Η διαδικασία της διαχείρισης των συναισθημάτων
Σύμφωνα με τον ψυχολόγο και συγγραφέα James Gross, που ανέπτυξε τη θεωρία του “Process Model”, μπορούμε να ελέγξουμε τα συναισθήματά μας μέσω κάποιων πρακτικών.
– Η επιλογή της κατάστασης: περιλαμβάνει την αποφυγή των καταστάσεων που μπορεί να προκαλέσουν συγκεκριμένα συναισθήματα.
– Η αλλαγή της κατάστασης: προσπαθείς να αλλάξεις μία κατάσταση έτσι ώστε να αλλάξεις και τη συναισθηματική επίδραση που έχει σε σένα.
– Η απόσπαση της προσοχής: χρησιμοποιείς κάτι που θα σου αποσπάσει την προσοχή ή θα σε κάνει να δώσεις μικρότερη βαρύτητα στα συναισθήματά σου.
– Η συνειδητή αλλαγή: δέχεσαι τη συγκεκριμένη κατάσταση.
– Η τελική διαμόρφωση της συμπεριφοράς: κάνεις ό,τι μπορείς για να αλλάξεις τις συνέπειες της συναισθηματικής σου αντίδρασης, αφού αυτή έχει εκδηλωθεί. Σε αυτό το σημείο, μπορεί να γυρίσεις και σε κάποιο προηγούμενο βήμα.
Οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά σε κάθε βήμα της διαχείρισης ων συναισθημάτων τους. Πάρτε για παράδειγμα την εξής περίπτωση: ένα παιδί θυμώνει με τον αδερφό του γιατί του χάλασε το κάστρο με τα τουβλάκια που έφτιαξε. Οι γονείς θα μπορούσαν να λάβουν υπόψη τους το πρώτο βήμα, δηλαδή την επιλογή της κατάστασης, έτσι ώστε να σιγουρευτούν ότι το παιδί δεν είναι κουρασμένο ή πεινασμένο και άρα πιο επιρρεπές στα νεύρα και τον θυμό. Το δεύτερο βήμα θα περιελάμβανε το να προβλέψεις το… κακό, δηλαδή στη συγκεκριμένη περίπτωση οι γονείς θα μπορούσαν να ζητήσουν από το παιδί να παίξει σε ένα άλλο δωμάτιο, έτσι ώστε να μειωθούν οι πιθανότητες να χαλάσει το παιχνίδι του. Το τρίτο βήμα θα σήμαινε ότι θα προσπαθούσαν να αποσπάσουν την προσοχή του παιδιού από τον κατεστραμμένο πύργο δίνοντάς του ένα σνακ ή βγαίνοντας έξω απ’ το σπίτι. Το τέταρτο βήμα περιλαμβάνει το να εξηγήσεις στο παιδί ότι ο αδερφός του έριξε κατά λάθος κάτω τον πύργο του και ότι τώρα έχει την ευκαιρία να τον φτιάξει από την αρχή. Στο πέμπτο βήμα, οι γονείς θα έπρεπε να βοηθήσουν το παιδί να ξαναχτίσει τον πύργο του ή να ζητήσουν απ’ τον αδερφό του να τον βοηθήσει.
Τα πρώτα 4 βήματα αναφέρονται στη διαχείριση των συναισθημάτων πριν αυτά ξεσπάσουν. Το τελευταίο βήμα επικεντρώνεται στη διαχείριση του συναισθήματος γιατί περιλαμβάνει το τι κάνει ο καθένας μας από εμάς για να αντιμετωπίσει ένα συναίσθημα που έχει ήδη εκδηλωθεί. Είναι, όμως, πολύ πιο εύκολο και αποτελεσματικό να ελέγξεις τα συναισθήματα στην αρχή τους, πριν εμφανιστούν παρά αργότερα.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς μετά το ξέσπασμα
Η ασφάλεια πάνω απ’ όλα
Όταν τα παιδιά θυμώνουν μπορεί να γίνουν επιθετικά. Στις περιπτώσεις που η πρόληψη δεν είναι εφικτή, το πρώτο βήμα είναι να βοηθήσεις τα παιδιά να ξεφύγουν από το σκηνικό που τους προκάλεσε αυτή την αντίδραση, για να ηρεμήσουν. Έτσι, η ένταση θα αποκλιμακωθεί και θα προλάβετε τα… χειρότερα. Οι γονείς πρέπει να επέμβουν εκείνη την ώρα που τα παιδιά δεν έχουν τον έλεγχο των συναισθημάτων και της συμπεριφοράς τους έτσι ώστε να σιγουρευτούν ότι δεν πρόκειται να επιτεθούν/ χτυπήσουν/ τραυματίσουν κάποιο άλλο παιδί ή να πετάξουν και να σπάσουν αντικείμενα.
