Το μεγαλύτερο παράπονο των περισσότερων γονέων είναι συνήθως η ανάρμοστη συμπεριφορά των παιδιών τους στο σπίτι. Κάνουν συνέχεια αταξίες, δεν ακούνε τις υποδείξεις των γονέων τους, δεν ακολουθούν το πρόγραμμα του σπιτιού, εκφράζονται με επιθετικότητα. Όλες αυτές είναι κάποιες από τις συμπεριφορές που οδηγούν τους γονείς σε αδιέξοδο. Η σανίδα σωτηρίας από αυτή την κατάσταση είναι αποδεδειγμένα οι κανόνες στο σπίτι.”
Οι κανόνες στο σπίτι είναι ένα κεφάλαιο πολύ βασικό στη ζωή ενός παιδιού και κατ’ επέκταση στη ζωή όλης της οικογένειας. Είναι πολύ βασικό να θέτουμε όρια και κανόνες από τους πρώτους κιόλας μήνες της ζωής ενός παιδιού. Έχει αποδειχθεί ότι η νηπιακή ηλικία είναι η πιο κατάλληλη για την εκμάθηση κανόνων, καθώς όσο περνούν τα χρόνια το έργο αυτό γίνεται όλο και δυσκολότερο έως και ακατόρθωτο. Όπως λοιπόν στο σχολείο οι παιδαγωγοί φροντίζουν από την αρχή της χρονιάς να θέσουν τα όρια και τους κανόνες της τάξης, έτσι και οι γονείς θα πρέπει να φροντίσουν από την προσχολική ηλικία των παιδιών τους για τους κανόνες στο σπίτι. Φυσικά, δεν θα πρέπει ποτέ να ξεχνάμε ότι απευθυνόμαστε σε μικρά παιδιά, οπότε οι κανόνες θα πρέπει να είναι προσαρμοσμένοι στη συγκεκριμένη ηλικία και να διατηρούνται οι κατάλληλες ισορροπίες.
Έχει αποδειχθεί ότι ο μη καθορισμός ορίων και κανόνων μπορεί να συμβάλλει περιοριστικά στην ανάπτυξη ενός παιδιού. Τα παιδιά στα οποία δεν έχουν τεθεί κανόνες στο σπίτι και στο σχολείο, στην πραγματικότητα νιώθουν το αίσθημα του φόβου στην καθημερινότητά τους. Καθώς είναι ανίκανα να ελέγξουν την παρόρμησή τους, εξαρτώνται από τους ενήλικες και απευθύνονται σε αυτούς για να τα καθοδηγήσουν.
Αποφασίζοντας να δημιουργήσουμε τους κανόνες του δικού μας σπιτιού θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι οι κανόνες θα πρέπει να βγουν από τη συνεργασία μας με το παιδί μας. Αν αποφασίσουμε μόνοι μας τους κανόνες και απλά τους αναγγείλουμε στα παιδιά μας είναι σίγουρο με μαθηματική ακρίβεια ότι δεν θα εφαρμοστούν ούτε για ένα πεντάλεπτο! Το παιδί για να εφαρμόσει τους κανόνες και να τους κάνει κομμάτι της καθημερινότητάς του, θα πρέπει να νιώθει πως είναι δικό του δημιούργημα. Θα μπορούσαμε λοιπόν να οργανώσουμε ένα οικογενειακό συμβούλιο στο οποίο είναι σημαντικό να συμμετέχουν όλα τα μέλη της οικογένειας και μέσα από συζητήσεις να αποφασιστούν οι κανόνες του σπιτιού. Εκτός από τους βασικούς κανόνες ενός σπιτιού που αφορούν τις περισσότερες οικογένειες (όπως για παράδειγμα, το συμμάζεμα του δωματίου μετά το παιχνίδι), υπάρχουν και οι πιο εξειδικευμένοι κανόνες που η κάθε οικογένεια αποφασίζει ανάλογα με τα θέματα που την απασχολεί.
Για παράδειγμα, σε ένα σπίτι όπου τα παιδιά δεν πλένουν ποτέ τα δόντια τους πριν τον βραδινό ύπνο ένας από τους κανόνες θα ήταν σίγουρα «πλένουμε πάντα τα δοντάκια μας πριν να κοιμηθούμε». Αυτός ο κανόνας όμως δεν αφορά ένα σπίτι όπου τα παιδιά πλένουν κάθε βράδυ τα δοντάκια τους οπότε είναι άσκοπο να τον συμπεριλάβουν στους κανόνες του δικού τους σπιτιού. Οπότε δεν υπάρχει κάποιο προκαθορισμένο μοτίβο κανόνων που ακολουθούν όλες οι οικογένειες. Το κάθε σπίτι εφευρίσκει τους δικούς του κανόνες ανάλογα με τις ανάγκες των μελών του.
