Φαίνεται πως η σεξουαλική κακοποίηση των παιδιών είναι πολύ συχνότερη από όσο νομίζουμε. Σ’ αυτό συνηγορεί ο μεγάλος αριθμός των περιπτώσεων που φτάνουν στην ψυχοθεραπεία, όταν πια το υποκείμενο είναι ενήλικο.
Σε αυτές τις περιπτώσεις, σχεδόν ποτέ δεν γνωρίζουν οι γονείς τι έχει συμβεί στο παιδί, την στιγμή που συμβαίνει. Κι αυτό είναι κάτι που πρέπει να μας προβληματίσει.
Τι είναι αυτό που κάνει το παιδί να μην μιλήσει στο γονιό για ένα τόσο σοβαρό θέμα;
Είναι ο φόβος, η ενοχή, η πίστη του παιδιού ότι ο γονιός θα πάψει να το αγαπάει ή ότι θα το μαλώσει/τιμωρήσει, η απόσταση που μπορεί να υπάρχει μεταξύ τους σε θέματα σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης, η ντροπή…
Η σεξουαλική κακοποίηση μπορεί να ξεκινά από την παρενόχληση. Παρενόχληση μπορεί να είναι ακόμη και τα σόκιν αστεία που λέγονται με υποννοούμενα στα παιδιά, η προβολή πορνογραφικού υλικού, τα αγγίγματα που προκαλούν ενόχληση, ο σεξουαλικός ερεθισμός του ενήλικα που γίνεται αντιληπτός από το παιδί κλπ.
Τα παιδιά από τη βρεφική ηλικία ήδη, αναγνωρίζουν τις προθέσεις του άλλου. Ευτυχώς, η φύση έχει προνοήσει και η επικράτηση του δεξιού ημισφαιρίου του εγκεφάλου στα πρώτα έτη ζωής μας δίνει τη δυνατότητα να “διαβάζουμε” το πρόσωπο και την κίνηση των άλλων. Η διαίσθηση είναι αλάθητη σε αυτή την περίοδο της ζωής και προφυλάσσει τον οργανισμό από πιθανούς κινδύνους.
Για πολλές οικογένειες το πρόβλημα τίθεται από τη δική τους δυσκολία να αναφερθούν στο θέμα της σεξουαλικότητας. Αν η σεξουαλικότητα είναι ταμπού για τον γονιό, τότε το παιδί του έχει περισσότερες πιθανότητες να πέσει θύμα παρενόχλησης ή κακοποίησης, καθώς δεν θα είναι καθόλου θωρακισμένο απέναντι στους κινδύνους.
Αυτές οι συζητήσεις με το παιδί δεν πρέπει να είναι φορτισμένες συναισθηματικά τόσο ώστε να δημιουργηθεί η αντίληψη στο παιδί ότι ο κόσμος είναι επικίνδυνος. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να αποτελέσει εμπόδιο στην αυτονομία του και να συμβάλλει στη δημιουργία κοινωνικής φοβίας. Εντούτοις, θα πρέπει να καταλάβει ότι ο κόσμος δεν είναι ούτε αγγελικά πλασμένος και θα πρέπει να είναι έτοιμο να αντιμετωπίσει τυχόν κινδύνους που μπορεί να βρεθούν στο δρόμο του.
