«Θα συναντηθούμε στ’ όνειρο»: Ένα βιβλίο για τον μπαμπά στη φυλακή και τα παιδιά που αφήνει πίσω του γεμάτα απορίες

Ένα παιδικό βιβλίο στάθηκε αφορμή για να σκεφτούμε όλους εκείνους τους κρατούμενους στις φυλακές που είναι μπαμπάδες και έχουν αφήσει πίσω τους ένα ή περισσότερα παιδιά γεμάτα απορίες. Γιατί το βιβλίο με τίτλο «Θα συναντηθούμε στ’ όνειρο – Μια ιστορία για τον μπαμπά στη φυλακή» έχει δημιουργηθεί και απευθύνεται αποκλειστικά σε κρατούμενους γονείς και τα παιδιά τους, και σύντομα θα αρχίσει να μοιράζεται στις φυλακές.

Ξεφυλλίστε το βιβλίο «Θα συναντηθούμε στ’ όνειρο»

Πρόκειται για ένα ξεχωριστό εγχείρημα, δημιούργημα κρατούμενων πατεράδων σε φυλακή της Λειψίας (Γερμανία) ως δράση του Ψυχολογικού τμήματος με την ευθήνη της Nicole Borchert και με την υποστήριξη του σωματείου «Ζωή χωρίς χειροπέδες». Στην Ελλάδα μεταφράστηκε και εκδόθηκε από το Υπουργείο Δικαιοσύνης/Γενική Γραμματεία Αντεγκληματικής Πολιτικής, με τη συνδρομή του Εθνικού Τυπογραφείου, και έχει στόχο να μιλήσει για την πραγματικότητα της φυλακής, λύνοντας πολλά ερωτήματα στα παιδιά που μένουν πίσω.

Μιλήσαμε με την Christine Maerkl που ανέλαβε τη μετάφραση και επιμέλεια του βιβλίου, κλινική ψυχολόγο και Επιστημονική Συνεργάτη της Γεν. Γραμματείας Αντεγκληματικής Πολιτικής, η οποία και μοιράστηκε άκρως ενδιαφέρουσες πληροφορίες για αυτό το βιβλίο που ξεχειλίζει από αγάπη, και αφοσίωση.

Πώς προέκυψε η ιδέα της μετάφρασης αυτού του βιβλίου;

Εργαζόμενη ως ψυχολόγος σε ανδρική φυλακή, είχα ξεκινήσει μια ομάδα συμβουλευτικής γονέων. Τότε διαπίστωσα ότι οι περισσότεροι μπαμπάδες κρατούμενοι, ενώ είχαν καθημερινή ή σχεδόν καθημερινή τηλεφωνική επαφή με τα παιδιά τους, δεν είχαν πει την αλήθεια σ’ αυτά για το πού βρίσκονται. Συνήθως, κατέφευγαν σε δικαιολογίες του τύπου «είμαι στο εξωτερικό για δουλειές» ή «δεν μου δίνει άδεια το αφεντικό». Αυτές οι δικαιολογίες δεν μπορούσαν να σταθούν εύκολα και τους δυσκόλευαν πολύ στην άμεση και αυθόρμητη επικοινωνία με το παιδί τους. Επίσης, δεν ήταν λίγοι αυτοί που απέφευγαν τα επισκεπτήρια με τα παιδιά τους -παρότι τα επιθυμούσαν πολύ- για να μην καταλάβουν τα παιδιά ότι είναι στη φυλακή. Όταν έκανα την πρόταση για ένα παιδικό βιβλίο που θα πραγματευόταν αυτό το θέμα, ο Γενικός Γραμματέας Αντεγκληματικής Πολιτικής, κ. Ευτύχης Φυτράκης, ήταν πολύ θετικός και, ψάχνοντας, βρήκαμε κάποιον που πληρούσε τις σχετικές προϋποθέσεις στη Γερμανία. Αυτό που μας άρεσε πιο πολύ στο συγκεκριμένο βιβλίο ήταν το γεγονός ότι είχε φτιαχτεί από τους ίδιους τους κρατούμενους στο πλαίσιο μιας ομαδικής παρέμβασης. Η συνάδελφος Nicol Borchert, υπεύθυνη της σχετικής δράσης σε φυλακή της Γερμανίας, μας παραχώρησε την άδεια έκδοσής του και έτσι ξεκινήσαμε την προσαρμογή του στην ελληνική γλώσσα και πραγματικότητα.

Σε ποιους τελικά απευθύνεται αυτό το βιβλίο; Στους κρατούμενους και τις οικογένειές τους ή σε όλο τον κόσμο;

Το βιβλίο απευθύνεται στους γονείς που είναι στη φυλακή. Μόνο εκείνοι μπορούν να αποφασίσουν εάν θέλουν να το διαβάσουν στο παιδί τους ή όχι. Εκείνοι έχουν τη γονική ευθύνη και τη μοιράζονται με τον άλλο γονέα ή το πρόσωπο που έχει τη φροντίδα του παιδιού «έξω». Η κάθε οικογένεια θα πρέπει να αποφασίσει το καλύτερο για το παιδί της. Σε δεύτερο επίπεδο, θα μπορούσε να είναι μια ευκαιρία ευαισθητοποίησης του ευρύτερου κοινού. Υπάρχουν πάρα πολλά παιδιά με γονείς – κρατούμενους, τους οποίους είναι πολύ σημαντικό να ακούμε χωρίς προκαταλήψεις και προσχηματισμένες απόψεις. Η Μαρία του βιβλίου είναι ένα φυσιολογικό παιδί που στενοχωριέται για τη φυλάκιση του πατέρα της, αλλά περνά και καλά στην καθημερινότητά της με τη μαμά, τους φίλους, τους θείους της, έχοντας τη συναισθηματική στήριξη και προστασία και των δυο γονέων της. Η ιδέα, ότι όλα αυτά τα παιδιά αναπτύσσουν προβλήματα, μόνο και μόνο επειδή έχουν γονέα στη φυλακή, δεν είναι ορθή και στιγματίζει τελικά αυτή την ομάδα των παιδιών.

