Από την κλινική μου εμπειρία και τα λεγόμενα των ανθρώπων που καταφτάνουν στο γραφείο, υπάρχουν κάποιες αντιλήψεις στις σχέσεις γονέων-παιδιών που θεωρούνται σχεδόν δεδομένες.
Μερικές από αυτές είναι:
- Όλοι οι γονείς αγαπούν τα παιδιά τους. (Αν δεν έχουν μάθει την αγάπη από τον δικό τους γονιό, δεν θα καταφέρουν να αγαπήσουν τα παιδιά τους. Επίσης, δεν είναι λίγοι οι γονείς που κάνουν παιδιά για να καλύψουν ναρκισσιστικά ελλείμματα δικά τους).
- Όλα τα παιδιά αγαπούν τους γονείς τους. (Αν έχει πετύχει αυτή η σχέση, ισχύει. Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα συναισθήματα των παιδιών προς τους γονείς διακατέχονται από αμφιθυμία, δηλαδή συνυπάρχουν ταυτόχρονα αντίθετα συναισθήματα).
- Δέσιμο μεταξύ γονιών παιδιών. Δεμένες οικογένειες. (Τείνει να θεωρείται θετικό. Στην πραγματικότητα, το δέσιμο μεταξύ του παιδιού και του γονιού υπάρχει με έναν απόλυτο τρόπο στους τρεις πρώτους μήνες της ζωής του παιδιού. Σταδιακά το παιδί αποκόπτεται από τη μητέρα για να μπορέσει να βρει την αυτονομία του ως οργανισμός. Η εξάρτησή του από την οικογένεια συνεχίζεται και ως το τέλος της εφηβείας, όπου χρειάζεται τη στήριξη των γονιών του προκειμένου να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις των νέων του ευθυνών. Συνήθως, όταν ακούμε κάποιον να λέει ότι είναι δεμένος με την οικογένεια, σημαίνει στις περισσότερες περιπτώσεις, ότι δεν έχει ακόμη καταφέρει να εξατομικευτεί. Δεν έχει ξεκάθαρα δικές του επιθυμίες, αλλά ακολουθεί μάλλον, ως αποστολή, την εκπλήρωση των επιθυμιών των γονιών του. Πρόκειται για σχέσεις μεγάλης εξάρτησης όπου το έδαφος είναι πρόσφορο για την ανάπτυξη ψυχοπαθολογικών συμπτωμάτων.
- Η υπερβολική αγάπη των γονιών, ιδιαίτερα της μητέρας. (Θεωρείται επίσης θετική. Παρόλα αυτά, ο D. Winnicott είχε τονίσει ότι καλή μητέρα είναι αυτή που είναι αρκετά καλή. Περισσότερο από αυτό δηλώνει μία μητέρα που υπερκαλύπτει τις ανάγκες του παιδιού, ενώ λιγότερο, δηλώνει μια ελλειμματική μητέρα. Και τα δύο προκαλούν παρενέργειες στην ανάπτυξη του παιδιού. Στην πρώτη περίπτωση έχουμε μία μητέρα που μπουκώνει το παιδί που δεν έχει την ευκαιρία να ανακαλύψει την επιθυμία, ενώ στη δεύτερη περίπτωση έχουμε μία μητέρα αποστερητική).
- Το παιδί που λέει τα πάντα στους γονείς. Κι ο γονιός που θέλει να ξέρει τα πάντα για το παιδί.(Οι γονείς πρέπει να αποδεχτούν ότι το παιδί τους έχει το δικαίωμα να μην τους λέει τα πάντα. Το παιδί που λέει τα πάντα στους γονείς, τους εμπλέκει συνεχώς στις υποθέσεις του, κάνοντας την αυτονόμησή του ένα εξαιρετικά δύσκολο εγχείρημα. Πρέπει να γίνει σεβαστό ότι το παιδί, όπως και ο καθένας μας έχει το δικαίωμα ενός ιδιωτικού χώρου. Πάντως, από την εμπειρία μου, μάλλον οι μητέρες ξέρουν τα λιγότερα για το παιδί τους, μετά από κάποια ηλικία κι αυτό δεν σημαίνει ότι δεν είναι καλή η σχέση τους).
