Ο θυμός είναι από τα συναισθήματα που τα περισσότερα παιδιά δυσκολεύονται να κατανοήσουν και να διαχειριστούν. Μπορούν να περιγράψουν τι τους θυμώνει, αλλά δύσκολα μπορούν να κατανοήσουν τον θυμό. Τον ταυτίζουν με την επιθετική συμπεριφορά που χρησιμοποιούν για να τον εκφράσουν.
Σκοπός μιας διδασκαλίας για τη διαχείριση του θυμού στα παιδιά είναι να μάθουν να ελέγχουν τον θυμό και τα αρνητικά τους συναισθήματα και μακροπρόθεσμος στόχος είναι η κατάκτηση της ανεξαρτησίας και αυτονομίας τους. Στόχος του εκπαιδευτικού προγράμματος δηλαδή είναι το παιδί να μάθει να ρυθμίζει τη συμπεριφορά του αλλά και το θυμικό του χωρίς τη βοήθεια κάποιου μεγάλου: εκπαιδευτικού ή γονέα.
Μια τεχνική που οπτικοποιεί τον θυμό και βοηθά τα παιδιά να τον κατανοήσουν είναι τα «θυμωμένα μπαλόνια». Η συγκεκριμένη τεχνική βοηθά τα παιδιά να διαχωρίσουν τον θυμό από την επιθετικότητα, να δουν τι συμβαίνει όταν δεν εξωτερικεύουμε ή δεν εκτονώνουμε ορθά τον θυμό μας και να καταλάβουν πως το να θυμώνει κάποιος είναι αποδεκτό και φυσιολογικό.
Περιγραφή της τεχνικής
Δίνουμε στο παιδί να φουσκώσει ένα μπαλόνι ή του το φουσκώνουμε εμείς και το δένουμε. Εξηγούμε στο παιδί ότι το μπαλόνι είναι το σώμα μας και ο αέρας είναι ο θυμός.
Δίνουμε το μπαλόνι στο παιδί να το επεξεργαστεί και το ρωτάμε αν μπορεί ο αέρας να βγει από το μπαλόνι. Του περιγράφουμε πως έτσι ακριβώς είναι κι αυτό όταν είναι θυμωμένο. Ρωτάμε το παιδί αν θα μπορούσε να σκεφτεί καθαρά αν το μπαλόνι ήταν το μυαλό του και ο θυμός έπιανε όλο τον χώρο.
Μετά δίνουμε μια καρφίτσα στο παιδί και του ζητάμε να σκάσει το μπαλόνι. Το ρωτάμε αν ήταν αυτός ο πιο ασφαλής τρόπος για να βγάλει τον αέρα ή όχι και γιατί. Χρησιμοποιήστε τον στιγμιαίο φόβο του παιδιού την ώρα που σκάει το μπαλόνι για να του δείξετε πως έτσι αισθάνονται οι άλλοι γύρω του όταν γίνεται επιθετικό. Προσπαθήστε να εξηγήσετε στο παιδί πως αν το μπαλόνι ήταν άνθρωπος, το σκάσιμο του μπαλονιού θα ήταν μια επιθετική συμπεριφορά. Ζητήστε από το παιδί να σας πει αν είναι σωστό να εκφράζουμε τον θυμό μας με αυτόν τον τρόπο.
Στη συνέχεια φουσκώνουμε άλλο μπαλόνι, αλλά δεν το δένουμε. Το δίνουμε στο παιδί να το κρατήσει και του ζητάμε να αφήσει λίγο αέρα να βγει και να κρατήσει ξανά τις άκρες σφιχτά. Ρωτάμε το παιδί αν παρατηρεί την αλλαγή του μεγέθους και αν για να γίνει αυτό χρειάστηκε να σκάσουμε το μπαλόνι. Τονίζουμε το γεγονός ότι το μπαλόνι δεν έσκασε, αλλά και το γεγονός ότι κανείς γύρω του δεν έπαθε κάτι. Μετά ζητάμε από το παιδί να αφήσει σιγά σιγά όλο τον αέρα να βγει από το μπαλόνι.
Τέλος, συζητάμε με το παιδί και του θυμίζουμε πως αν αφήσουμε τον θυμό να μαζευτεί μέσα μας, κάποια στιγμή θα εκραγούμε όπως το μπαλόνι και μπορεί να κάνουμε κακό στον εαυτό μας ή στους γύρω μας. Ως συνέχεια της τεχνικής μπορούμε να ζητήσουμε από το παιδί να γράψει πάνω σε μπαλόνια τι το θυμώνει και να του ζητήσουμε να τα φουσκώσει ανάλογα με το τι το θυμώνει περισσότερο και τι λιγότερο.
Μια άλλη αποτελεσματική τεχνική διαχείρισης του θυμού είναι αυτή της Εναλλακτικής Αντίδρασης ή αλλιώς Τεχνική της Μικρής Χελώνας. Η συγκεκριμένη τεχνική ανήκει στην ψυχολογική κατεύθυνση του γνωστικού συμπεριφορισμού και συμβάλλει σημαντικά και στη διαχείριση της επιθετικότητας του παιδιού.
Αρχικά το παιδί διδάσκεται από τον ειδικό την εναλλακτική αντίδραση της μικρής χελώνας όταν αυτή βρίσκεται σε κατάσταση που προκαλεί ένταση. Το παιδί ακούει από τον ενήλικα την ιστορία της μικρής χελώνας: «Το μικρό χελωνάκι κάθε φορά που πήγαινε στο σχολείο έμπλεκε σε καβγάδες με τα άλλα μικρά χελωνάκια, που το πείραζαν και το χτυπούσαν. Ο δάσκαλος το τιμωρούσε. Μια μέρα συνάντησε τη μεγάλη χελώνα, η οποία του είπε πως η απάντηση στο πρόβλημά του ήταν το καβούκι του. Το συμβούλεψε να κρύβεται στο καβούκι του κάθε φορά που θυμώνει, μέχρι να αισθανθεί καλύτερα. Το χελωνάκι εφάρμοσε τη συμβουλή της χελώνας και όλα βελτιώθηκαν: σταμάτησε τους καβγάδες, ο δάσκαλος δεν το μάλωνε πια και άρχισε να του αρέσει το σχολείο».
Αφού το παιδί διαβάσει ή ακούσει την ιστορία, ο ειδικός τού μαθαίνει εναλλακτικές αντιδράσεις που το ίδιο θα κληθεί να εφαρμόσει σε στρεσογόνες περιπτώσεις ή καταστάσεις συγκρούσεων. Το παιδί εξασκείται στις παρακάτω ασκήσεις:
- Να μαζεύει κοντά στο σώμα του τα χέρια και τα πόδια.
- Να ακουμπά το κεφάλι του στο θρανίο.
- Να φαντάζεται πως είναι το χελωνάκι που κρύβεται μέσα στο καβούκι του και να σκεπάζει το κεφάλι με τους βραχίονες ή τις παλάμες του.
- Να χαλαρώνει τους μυς του σώματός του και να παραμένει στην ίδια θέση για λίγο.
Αφού το παιδί κατανοήσει και κατακτήσει τις συγκεκριμένες ασκήσεις, στη συνέχεια ο ειδικός τού μαθαίνει μυοχαλαρωτικές ασκήσεις.
Έτσι, το παιδί σιγά σιγά κατακτά την ικανότητα να αντιμετωπίζει στρεσογόνες καταστάσεις, καταστάσεις συγκρούσεων και έντασης, καθώς και να διαχειρίζεται τα αρνητικά του συναισθήματα, τον φόβο, τον θυμό και την οργή του.
