς τα επεξεργάζονται.