Ως κλινική ψυχολόγος, ποια θεωρείτε πως θα είναι η συνεισφορά αυτού του βιβλίου στους μικρούς αναγνώστες;

Θα σας παραπέμψω στην ψυχαναλύτρια Φ. Ντολτό, που είπε σε μια επίσκεψή της σε φυλακές στο Παρίσι: «οι λέξεις εξανθρωπίζουν τα βιώματα – γιατί αυτό που είναι τραυματικό είναι το ανείπωτο». Το βιβλίο αποτελεί μια ευκαιρία να μιλήσουν τα παιδιά με τους γονείς τους για τα βιώματά τους.

Το βιβλίο αποτελεί μια ευκαιρία να μιλήσουν τα παιδιά με τους γονείς τους για τα βιώματά τους

Να εκφράσουν τους φόβους τους, τον θυμό και τη στενοχώρια τους. Να πάψει να πλανάται ένα μυστικό γύρω από την απουσία του πατέρα ή της μητέρας τους.  Να μάθουν ότι η απουσία του γονέα δεν σχετίζεται με τα ίδια. Ότι αυτά δεν έκαναν τίποτε λάθος, ούτε έχουν χάσει την αγάπη του γονέα που είναι στη φυλακή. Η πρωταγωνίστρια του βιβλίου, η Μαρία, προετοιμάζει ψυχικά το παιδί – αναγνώστη για κάποιες δύσκολες στιγμές, όπως το επισκεπτήριο στη φυλακή ή την ερώτηση μιας φίλης για το πού είναι ο πατέρας. Όταν τελικά το παιδί-αναγνώστης θα πρέπει να αντιμετωπίσει μια παρόμοια κατάσταση, θα την έχει ήδη βιωμένη μέσα από την ταύτισή του με την πρωταγωνίστρια του βιβλίου και θα νιώθει ότι την ελέγχει. Με αυτό προστατεύεται από πιθανό τραυματισμό. Σημαντική είναι και η αφοσίωση που νιώθει το παιδί για τον πατέρα του. Ο πατέρας παραμένει μια θετική αναπαράσταση για το παιδί κι ας βρίσκεται προσωρινά στη φυλακή. Η αφοσίωση στις ρίζες μας είναι κάτι που μας ακολουθεί σε όλη μας τη ζωή και είναι ένα κομμάτι της ταυτότητάς μας. Το βιβλίο δείχνει τον τρόπο με τον οποίο ένα παιδί καταφέρνει να διατηρήσει τη θετική εικόνα του μπαμπά, τη συναισθηματική σχέση μαζί του: Μέσα από τον λόγο και την αλήθεια.

Μέχρι αυτή τη στιγμή πώς το έχουν υποδεχθεί οι κρατούμενοι; Toυς έχει αποσταλεί;

Βρισκόμαστε στη διαδικασία αποστολής του. Προηγήθηκαν ομάδες εργασίας με το επιστημονικό προσωπικό των φυλακών, το οποίο θα το εντάξει στη δουλειά του με τους κρατούμενους. Έχουμε όλοι την προσδοκία ότι θα φανεί πολύ βοηθητικό στους κρατούμενους.  

Γιατί μπαμπάς και όχι μαμά η πρωταγωνίστρια;

Κατ’ αρχάς, και στο γερμανικό πρότυπο έχουμε πατέρα κρατούμενο. Κατά δεύτερο λόγο, οι πατέρες-κρατούμενοι αποτελούν τη συντριπτική πλειονότητα των κρατούμενων γονέων ανά τον κόσμο. Οι σχετικές παρεμβάσεις, ωστόσο, είναι πολύ σπάνιες, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Από την άλλη πλευρά, οι υπάρχουσες παρεμβάσεις απευθύνονται συνήθως σε μητέρες – κρατούμενες.

Εκτός από την ηλεκτρονική του μορφή θα τυπωθεί και θα διατίθεται και στα βιβλιοπωλεία; Υπάρχει πλάνο παρουσίασής του και σε σχολεία;

Το βιβλίο τυπώθηκε από το Εθνικό Τυπογραφείο για να διανεμηθεί δωρεάν στις φυλακές. Αυτός είναι ο προορισμός του. Δεν θα πουληθεί στα βιβλιοπωλεία, αλλά αντίτυπά του θα αποσταλούν σε φορείς ψυχικής υγείας του παιδιού. Δεν έχουμε επεξεργαστεί μέχρι στιγμής κάποιο άλλο σχέδιο διανομής ή παρουσίασής του. Πρώτα πρέπει να δούμε πώς θα το υποδεχτούν οι γονείς – κρατούμενοι. Ίσως να προκύψουν ιδέες από τους ίδιους τους κρατούμενους. Αυτό θα ήταν εξαιρετικό!