Η Ινδία, το Νεπάλ και η Ταϊλάνδη απαγόρευσαν την παρένθετη μητρότητα. Ο λόγος ήταν οι αναφορές για εκτεταμένη εκμετάλλευση των γυναικών που γίνονταν παρένθετες μητέρες. Μια χώρα σε ευρωπαϊκό έδαφος, η Ουκρανία φαίνεται διατεθειμένη να καλύψει το κενό. Σε ολόκληρη τη χώρα μπορεί κανείς να δει διαφημίσεις για παρένθετη μητρότητα επί πληρωμή ακόμη και σε λεωφορεία ή στο μετρό.
«Είστε από 18 έως 35 ετών; Έχετε υγιή παιδιά; Είστε σωματικά και ψυχολογικά σε καλή κατάσταση; Είστε νομοταγής;», γράφει μία από τις διαφημίσεις που καλεί τις γυναίκες να γίνουν παρένθετες μητέρες. Η Ουκρανία γίνεται όλο και πιο δημοφιλής προορισμός για ξένα ζευγάρια που αναζητούν προσιτές οικονομικά υπηρεσίες παρένθετης μητρότητας από τότε που αυτές νομιμοποιήθηκαν το 2002. Το μέσο πακέτο κοστίζει περίπου 30.000 δολάρια. Ένα αντίστοιχο πακέτο στις ΗΠΑ κοστίζει από 80.000 έως 120.000 δολάρια.
Η ζήτηση για παρένθετες μητέρες έχει αυξηθεί στην Ουκρανία από το 2015. Το υπουργείο Υγείας δεν μπόρεσε να παράσχει στοιχεία σχετικά με τον αριθμό των παρένθετων μητέρων στην χώρα. Σύμφωνα με τον Σέργκει Αντόνοφ, όμως, έναν δικηγόρο με έδρα το Κίεβο που ειδικεύεται σε υποθέσεις που αφορούν τον ιατρικό και αναπαραγωγικό τομέα, περίπου 2.000 με 2.500 χιλιάδες παιδιά γεννιούνται μέσω παρένθετων μητέρων στην Ουκρανία κάθε χρόνο. Σχεδόν τα μισά από αυτά μέσω της εταιρείας BioTexCom.
Ωστόσο, ακριβώς επειδή αυξάνεται η ζήτηση, ο Αντόνοφ αναφέρει ότι υπάρχουν αυξανόμενες αναφορές για εκμετάλλευση των παρένθετων μητέρων όσο και των ανθρώπων που επιθυμούν να γίνουν γονείς. «Η παρένθετη μητρότητα στην Ουκρανία είναι ανεξέλεγκτη και τα δυο τρίτα της βιομηχανίας αυτής λειτουργούν παράνομα».
Η ιστορία της Αλίνα
Η Αλίνα αποφάσισε να γίνει παρένθετη μητέρα το 2016, επειδή δεν έβγαζε αρκετά χρήματα ως κομμώτρια στην ιδιαίτερη πατρίδα της στο Ντόνετς του Χάρκοβο. «Είναι δύσκολο να βρει κανείς μια καλοπληρωμένη δουλειά στην Ουκρανία», λέει. «Ήθελα να ανακαινίσω το σπίτι και να βάλω στην άκρη κάποια χρήματα για το πανεπιστήμιο του γιου μου – είναι πολύ ακριβό. Η μητέρα μου δεν είχε ποτέ τα μέσα για να με στηρίξει με αυτόν τον τρόπο, αλλά θέλω ο γιος μου να έχει μια καλή εκπαίδευση».
Η εταιρεία BioTexCom, η πιο δημοφιλής εταιρείας στον τομέα της παρένθετης μητρότητας στην Ουκρανία, προσέφερε στην Αλίνα 11.000 δολάρια για μία εγκυμοσύνη και ένα επίδομα των 250 δολαρίων το μήνα – ποσό που συνολικά είναι περισσότερο από τριπλάσιο του μέσου ετήσιου μισθού στην Ουκρανία, ο οποίος φτάνει τα 3.000 δολάρια.
«Η εταιρεία υποσχέθηκε ότι θα έχω καλή φροντίδα. Ήταν μια εύκολη απόφαση και ο σύζυγός μου συμφώνησε αμέσως», είπε η Αλίνα. Μέχρι το Μάρτιο του 2017, η Αλίνα έγινε παρένθετη μητέρα για την Άνκα, 38 ετών από τη Ρουμανία που δεν μπορούσε να κάνει παιδί, λόγω πολλαπλών ινομυωμάτων στην μήτρα της. Μετά από τέσσερις αποτυχημένες προσπάθειες εξωσωματικής γονιμοποίησης, η απόκτηση παιδιού μέσω παρένθετης μητέρας ήταν η μοναδική της επιλογή, όπως είπε η ίδια στον Al Jazeera.
