Κλαίει, χτυπιέται, φωνάζει, απαιτεί, θυμώνει, αντιδρά πολύ έντονα, μα τι συμβαίνει στο παιδί, τι θέλει..; Όσο και αν αγαπάμε τα παιδιά μας, τείνουμε να αντιμετωπίζουμε τα προβλήματα τους επιφανειακά και όχι ουσιαστικά και εις βάθος. Προσπαθούμε να τα στηρίξουμε και να τα καταλάβουμε αλλά όχι αυθεντικά και ειλικρινά. Γι αυτό το λόγο, η ενσυναίσθηση στους ίδιους τους γονείς μπορεί να βοηθήσει και τα παιδιά να την αναπτύξουν αργότερα στη ζωή τους.
Η ενσυναίσθηση είναι η ικανότητα να ταυτιζόμαστε και να αισθανόμαστε τις ανησυχίες ενός άλλου ατόμου. Η ενσυναίσθηση προκύπτει φυσικά, και αρκετά νωρίς. Τα παιδιά μας γεννιούνται με ένα τεράστιο ενσωματωμένο πλεονέκτημα για την ηθική τους ανάπτυξη. Αλλά, η ανάπτυξη αυτής της θαυμάσιας ικανότητας των παιδιών μας να συμπονούν τους άλλους, δεν αποτελεί εγγύηση. Παρόλο που τα παιδιά γεννιούνται με την ικανότητα για ενσυναίσθηση, αυτή πρέπει να καλλιεργηθεί σωστά, διαφορετικά θα παραμείνει αδρανής.
Ο καλύτερος τρόπος να αναπτύξουν τα παιδιά την ενσυναίσθηση είναι μέσα από την αλληλεπίδραση με τους γονείς του και φυσικά μέσα από δικές τους μαρτυρίες και βιώματα. Όταν δείχνουμε ενσυναίσθηση προς το παιδί, σημαίνει ότι το κατανοούμε, συμπάσχουμε μαζί του, του μαθαίνουμε το σωστό και το λάθος και του δίνουμε αγάπη χωρίς όρους, αλλά με όρια! Συμπάσχουμε με το παιδί, ακόμα και σε πράγματα που, ως μεγάλοι, θεωρούμε ασήμαντα. Αν για παράδειγμα, δεν μπορεί να κοιμηθεί μόνο του ένα βράδυ, είναι πολύ πιθανό να σκεφτούμε ότι είναι πείσμα του, ενώ στην πραγματικότητα το παιδί μπορεί να φοβάται αληθινά το σκοτάδι.
Η εύκολη αλλά μη αποτελεσματική αντιμετώπιση είναι να ικανοποιήσουμε απλώς την ανάγκη του και να το αφήσουμε να κοιμηθεί μαζί μας για να σταματήσει να κλαίει, αλλά αυτό δεν είναι αληθινά ενσυναίσθηση.
Η σωστή λύση στη συγκεκριμένη περίπτωση, θα έπρεπε να είναι να συζητήσουμε το πρόβλημά του, να το ρωτήσουμε γιατί αισθάνεται έτσι και να του δείξουμε ότι καταλαβαίνουμε τους φόβους του γιατί ήμασταν και εμείς κάποτε παιδιά και φοβόμασταν! Στα παιδιά, εξάλλου, οι συναισθηματικές ανάγκες ή ελλείψεις συνήθως εκδηλώνονται μέσω κάποιων φυσικών αναγκών και ανησυχιών.
Η ενσυναίσθηση δεν σχετίζεται μόνο με την αναγνώριση των συναισθημάτων των άλλων και του εαυτού, αλλά και με το να διδάξουμε στα παιδιά να αποδέχονται τους άλλους όπως είναι, τη δεδομένη στιγμή ακόμα κι αν δεν μας αρέσει.
