Μία κεντρικής σημασία στιγμή στη ζωή του κάθε ανθρώπου είναι η γέννηση του παιδιού του. Πρόκειται για μία στιγμή που αποτελεί ένα εφαλτήριο μιας μεγάλης περιπέτειας-που για τους περισσότερους συνδέεται με την ευτυχία αλλά για κάποιους μπορεί να βιωθεί πολύ αρνητικά.
Στο πώς θα βιωθεί ο γονεϊκός ρόλος συνηγορούν πολλοί παράγοντες.
Ίσως ο βασικότερος όλων έχει να κάνει από το πώς ο ίδιος ο ενήλικας βίωσε το γονεϊκό ρόλο του γονιού-που έχει το ίδιο φύλο με αυτόν, δηλ. το κορίτσι τη μητέρα του και το αγόρι τον πατέρα. Πρόκειται για μία παράδοση προτύπων συμπεριφοράς που περνάει από γενιά σε γενιά. Συνήθως αναπαράγεται ο ίδιος τρόπος ή, σε λιγότερες περιπτώσεις, ο ακριβώς αντίθετος. Για παράδειγμα, αν κάποιος έχει μεγαλώσει με πολύ αυταρχικό πατέρα ή θα γίνει αυταρχικός πατέρας ο ίδιος με το παιδί του, ή θα πάει στο άλλο άκρο-εξαιτίας τραυματισμών που έχει υποστεί ο ίδιος από την αυταρχική συμπεριφορά του δικού του πατέρα. Έτσι, στη δεύτερη περίπτωση εμφανίζεται ένας πατέρας (που διακατέχεται από την επιθυμία να είναι δημοκρατικός προς το παιδί) που δεν καταφέρνει να θέσει κανένα όριο στο παιδί του, δημιουργώντας του ανασφάλεια. Όσο πιο ψυχικά ώριμος είναι ο γονιός, τόσο θα μπορέσει να επιτύχει και διαφοροποιήσεις από αυτό που έχει μάθει, προς όφελος του παιδιού του και της σχέσης του μαζί του.
Ο παράγοντας που έχει να κάνει με την ψυχική ωρίμανση των γονιών είναι εξίσου σημαντικός, αφού ο ρόλος του γονιού χαρακτηρίζεται από αυξημένη ευθύνη. Πολλοί δεν καταφέρνουν να φτάσουν στην ψυχική ωρίμανση ούτε μέχρι το τέλος της ζωής. Η ψυχική ωρίμανση σχετίζεται με την ενηλικίωση. Έχει να κάνει με την απεξάρτηση από την πατρική οικογένεια, με την αυτονόμηση, με την εξατομίκευση. Δυστυχώς, υπάρχουν πολλοί ανώριμοι γονείς που ταλαιπωρούν τα παιδιά τους για πολλά χρόνια λιγότερο ή περισσότερο ακούσια και συνειδητά.
Ένας άλλος παράγοντας είναι το πώς έρχεται το παιδί στον κόσμο. Είναι αποτέλεσμα μίας κοινής επιθυμίας των γονιών, του ενός από τους δύο, ή μίας τυχαίας ερωτικής συνεύρεσης; Στην περίπτωση που η επιθυμία προϋπάρχει της εμφάνισης του παιδιού στην οικογένεια, τότε οι γονείς έχουν ήδη επεξεργαστεί τι σημαίνει να έχουν ένα παιδί, είναι προετοιμασμένοι να κάνουν τις όποιες αλλαγές χρειάζονται στη ζωή τους, έχουν φαντασιώσει το παιδί πριν αυτό εμφανιστεί. Πρόκειται για την περίπτωση που συνήθως η γέννηση του παιδιού συνδέεται με την ευτυχία των γονιών.
Άλλοι παράγοντες έχουν να κάνουν με την ποιότητα της σχέσης των γονιών, την εποχή που έρχεται το παιδί στην οικογένεια, με τις οικονομικές και εργασιακές συνθήκες των γονιών, με το αν έχουν τη δυνατότητα κάποιας εξωτερικής βοήθειας στο μεγάλωμα του.
Το να κάνει κάποιος παιδιά είναι μία πολύ απλή και ταυτόχρονα πολύ σύνθετη υπόθεση.