Η Αλίνα εξηγεί ότι οι συνθήκες για την παρένθετη μητέρα είναι τρομακτικές. Όπως καταγγέλλει, η BioTexCom την έβαλε σε ένα μικρό διαμέρισμα για 32 εβδομάδες κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης της μαζί με ακόμη τέσσερις γυναίκες. Αναγκάστηκε μάλιστα να μοιραστεί ένα κρεβάτι με μια άλλη παρένθετη μητέρα.
«Ήμασταν όλες πολύ αγχωμένες. Οι περισσότερες γυναίκες προέρχονται από πολύ μικρά χωριά και βρίσκονται σε απελπιστική κατάσταση», αναφέρει. «Περάσαμε την πρώτη εβδομάδα ξαπλωμένες γύρω – γύρω κλαίγοντας. Δεν μπορούσαμε να φάμε. Κι αυτή είναι μια τυπική κατάσταση για μια παρένθετη μητέρα».
Όπως λέει, ο επόπτης επισκεπτόταν το διαμέρισμα τις περισσότερες ημέρες για να ελέγξει τον τρόπο ζωής των γυναικών. «Αν δεν ήμασταν σπίτι μετά τις 4 μμ., θα μπορούσε να μας επιβληθεί πρόστιμο 100 ευρώ. Απειλούμασταν επίσης με πρόστιμο, αν κάποια από εμάς επέκρινε ανοιχτά την εταιρεία ή τηλεφωνούσε άμεσα στους βιολογικούς γονείς».
Εκμετάλλευση
Τα σχόλια που γίνονται στα φόρουμ για τις παρένθετες μητέρες καταγράφουν επίσης προβλήματα με την BioTexCom. Σύμφωνα με τους πελάτες της εταιρείας οι παρένθετες μητέρες πηγαίνουν να γεννήσουν σε κρατικό νοσοκομείο στο Κίεβο, όπου το επίπεδο της φροντίδας είναι κακό.
«Μας αντιμετώπιζαν σαν ζώα και μας χλεύαζαν οι γιατροί», υποστηρίζει η Αλίνα. «Δεν υπήρχε ζεστό νερό, πλενόμασταν με πλαστικά μπουκάλια πάνω από την τουαλέτα με νερό που ζεσταίναμε σε βραστήρα. Ήθελα να μεταφερθώ σε άλλο νοσοκομείο αλλά το προσωπικό με απείλησε ότι δεν θα με πλήρωνε καθόλου αν διαμαρτυρόμουν στην Άνκα».
Τρεις ημέρες μετά τη γέννα, η Αλίνα καταγγέλλει ότι άρχισε να αιμορραγεί και την μετέφεραν στην μονάδα εντατικής θεραπείας, όπου οι γιατροί της φώναζαν: «μας έχεις τρελάνει με τα προβλήματά σου». Αυτό που της είχε συμβεί ήταν ότι ένα κομμάτι του πλακούντα της είχε παραμείνει στη μήτρα μετά τον τοκετό. Αυτό είναι κάτι σοβαρό καθώς μπορεί να προκαλέσει αιμορραγία και μόλυνση. Οι γιατροί αφαίρεσαν το κομμάτι αυτό πέντε ημέρες μετά τη γέννηση του μωρού.
«Έμαθα ότι η Αλίνα είχε γεννήσει και ήταν στη μονάδα εντατικής θεραπείας όταν εκείνη που έστειλε μήνυμα. Η BioTexCom δεν μας έλεγε τίποτα», λέει από την πλευρά της η Άνκα. «Ήμουν τόσο φοβισμένη καθ’ όλη την διάρκεια της εγκυμοσύνης. Φοβόμουν ότι κάτι θα πάει στραβά».
Το 2016, η πρώτη παρένθετη μητέρα της Άνκα στην BioTexCom έχασε τα δίδυμα τέσσερις μήνες μετά την έναρξη της εγκυμοσύνης της. Σύμφωνα με την Άνκα, η BioTexComm της είπε ότι η παρένθετη μητέρα έκανε πυρετό και δεν πήγε εγκαίρως στον γιατρό. «Οι επίδοξοι γονείς συχνά παραπονιούνται ότι οι ουκρανικές κλινικές δεν παρακολουθούν σωστά την υγεία των παρένθετων μητέρων» λέει η Άνκα.
Η Αλίνα σημειώνει ότι έναν χρόνο πριν από την εγκυμοσύνη της υποβλήθηκε σε εγχείρηση ανοιχτής καρδιάς αλλά η BioTexCom δεν ζήτησε το ιατρικό της ιστορικό. «Είμαστε τόσο τυχεροί που όλα πήγαν καλά, αλλά η Αλίνα δεν θα έπρεπε να είναι υποψήφια για παρένθετη μητέρα. Υπήρχαν πάρα πολλοί κίνδυνοι», υποστηρίζει η Άνκα.