- Το δύσκολο παιδί. (Δεν υπάρχει δύσκολο παιδί εξαρχής, αλλά γίνεται. Πρόκειται για το παιδί που έρχεται συνήθως σε μία δύσκολη περίοδο στη ζωή των γονιών-είτε εξαιτίας μιας κρίσης στη σχέση τους, ενός πένθους, μίας οικονομικής δυσκολίας κ.ά. Συνήθως έχει κάποιο/α αδελφό/ή που λειτουργεί αντισταθμιστικά, ως το καλό παιδί).
- Οι γονείς-φίλοι των παιδιών. (Αυτό κι αν δυσκολεύει τα παιδιά. Άλλο να διακατέχονται οι γονείς από φιλικά συναισθήματα απέναντι στα παιδιά τους, κι άλλο να μπερδεύουν το παιδί τους με τον φίλο τους. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις των γονιών, ιδιαίτερα των μητέρων με τις κόρες, που συζητούν τα προβλήματα που έχουν με τον άντρα τους-πατέρα του παιδιού τους. Είναι πιθανόν να αναπτύξουν μία πρόσκαιρη συμμαχία απέναντι στον σύζυγο με το παιδί, αλλά δεν καταλαβαίνουν ότι βαραίνουν υπερβολικά το παιδί τους, το οποίο κάποτε, διακατεχόμενο από ενοχές εξαιτίας αυτής της συμμαχίας με τον έναν γονιό έναντι του άλλου, θα αλλάξει στρατόπεδο και θα διακατέχεται από εχθρικά συναισθήματα απέναντι στον “φίλο” γονιό. Από την άλλη, η ένταση που δημιουργείται στον ψυχισμό του παιδιού, ανακάμπτει την πορεία του, αφού, αντί να σκέφτεται την πρόοδό του, στοχάζεται τα προβλήματα του γονιού. Φίλους κάνουμε πολλούς, γονείς έχουμε μόνο δύο).
- Το ξύλο βγήκε απ’τον παράδεισο. ( Ένας μύθος που ευτυχώς αρχίζει να καταρρίπτεται. Το ξύλο ταπεινώνει, τραυματίζει ναρκισσιστικά το παιδί, το διδάσκει στη βία. Στην πραγματικότητα, το μόνο που επιτυγχάνεται είναι η εκτόνωση των επιθετικών παρορμήσεων του γονιού, όμως το αποτέλεσμα είναι μόνο αρνητικό στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του παιδιού, αφού πληγώνει την αυτοπεποίθησή του, δημιουργεί τάση προς κατάθλιψη, χαλάει την εικόνα του εαυτού και θα προσπαθήσει να βρει στη συνέχεια το οικείο της βίας μέσα από άλλες σχέσεις του).
- Ο τέλειος γονιός. (Φυσικά και δεν υπάρχει. Πρέπει να προσαρμοστούμε στην ιδέα ότι όλοι κάνουμε λάθη. Η ενοχή είναι το συναίσθημα που οδηγεί στη διάπραξη νέων λαθών. Ας εξοικειωθούμε με την ιδέα ότι δεν είμαστε παντοδύναμοι. Ας γίνουν τα λάθη ευκαιρία για γνώση και βελτίωση των σχέσεων με το παιδί. Η συγνώμη του γονιού, όταν πραγματικά την αισθάνεται, είναι βάλσαμο για την ψυχή του παιδιού του και τη σχέση τους. Αρκεί να το εννοεί και να μην επαναλαμβάνει το ίδιο λάθος μετά).
Δήμητρα Σταύρου, Ψυχολόγος