Δυστυχώς στην Ελλάδα δεν έχουμε δομές που να προετοιμάζουν το ζευγάρι για τον ερχομό του νέου μέλους της οικογένειας. Επίσης, δεν διαθέτουμε τελετουργία ενηλικίωσης όπως συμβαίνει σε όλες τις άλλες κοινωνίες-αλλά και στην αρχαία Ελλάδα, που θα μπορούσε να βοηθήσει στην ωρίμανση των υποψήφιων γονιών, αλλά και στην μετέπειτα αυτονόμηση των παιδιών.
Πολλά παιδιά προκύπτουν από την πίεση του περιβάλλοντος του ζευγαριού ή από πίεση άλλων παραγόντων, όπως πολύ συχνά είναι ο βιολογικός χρόνος της γυναικείας τεκνοποίησης που θέτει ένα ηλικιακό όριο. Σίγουρα δεν είναι θετική η έναρξη της ζωής ενός ανθρώπου όταν αυτή έχει προκύψει από οποιαδήποτε μορφή πίεσης και δεν αποτελεί μια συνειδητή επιλογή.
Η σχέση με το παιδί ξεκινά πρώτα από τη μητέρα, καθώς κυοφορώντας το αισθάνεται ήδη την ευθύνη να προσέχει το έμβρυο, ενώ καθώς μεγαλώνει το αισθάνεται στο σώμα της.
Ίσως η πιο σημαντική στιγμή είναι ο τοκετός και η πρώτη σωματική επαφή των δύο σωμάτων (μητέρας και βρέφους). Η φύση έχει προβλέψει ώστε ακόμη και διάφορες ορμόνες εμφανίζονται στην επαφή του νεογέννητου με τη μητέρα προκειμένου να ενισχυθεί ο δεσμός τους. Αυτό είναι απαραίτητο, σε αυτή τη φάση, αφού δεν θα μπορούσε να επιβιώσει το νεογέννητο χωρίς την φροντίδα του ενήλικα.
Ο πατέρας αναπτύσσει την σχέση με το παιδί μετά τη γέννησή του. Παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στη ζωή του παιδιού και όσο μεγαλώνει το παιδί τόσο σημαντικότερος γίνεται ο ρόλος του στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του παιδιού.
Η ζωή της οικογένειας αλλάζει κάθε φορά που έρχεται ή φεύγει ένα μέλος. Κάθε τέτοια στιγμή σηματοδοτεί την αλλαγή της ως τότε ισορροπίας και δυναμικής της οικογένειας. Χρειάζεται πάντα λίγος χρόνος ώστε να μπορέσει να εγκατασταθεί η νέα ισορροπία με τον καινούριο αριθμό μελών που την απαρτίζουν και τους ρόλους που αναλαμβάνει ο καθένας.
Σε κάθε περίπτωση, η ζωή των γονιών αλλάζει. Η αλλαγή έχει να κάνει με την αυξημένη ευθύνη που έχει ο γονεϊκός ρόλος αλλά και με την εξουσία που διαθέτει. Μία εξουσία που είναι φυσική καθώς είναι αυτός που αποφασίζει για τη ζωή του μικρού παιδιού, θέτει τους κανόνες, παρέχει προστασία.
Το μεγάλωμα ενός παιδιού είναι από τις σημαντικότερες εμπειρίες ζωής. Ένα πραγματικό μάθημα που δεν δίνεται μόνο από το γονιό προς το παιδί, αλλά κυρίως, από το παιδί προς τον γονιό. Ο άνθρωπος κατά την ανατροφή του παιδιού του και το μεγάλωμά του έρχεται σε επαφή με το θαύμα της ζωής και της εξέλιξής.
Η ύπαρξη ενός μικρού παιδιού στο σπίτι ανασύρει μνήμες και αισθήσεις ξεχασμένες. Ο γονιός πολύ συχνά αισθάνεται αδύναμος να αποφασίσει τι είναι το σωστότερο για το παιδί κι είναι φυσικό να νοιώθει έτσι κατά καιρούς αφού πρόκειται για μία νέα εμπειρία.