Μιλήστε διεξοδικά
Μόλις το παιδί ηρεμήσει, αφήστε το να σας πει τι έγινε. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη, όταν τα παιδιά και οι έφηβοι διηγούνται ένα γεγονός που τα έκανε να θυμώσουν, ο θυμός τους μειώνεται αμέσως. Ο λόγος είναι ο εξής: όταν τα παιδιά πρέπει να διηγηθούν μια ιστορία, πρέπει να σκεφτούν τη σειρά των γεγονότων και μετά να τη μοιραστούν μαζί σας. Σε αυτό το βήμα, φροντίστε να δείξετε στο παιδί ότι είστε δίπλα του, ότι το ακούτε και ότι το κάνετε να νιώσει ασφαλές.
Στη συνέχεια, μπορείτε να του κάνετε ερωτήσεις έτσι ώστε να το βοηθήσετε να καταλάβει την οπτική των υπόλοιπων ανθρώπων, πέρα απ’ τη δική του και να χρησιμοποιεί την επικοινωνία για να λύσει τα προβλήματά του. Για παράδειγμα, μπορείτε να το ρωτήσετε «Τι θα του έλεγες;», «Πώς λες να αντιδράσει η αδερφή σου αν κάνεις αυτό που λες;», «Τι μπορούμε να κάνουμε για να αποτρέψουμε να γίνει το ίδιο την επόμενη φορά;» ή «Τι θα έκανες τώρα για να βελτιωθούν λίγο τα πράγματα;».
Όταν ανταποκρίνεσαι στον θυμό των παιδιών με ηρεμία και ενσυναίσθηση, τα βοηθάμε να διαχειριστούν καλύτερα τα αρνητικά συναισθήματά τους και να σκεφτούν διεξοδικά τι έγινε. Αντίθετα, μία θυμωμένη αντίδραση θα τα κάνει να αγχωθούν ακόμα περισσότερο.
Το παράδειγμα
Τα παιδιά μαθαίνουν περισσότερο από τις πράξεις μας παρά από τα λόγια μας. Γι’ αυτό και όταν οι γονείς ανταποκρίνονται στον θυμό τους με επιθετικότητα, όχι μόνο κάνουν τα παιδιά να θυμώσουν ακόμα περισσότερο αλλά τους μαθαίνουν ότι οι φωνές, τα νεύρα ή δυστυχώς – σε κάποιες περιπτώσεις- ακόμα και η βία είναι ο σωστός τρόπος να εκτονώνεις τον θυμό σου. Όλοι θυμώνουμε πού και πού αλλά το σημαντικό είναι να διδάξουμε τα παιδιά μας ότι ακόμα κι εκείνη την ώρα, συμπεριφερόμαστε στους άλλους με σεβασμό.
Εξάλλου, η αποτελεσματική διαχείριση του θυμού σημαίνει ότι τα παιδιά περνούν από όλη τη διαδικασία που περιγράψαμε νωρίτερα, ξεκινώντας από τα πρώτα πέντε βήματα, ξεκινώντας από την κατανόηση της κατάστασης, τις σκέψεις, τις αντιδράσεις και τη συμπεριφορά μας και πώς αυτή επηρεάζει τους υπόλοιπους ανθρώπους που εμπλέκονται στην κατάσταση.