Κάποια tips για ενίσχυση της ενσυναίσθησης σε μικρά παιδιά είναι τα εξής :
– Εξηγήστε τους με απλά παραδείγματα για τα συναισθήματα των άλλων. Για παράδειγμα, ο μπαμπάς πόνεσε όταν τον χτύπησες, ζήτησέ του συγνώμη και πες του πως δεν ήθελες να τον πονέσεις και δεν θα το ξανακάνεις.
Κάντε του ερωτήσεις για το πώς νιώθει. Το παιδί πρέπει να γνωρίζει για τα συναισθήματα του και πρέπει να τα εκφράζει.
– Παίξτε το «Παιχνίδι των Συναισθημάτων» για να μάθει το παιδί να ξεχωρίζει τα συναισθήματα. Είναι ένας εξαιρετικός τρόπος για να μάθει να αναγνωρίζει τα συναισθήματά του. Ξεκινήστε παίρνοντας μια έκφραση που να σχετίζεται με κάποιο συναίσθημα (π.χ. χαρά, λύπη). Ζητήστε από το παιδί να σας πει ποιο συναίσθημα του θυμίζει η συγκεκριμένη έκφραση και έπειτα πείτε του να προσπαθήσει να την μιμηθεί. Η διαδικασία αυτή θα βοηθήσει το παιδί να αρχίσει να ξεχωρίζει τα συναισθήματα του, έτσι ώστε να μπορεί να περιγράφει καλύτερα το πώς νιώθει, αλλά και να κατανοεί τα συναισθήματα των άλλων.
– Συζητήστε με το παιδί : Πώς πιστεύεις ότι ένιωσε ο τάδε ήρωας ; Γιατί νομίζεις πήρε αυτές τις αποφάσεις; Όταν, λοιπόν, διαβάζετε μία ιστορία στο παιδί, ή συζητάτε για μία ταινία ή ένα βιβλίο, μην μιλάτε μόνο γι’ αυτά που έγιναν, συζητήστε γιατί έγιναν.
– Επαινέστε το παιδί σας για τις ευαίσθητες και ευγενικές του πράξεις. Για παράδειγμα, Εκτιμώ ότι μόλις τώρα προσευχήθηκες για τα θύματα της πλημμύρας και ότι θέλεις να τους βοηθήσεις δίνοντας τους κάποια από τα ρούχα σου. Οι πράξεις σου κάνουν τον πατέρα σου και εμένα ευτυχής, γνωρίζοντας ότι νοιάζεσαι για τους άλλους
– Συζητήστε για την αδιάφορη συμπεριφορά. Για παράδειγμα, Η συμπεριφορά σου απέναντι στην αδελφή σου είναι απαράδεκτη. Αναμένουμε από εσένα να συμπεριφέρεσαι απέναντι σε αυτήν και σε άλλους, όπως θα ήθελες να σου συμπεριφέρονται.
Η ενσυναίσθηση είναι μια αναγκαία αρετή για τα παιδιά που μπορεί να διδαχθεί και να αναπτυχθεί. Ωστόσο, υπάρχουν και καταστροφικοί παράγοντες για την ανάπτυξη της:
– Συναισθηματική μη διαθεσιμότητα γονέων
– Απουσία υποστηρικτικού πατέρα
– Εκμάθηση απόκρυψης συναισθημάτων ( αγόρια ) κατά την ανατροφή τους
– «Κακομεταχείριση» στην κούνια
Ας μη ξεχνάμε λοιπόν, ότι οι γονείς λειτουργούν σαν καθρέπτης προς το παιδί τόσο σε πρακτικό όσο και σε συναισθηματικό επίπεδο. Τα παιδιά κάνουν ό,τι κάνουν οι γονείς, όχι μόνο ότι λένε! Στο χέρι μας είναι σαν γονείς να δείξουμε στα παιδιά ότι ο κόσμος δεν περιστρέφεται μόνο γύρω από εκείνα και τις ανάγκες τους, αλλά και ότι οι ανάγκες των άλλων είναι εξίσου σημαντικές με τις δικές τους.