Θα έχετε παρατηρήσει με πόσο διαφορετικό τρόπο μεγαλώνουν δύο αδέρφια διαφορετικής ηλικίας. Συνήθως στο πρώτο παιδί υπάρχει περισσότερο άγχος από τους γονείς για το μεγάλωμά του, καθώς δεν έχουν ξαναβιώσει παρόμοια κατάσταση. Εκτός από την περίπτωση που οι ίδιοι οι γονείς ήταν στην πατρική οικογένεια πρωτότοκοι και είχαν την εμπειρία από μικρότερα αδέρφια με μεγάλη διαφορά ηλικίας. Αυτοί είναι περισσότερο εξοικιωμένοι και λιγότερο αγχωμένοι για το αν πράττουν σωστά ή λάθος κι αν ένα συνάχι του παιδιού πρέπει να αξιολογηθεί ως κάτι σοβαρό ή όχι ώστε να το πάνε στο γιατρό.
Το σίγουρο είναι ότι κάθε γονιός εξασκείται στην υπομονή όταν έχει παιδιά. Καθώς τα παιδιά είναι γεμάτα ενέργεια και ακούραστα κατά τη διάρκεια της ημέρας, είναι εξαιρετικά δύσκολο για έναν ενήλικα να μπορεί να ακολουθήσει αυτούς τους ρυθμούς. Τα όρια είναι απαραίτητα τόσο για την ομαλή λειτουργία της οικογενειακής ζωής, αλλά και για τον ψυχισμό του μικρού παιδιού προκειμένου να αισθάνεται ασφαλές.
Πώς όμως τίθενται τα όρια; Αυτό είναι ένα από τα βασικά προβλήματα που έχει να επιλύσει ο γονιός. Η σωματική τιμωρία βλάπτει ναρκισσιστικά το παιδί και σπάνια φέρει τα αναμενόμενα αποτελέσματα, ιδιαίτερα όσο μεγαλώνει. Όλο και περισσότερο φαίνεται ότι η λογική της επιβράβευσης κερδίζει έδαφος ως προς την αποτελεσματικότητά της στην εγκαθίδρυση των ορίων. Σιγά σιγά οι κανόνες ενδοβάλλονται και η ζωή γίνεται ευκολότερη.
Το πρότυπο των γονιών είναι το σημαντικότερο που έχουν τα παιδιά, τουλάχιστον ως την εφηβεία. Έτσι, ο γονιός έρχεται πάντα σε μία διαρκή αναζήτηση του πώς ο ίδιος γίνεται αντιληπτός στο παιδί του κι έτσι η ύπαρξη του παιδιού γίνεται και μοχλός αυτοσυνείδησης.
Δεν υπάρχει αλάθητος γονιός, οπότε καλό είναι να περιορίζονται οι ενοχές για πράγματα που δεν έχουν συμβεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο για το παιδί. Θα έλεγα ότι όλοι μας έχουμε κάποιας μορφής ψυχικού τραυματισμού από τους γονείς μας, όσο καλοί και να ήταν.
Ακόμη και ο πολύ καλός γονιός αποτελεί δυσκολία για το παιδί. Δυσκολία στο να τον αποχωριστεί, όταν έρθει η ώρα που θα πρέπει να ανοίξει τα φτερά του. Έτσι, αξίζει να θυμηθούμε τι έλεγε o Winnicott για τη μητέρα. Ότι αυτή θα πρέπει να είναι αρκετά καλή και όχι άριστη, ώστε να έχει ένα κίνητρο το παιδί να φύγει και να αυτονομηθεί.
Με τη γέννηση ενός παιδιού, ο γονιός επαναδιαπραγματεύεται τη δική του σχέση με τον γονιό του. Αν αυτή ήταν κακή, του δίνεται η δυνατότητα να την βελτιώσει μέσα από τη σχέση του με το παιδί του, να την αναστοχαστεί και να την κατανοήσει καλύτερα.
Σε κάθε αναπτυξιακό στάδιο το παιδί χρειάζεται με διαφορετικό τρόπο τους γονείς του.
Έτσι από 0-3 μηνών η μητέρα πρέπει να είναι συνεχώς παρούσα σε κάθε αίτημα-κλάμα του βρέφους βάζοντας τις βάσεις της εμπιστοσύνης και της επικοινωνίας. Ταυτόχρονα ο πατέρας πρέπει να αντιμετωπίσει αυτή την συμβιωτική σχέση της συντρόφου του με το παιδί και να μην αισθάνεται ανταγωνιστικά. Σταδιακά επέρχεται η αποκόλληση του παιδιού από τη μητέρα και ενδυναμώνεται ο ρόλος του πατέρα.