Οι γονείς, γνωρίζοντας τους κανόνες που χρειάζεται το δικό τους σπίτι, οδηγούν τα παιδιά τους μέσα από κατευθυνόμενες ερωτήσεις να βρουν τους κανόνες, κάνοντάς τα να νιώθουν ότι τους βρήκαν μόνα τους (πχ. «είναι σωστό να μην πλένουμε τα δοντάκια μας το βράδυ; Τι κανόνα θα μπορούσαμε να βάλουμε γι’αυτό;»).
Είναι σημαντικό να συμμετέχει όλη η οικογένεια στον καθορισμό των κανόνων και φυσικά στην τήρησή τους. Οι κανόνες θα απευθύνονται όχι μόνο στα παιδιά του σπιτιού αλλά και στους μεγάλους, οι οποίοι δίνουν το καλό παράδειγμα τήρησής τους. Μόνο σε περίπτωση πολύ μεγάλης ανάγκης θα μπορούσαν οι γονείς να παραβούν κάποιον κανόνα, αφού όμως το έχουν πρώτα συζητήσει με τα παιδιά τους και εξηγήσει τον λόγο που το κάνουν. Αν θέλουμε να τηρούν τα παιδιά μας τους κανόνες θα πρέπει να είμαστε κι εμείς πολύ τυπικοί σε αυτό.
Αφού λοιπόν αποφασίσουμε τους κανόνες του σπιτιού μας, θα πρέπει να τους τοποθετήσουμε σε ένα εμφανές σημείο όπου τα μέλη της οικογένειας θα μπορούν να τους περιεργάζονται όποτε επιθυμούν. Εκτός από τη γραπτή μορφή θα ήταν προτιμότερο οι κανόνες να παρουσιάζονται με εικόνες, καθώς η δύναμη της εικόνας έχει μεγαλύτερο αντίκτυπο στα παιδιά απ’ ότι τα λόγια. Τα παιδιά ταυτίζονται με την εικόνα που βλέπουν, θυμούνται πιο εύκολα και στην προκειμένη περίπτωση ανακαλούν τους κανόνες του σπιτιού. Η εικόνα μπορεί να είναι κάποια έτοιμη εκτύπωση από το ιντερνέτ που απεικονίζει κάτι σχετικό με τον εκάστοτε κανόνα ή και κάποια σχετική ζωγραφιά από τα μέλη της οικογένειας. Μια ωραία ιδέα είναι να φωτογραφήσουμε τα παιδιά μας την ώρα που αναπαριστούν τους κανόνες και να αναρτήσουμε αυτές τις φωτογραφίες.
Φυσικά οι κανόνες δεν θα πρέπει να είναι υπερβολικοί ούτε να έχουν τη μορφή στρατιωτικού νόμου, καθώς απευθύνονται σε μικρά παιδιά. Είναι πολύ βασικό να μην απειλούμε και να μην τιμωρούμε τα παιδιά μας σε περίπτωση παράβασης κάποιου κανόνα. Συζητάμε με τα παιδιά μας και προειδοποιούμε ότι η επανάληψη της παράβασης θα έχει συνέπειες. Οι συνέπειες μπορεί να είναι η απομόνωση για 2-3 λεπτά της ώρας σε κάποιο καρεκλάκι για να σκεφτούν αυτό που έκαναν και ότι δεν πρέπει να το ξανακάνουν. Και μετά από αυτό συζητάμε με τα παιδιά μας σε ήρεμους τόνους υπενθυμίζοντας τους κανόνες του σπιτιού.
Μέσα από τη συζήτηση μαθαίνουμε στο παιδί μας να συζητά και το ίδιο και να γίνεται πιο δημιουργικό στην εύρεση των δικών του ¨θέλω¨. Φυσικά η σωματική τιμωρία είναι κάτι αυστηρώς απαγορευμένο, καθώς δεν έχει καμία θετική επιρροή στα παιδιά. Δίνοντας ¨ξύλο¨ στα παιδιά μας το μόνο που καταφέρνουμε είναι να τους προκαλούμε σωματική και συναισθηματική βλάβη και να τους δημιουργούμε το συναίσθημα του φόβου και του θυμού. Μέσα από τη βία τα παιδιά μας μαθαίνουν να γίνονται και τα ίδια βίαια, αντιδρώντας με τον ίδιο τρόπο προς τους γύρω τους.
Άλλωστε τα παιδιά είναι οι καλύτεροι μίμοι των μεγάλων. Αντίθετα, η επιβράβευση λειτουργεί πολύ θετικά στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς ενός παιδιού και όχι μόνο. Πρέπει να παρατηρούμε την καλή συμπεριφορά του παιδιού μας και να την ενισχύουμε μέσω της επιβράβευσης.
Καθορίζοντας τους κανόνες στο σπίτι θα καταφέρουμε να εξασφαλίσουμε ένα πιο ήρεμο κλίμα μέσα στο σπίτι μας και θα ενισχύσουμε την ομαλή ανάπτυξη των παιδιών μας.
Βαλασία Βαρδέλλη