Ένα ζευγάρι από την Αργεντινή κατήγγειλε ότι η BioTexCom επέτρεψε στην παρένθετη μητέρα τους να ταξιδέψει ενώ ήταν έξι μηνών έγκυος με δίδυμα και αδιαθεσία. Η παρένθετη μητέρα γέννησε κατά τη διάρκεια του ταξιδιού και δεν είχε άλλη επιλογή από το να γεννήσει σε ένα μικρό νοσοκομείο κακώς εξοπλισμένο όπου δεν μπορούσαν να αντιμετωπιστούν οι επιπλοκές της γέννας. Τα πρόωρα μωρά γεννήθηκαν σε σηπτικό υγρό. Βρίσκονται σε μονάδα εντατικής φροντίδας σε ένα νοσοκομείο στην πόλη Ντνίπρο. Το ζευγάρι είπε ότι η εταιρεία σταμάτησε να ανταποκρίνεται στις προσπάθειές τους να επικοινωνήσουν μετά τη γέννηση.
Στις ερωτήσεις του Al Jazeera, ένας εκπρόσωπος της εταιρείας δήλωσε ότι η παρένθετη μητέρα υποβάλλεται σε μια σειρά από τεστ και συναντά έναν ψυχολόγο κι έναν δικηγόρο αλλά δεν διευκρίνισε αν απαιτείται ιατρικό ιστορικό. Υποστήριξε επίσης ότι δεν ισχύουν τα πρόστιμα στις παρένθετες για επικοινωνία με τις μητέρες αλλά αυτές αντιμετωπίζουν κυρώσεις αν παίρνουν χρήματα από τους βιολογικούς γονείς εκτός σύμβασης με την BioTexCom. Είπε επίσης ότι όλες οι παρένθετες μητέρες γεννούν στα κρατικά νοσοκομεία, όπως αυτό του Κιέβου αλλά αν θέλουν να γεννήσουν σε ιδιωτικά νοσοκομεία θα μπορούσαν. Ωστόσο, το κόστος για ένα ιδιωτικό μαιευτήριο στην Ουκρανία είναι αρκετές χιλιάδες δολάρια, κάτι που θα άφηνε την παρένθετη μητέρα με πολύ λίγα ή καθόλου χρήματα από την όλη διαδικασία.
«Εργοστάσια μωρών»
Ο Σαμ Έβερινγκχαμ, διευθυντής μιας οργάνωσης οικογενειών με βάση την Αυστραλία που απέκτησαν παιδιά μέσω παρένθετης μητέρας, λέει ότι ορισμένες κλινικές στην Ουκρανία είναι σαν «εργοστάσια μωρών». «Οι συμβάσεις μεταξύ των εταιρειών, των παρένθετων και των επίδοξων γονέων βασικά αναφέρουν: ‘είστε μόνοι σας μετά τη γέννα’. Υπάρχουν μερικές εξαιρετικές κλινικές στην Ουκρανία, αλλά επειδή έχουν μικρότερα τμήματα μάρκετινγκ από την BioTexCom είναι δύσκολο για τα ξένα ζευγάρια να μάθουν γι’ αυτές.
Ο Έβερινγκχαμ αναφέρει ότι αρκετά ζευγάρια έχουν παραπονεθεί ότι οι κλινικές έχουν «χάσει» τα έμβρυά τους ή δεν εξηγούν τους λόγους πίσω από μια αποτυχημένη εμφύτευση εμβρύου, αναγκάζοντας ορισμένους από αυτούς να αναλάβουν νομικές ενέργειες. Σε άλλες περιπτώσεις παρένθετες μητέρες που είχαν αποβολές ή θνησιγένεια δεν πληρώθηκαν. «Οι εταιρείες το έχουν στήσει έτσι ώστε να μην μπορούν να θεωρηθούν υπεύθυνες για αρνητικά αποτελέσματα. Είναι τόσο σημαντικό οι άνθρωποι να μαθαίνουν για τους κινδύνους που υπάρχουν».
Το Υπουργείο Υγείας και το Υπουργείο Δικαιοσύνης της Ουκρανίας αρνήθηκαν να σχολιάσουν το θέμα.
Όσο για την Αλίνα, τώρα ζει στο πρόσφατα ανακαινισμένο σπίτι της με το σύζυγό της και το γιο της που τον επόμενο χρόνο θα πάει στο πανεπιστήμιο. «Είμαι τόσο χαρούμενη που βοήθησα ένα ζευγάρι να αποκτήσει ένα όμορφο παιδί που αγαπά πολύ. Αλλά ποτέ δεν θα γινόμουν παρένθετη μητέρα ξανά. Ήταν μια τρομακτική εμπειρία», καταλήγει.