Από τη στιγμή που το παιδί αρχίζει να μπουσουλάει αρχίζει να εξερευνά το περιβάλλον του. Εφόσον έχει πάει καλά το προηγούμενο στάδιο αισθάνεται ασφαλές να απομακρυνθεί από τη μητέρα και να πάει στην άλλη άκρη του δωματίου ή και σε άλλο δωμάτιο προκειμένου να ανακαλύψει τι γίνεται εκεί. Παρόλο που η ανησυχία του γονιού αυξάνεται γιατί είναι συχνά τα μικροατυχήματα θα ωφελήσει το παιδί του αν το αφήσει ελεύθερο να εξερευνήσει, υπό την εποπτεία του κι όχι να το περιορίσει στο πάρκο του.
Το κόψιμο της πάνας χρειάζεται προσοχή γιατί σχετίζεται με ακόμη μία έκφανση αυτονομίας του παιδιού. Τα κακά είναι δικά του και τα κάνει ό,τι θέλει…Έτσι σκέφτεται το μικρό παιδί. Ο έλεγχος των σφιγκτήρων αυξάνει πολύ την αυτοπεποίθηση του παιδιού που αισθάνεται δυνατότερο. Εμφανίζεται το «όχι» προς τους γονείς. Ένας ομαλός τρόπος εγκατάλειψης της πάνας (ανάμεσα στα 2 και 3 έτη) είναι μέσω της ταύτισης με τον ενήλικα και να συνδεθεί η πράξη της χρήσης της τουαλέτας με το μεγάλωμα του.
Κατά τη νηπιακή ηλικία το παιδί χρειάζεται να αισθάνεται την αγάπη του περιβάλλοντος. Η αγάπη δεν σημαίνει απαραίτητα συνεχή χαϊδολογήματα, αλλά η τρυφερότητα πρέπει να συνδέεται και με το ειλικρινές ενδιαφέρον προς αυτό, με το βίωμα ότι ο γονιός το αποδέχεται και το αγαπάει.
Κατά τη διάρκεια της σχολικής ζωής το παιδί χρειάζεται ένα ήρεμο και οριοθετημένο περιβάλλον προκειμένου να αναπτύξει την εργατικότητα που χρειάζεται για το σχολείο, τη συγκέντρωση, τη συνεργασία με τα άλλα παιδιά και την κοινωνικότητά του.
Στην εφηβεία αυτό που χρειάζεται περισσότερο ο/η έφηβος είναι η κατανόηση. Κατανόηση για όλη την έκρηξη που προκαλεί η ορμονική ανάπτυξη στο παιδί και οι αυξημένες απαιτήσεις του σχολείου, της κοινωνικότητας και της έναρξης της σεξουαλικότητας του. Εκεί ο γονιός πρέπει να αποδεχτεί την αποκαθήλωσή του από το θρόνο που ήταν τοποθετημένος από το παιδί του όσο αυτό ήταν μικρό, την αμφισβήτισή του και την σταδιακή απομάκρυνση του παιδιού από την οικογένεια για να βρει σύντροφο και φίλους.
Ο νέος θα περάσει ευκολότερα στην ενηλικίωση όταν ο γονιός αναγνωρίζει το μεγάλωμά του και του επιτρέπει να πάρει τη ζωή στα χέρια του. Αυτό βέβαια είναι μία διαδικασία που ξεκινά ήδη από τη γέννηση και πρέπει να οδηγεί σε μία σταδιακή αυτονόμηση του παιδιού.
Όπως βλέπετε είναι μεγάλο μάθημα ζωής η γέννηση ενός παιδιού και το μεγάλωμά του. Ένα υπέροχο μάθημα ζωής που αλλάζει τη ζωή του γονιού. Αυτή η αλλαγή γίνεται περισσότερο αποδεκτή όταν είναι έτοιμος και επιθυμεί το γονεϊκό ρόλο. Είναι μεγάλη η χαρά που τον περιμένει, αλλά και η ευθύνη. Τα παιδιά διδάσκουν τους γονείς μέσα από την ύπαρξή τους. Αν ο γονιός είναι ανοιχτός, τότε τον περιμένουν πολλές εκπλήξεις. Τώρα για το αν θα είναι καλές ή κακές αυτές οι εκπλήξεις, αυτό έχει να κάνει με τη σχέση που οικοδομεί με το παιδί του.