Από την ηλικία των τριών χρόνων, το παιδί αρχίζει και κάνει ερωτήσεις που σχετίζονται με τη σεξουαλικότητα και συχνά φέρνουν τον γονιό σε δύσκολη θέση. Πολλοί δεν απαντούν ή απαντούν παραπλανητικά σε αυτά τα ερωτήματα των παιδιών. Τι πιο φυσικό όμως από την αναπαραγωγή;
Μπορείτε σε αυτό το σημείο να αξιοποιήσετε παραδείγματα από τη φύση. Παρατηρώντας την αναπαραγωγή των φυτών, το πώς ο σπόρος βρίσκει κατάλληλο έδαφος στη γη και μέσα σε φιλικές περιβαλλοντικές συνθήκες (ηλιοφάνεια, πότισμα κλπ) μπορεί και γεννιέται ένα νέο φυτό. Το παιδί σε αυτή την ηλικία πρέπει να γνωρίζει το σώμα του, να κατονομάζει τα μέλη του και τις λειτουργίες τους. Είναι σημαντικό να παίρνει απαντήσεις στα ερωτήματά του από τους γονείς και όχι να αποφεύγουν να απαντήσουν ή να το παραπλανούν. Αν δεν το κάνουν εκείνοι, θα βρεθεί κάποιος άλλος τρόπος να μάθει το παιδί και σίγουρα θα είναι χειρότερος από αυτόν που προέρχεται από τους γονείς που το αγαπούν.
Οι ίδιοι οι γονείς πρέπει να σέβονται το σώμα του παιδιού και να αποφεύγουν την κακοποίησή του, μέσω της σωματικής τιμωρίας, που βλάπτει σοβαρά την αυτοεκτίμηση, εξαγριώνει και ταπεινώνει το παιδί.
Το σώμα του, πρέπει να μάθει, ότι είναι δικό του και ότι είναι προσωπικό του δικαίωμα να μην δέχεται αγκαλιές, χάδια ή φιλιά από οποιονδήποτε άλλο αν δεν το επιθυμεί. Επίσης, να έχει εμπιστοσύνη στον εαυτό του και όταν αισθάνεται ότι κάτι το ενοχλεί, από οπουδήποτε κι αν προέρχεται, να μην το δέχεται και να ζητά βοήθεια από τους δικούς του, αν χρειαστεί.
Η σχέση με τους γονείς πρέπει να έχει ψυχική εγγύτητα ώστε να αισθάνεται το παιδί ότι μπορεί να πάει σ’ εκείνους για να τους πει ό,τι το έχει ενοχλήσει, χωρίς να φοβάται ότι θα το κρίνουν, θα το μαλώσουν ή δεν θα το πιστέψουν.
Στις περισσότερες των περιπτώσεων σεξουαλικής παρενόχλησης ή κακοποίησης, αυτό που δημιουργεί ακόμη μεγαλύτερο ψυχικό τραυματισμό που διαρκεί για πάντα, είναι η αδυναμία ή η άρνηση προστασίας από τους γονείς. Όταν οι γονείς αρνούνται (ο μηχανισμός της άρνησης είναι από τους πιο αρχαϊκούς μηχανισμούς ψυχικής άμυνας) να δουν την πραγματικότητα στερούν από το παιδί τους την προστασία τους. Το παιδί μένει απροστάτευτο, απομονώνεται και χάνει την εμπιστοσύνη του προς τους γονείς του (που αποτελούν τα πιο αγαπημένα και φερέγγυα πρόσωπα σ’αυτή την ηλικία).
Γενικά, τρεις θα έλεγα είναι οι βασικοί κανόνες που θα μπορούσε ο κάθε γονιός να περάσει στο παιδί του. Ο ένας είναι ότι δεν αυνανίζεται κανείς σε δημόσιο χώρο (στην ηλικία των τεσσάρων είναι πολύ συχνός ο αυνανισμός και το μικρό παιδί δεν γνωρίζει ότι η σεξουαλική έκφραση έχει χαρακτήρα ιδιωτικότητας-τουλάχιστον στη δική μας κοινωνία). Επίσης, ότι η σεξουαλική σχέση απαγορεύεται μεταξύ ενήλικα και παιδιού. Κι ο τρίτος κανόνας ότι αν κάτι το ενοχλήσει θα πρέπει να το πει αμέσως στους γονείς.
Η οργάνωση προστασίας των παιδιών “Χαμόγελο του παιδιού” είχε δημοσιεύσει κάποιες συμβουλές που πρέπει να πούμε στα παιδιά όταν κάποιος προσπαθήσει με τη βία να το πάρει.
Καθώς είναι συχνό το φαινόμενο ένα παιδί να κλαίει όταν βρίσκεται με τον ενήλικα, οι γονείς πρέπει να πουν στο παιδί ότι όταν κάποιος το αρπάξει με τη βία, εκείνο θα πρέπει να φωνάξει ότι αυτός/ή δεν είναι ο γονιός του, αλλά κάποιος ξένος. Επίσης, να φωνάξει στους περαστικούς να καλέσουν την αστυνομία.
Οι περισσότερες περιπτώσεις σεξουαλικής κακοποίησης γίνονται ωστόσο από οικεία πρόσωπα εμπιστοσύνης ή και εξάρτησης του παιδιού από αυτούς. Κι αυτό είναι κάτι που περιπλέκει περισσότερο τις συνέπειες. Δυσκολότερα το παιδί θα το πει στους γονείς, για να μην διαταραχθεί η οικογενειακή ισορροπία και ακόμη δυσκολότερα οι γονείς θα κάνουν αυτό που πρέπει για το καλό των παιδιών, για τον ίδιο λόγο.
Προσοχή χρειάζεται επίσης στη χρήση του διαδικτύου από τα παιδιά. Ειδικά τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπου κάποιος μπορεί να μπει με ψεύτικο προφίλ και στόχο την αποπλάνηση, πρέπει να απαγορεύονται στα παιδιά ως την εφηβεία. Και θα πρέπει οι γονείς να έχουν προετοιμάσει τα παιδιά στο να μην πέφτουν σε τέτοιες παγίδες, όπως με το να μην κάνουν φίλους αγνώστους, να μην μοιράζονται φωτογραφίες τους και να μην μπαίνουν σε ιδιωτική συζήτηση με αγνώστους. Σήμερα, που η ιδιωτικότητα έχει καταλυθεί, θα πρέπει και οι ίδιοι οι γονείς να είναι συνετοί με την έκθεση φωτογραφιών των παιδιών τους στο facebook και άλλα μέσα, όταν έχουν “φίλους” που δεν γνωρίζουν προσωπικά.
Το ποσοστό σεξουαλικής παρενόχλησης είναι εξαιρετικά υψηλό. Οχτώ στα δέκα κορίτσια αναφέρουν ότι έχουν παρενοχληθεί σεξουαλικά τουλάχιστον μία φορά κατά την παιδική ή εφηβική ηλικία από ενήλικες. Αλλά και τα ποσοστά των αγοριών δεν είναι εφησυχαστικά.
Το παιδί δεν διαθέτει ακόμη τα διανοητικά και γνωστικά εργαλεία για να μπορέσει να επεξεργαστεί την σεξουαλική παρενόχληση και κακοποίηση. Η σεξουαλική επίθεση (αλλά και η αποπλάνηση στην οποία δεν υπάρχει βία είναι επίσης μία μορφή επίθεσης ) το βυθίζει σε σύγχυση. Ο ερεθισμός των σεξουαλικών οργάνων συνοδεύεται από ευχαρίστηση, αλλά παράλληλα το παιδί αισθάνεται έντονη την ενόχληση και τη δυσφορία. Είναι έρμαιο στην εξουσία του ενήλικα, ένα εργαλείο-χωρίς πρόσωπο και συναισθήματα-ένα αντικείμενο ικανοποίησης.
Μελλοντικά, τέτοιου είδους γεγονότα μπορούν να επιφέρουν διαστρεβλώσεις στη σεξουαλικότητα, κατάθλιψη και αγχώδεις διαταραχές. Γιαυτό σε περίπτωση που κάτι τέτοιο συμβεί είναι απαραίτητη η άμεση ψυχολογική στήριξη και θεραπεία, τόσο του παιδιού όσο και του οικογενειακού περιβάλλοντος. Ποτέ δεν είναι βέβαια αργά για να απαλλαγεί κανείς από τις επιπτώσεις του τραύματος, αλλά γιατί να χάσει πολύτιμο χρόνο;
