Oι μαθητές του 21ου αιώνα αναπόφευκτα έρχονται σε επαφή με προηγμένες μορφές τεχνολογίας από πολύ μικρή ηλικία και η ενασχόληση με την τεχνολογία μπορεί και έχει τις δυνατότητες να παρέχει πρωτοφανείς ευκαιρίες μάθησης. Κατά συνέπεια, εναπόκειται στον κάθε γονιό και εκπαιδευτικό να αξιοποιήσει σωστά και παιδαγωγικά τις τεχνολογίες, ώστε να συνεισφέρει αποτελεσματικά στην ολόπλευρη ανάπτυξη των παιδιών σε μια τεχνολογικά μεταβαλλόμενη κοινωνία.
Τι εννοούμε όμως με τον όρο Νέες Τεχνολογίες;
Με τον όρο Τεχνολογίες των Πληροφοριών και της Επικοινωνίας (Τ.Π.Ε.) ή γενικά Νέες Τεχνολογίες, εννοούνται όλες οι τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται για την επικοινωνία, την επεξεργασία και τη μεταφορά πληροφοριών και δεδομένων (Κακλαμάνης, 2005). Πιο συγκεκριμένα ο όρος περιλαμβάνει τα μέσα της πληροφορικής και της τεχνολογίας των τηλεπικοινωνιών, όπως για παράδειγμα τους προσωπικούς υπολογιστές, τα δίκτυα υπολογιστών, τα δορυφορικά συστήματα, την κινητή τηλεφωνία, την ψηφιακή τηλεόραση καθώς και τα βιντεοπαιχνίδια. Επιπρόσθετα, η πρόσφατη ανάπτυξη των έξυπνων συσκευών Android, iOS, Apps δεν μπορούν να μην αναφερθούν, αφού αποτελούν μέρος της καθημερινότητας των παιδιών. Στο σημείο αυτό πρέπει να αναφερθεί ότι στον ευρύ όρο τεχνολογίες περιλαμβάνονται επίσης ειδικές τεχνολογικές λύσεις οι οποίες στηρίζουν και ενισχύουν άτομα με ειδικές ανάγκες (Υποστηρικτική Τεχνολογία).
Παιδαγωγική αξία
Οι Τ.Π.Ε συμβάλλουν στην αναβάθμιση της μαθησιακής διαδικασίας τόσο σε γνωστικούς όσο και σε ψυχοκοινωνικούς, αλλά και σε συναισθηματικούς τομείς.
Συγκεκριμένα, τα παιδιά με τη χρήση των Τ.Π.Ε και τη βοήθεια των ενηλίκων μπορούν να αναπτύξουν νέες δυνατότητες:
- Επικοινωνίας
- Έκφρασης
- Δημιουργικότητας
- Κριτικής σκέψης
- Επίλυσης προβλημάτων
- Συνεργασίας
- Διασύνδεσης πληροφοριών
- Αύξησης της αφηρημένης σκέψης
- Βελτίωσης του οπτικο-κινητικού συντονισμού και της κίνησης
- Ανάπτυξης και βελτίωσης πολλών νοητικών δεξιοτήτων (μνήμη, παρατήρηση, συγκέντρωση, σειροθέτηση, κατηγοριοποίηση, προσανατολισμός, κ.τ.λ.).
- Προσβασιμότητας και αποζημίωσης της αναπηρίας για άτομα με ιδιαιτερότητες.
Επιπλέον, η χρήση τεχνολογικών εργαλείων και εφαρμογιδίων ενθαρρύνει και αυξάνει την εμπλοκή των γονιών στη μαθησιακή διαδικασία. Τέλος, αναπτύσσονται νέοι ρόλοι και σχέσεις ανάμεσα στα παιδιά και στους ενήλικες, καθώς η μαθησιακή διαδικασία μετατοπίζεται σε μεγάλο βαθμό από τον εκπαιδευτικό στο μαθητή.
Συμπερασματικά, με τη σωστή καθοδήγηση των ενηλίκων η χρήση των Νέων Τεχνολογιών μπορεί να αξιοποιηθεί στην καθημερινότητα των παιδιών. Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να οργανώσουν το μάθημά τους, να μεταφέρουν θετικές εμπειρίες στους μαθητές τους και να παρέχουν τόσο συνεργατική όσο και εξατομικευμένη μάθηση. Οι γονείς ως συνοδοιπόροι στη μαθησιακή διαδικασία, σε συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς, μπορούν να αξιοποιήσουν τις Νέες Τεχνολογίες με τον ίδιο παιδαγωγικό τρόπο και στο σπίτι. Κατά συνέπεια, για την επίτευξη των πιο πάνω απαιτείται κατάλληλη επιμόρφωση των ενηλίκων όσον αφορά τη σωστή και παιδαγωγική αξιοποίηση των Τ.Π.Ε.
Κριτήρια επιλογής κατάλληλων τεχνολογικών εργαλείων και εφαρμογιδίων
Παρόλο που έρευνες τονίζουν την αρνητική επίπτωση που έχουν οι Νέες Τεχνολογίες στην καθημερινότητα των παιδιών, μπορούμε να αποτρέψουμε τα παιδιά μας να τις χρησιμοποιούν; Πλέον είναι γεγονός ότι το όριο της παιδικής ηλικίας που χρησιμοποιεί τα τεχνολογικά μέσα όλο και μικραίνει. Τα παιδιά ακόμη και από την ηλικία των 3 ετών είναι σε θέση να χειρίζονται έξυπνες συσκευές και να παίζουν ηλεκτρονικά παιχνίδια. Άρα, το ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί δεν είναι εάν πρέπει να τις χρησιμοποιούν αλλά πως πρέπει να τις χρησιμοποιούν. Για να είμαστε σε θέση λοιπόν να αξιοποιήσουμε στο μέγιστο βαθμό τις δυνατότητες που παρέχει η τεχνολογία, αλλά και να αποφύγουμε ή να μειώσουμε τους κινδύνους που ελλοχεύουν, θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας μερικά κριτήρια επιλογής των τεχνολογικών εργαλείων που θα χρησιμοποιούν τα παιδιά μας, τα οποία εξασφαλίζουν τον παιδαγωγικό στόχο των Νέων Τεχνολογιών στην καθημερινότητά τους.
Περιεχόμενο
- Συμβατό με το γνωστικό επίπεδο των μαθητών
- Σχετίζεται με τους στόχους του αναλυτικού προγράμματος
- Αντιμετωπίζει μαθησιακές δυσκολίες
- Έγκυρο και ενημερωμένο
- Απαλλαγμένο από γλωσσικά λάθη
- Σε βάθος κάλυψη θέματος
Παιδαγωγικά Χαρακτηριστικά
- Προκαλεί το ενδιαφέρον των μαθητών
- Ενεργοποιεί τη δημιουργικότητα των μαθητών
- Περιλαμβάνει διαβαθμισμένες δραστηριότητες
- Περιλαμβάνει ποικιλία τρόπων παρουσίασης
- Προάγει την κριτική σκέψη
- Ενθαρρύνει τη διερεύνηση
- Παρέχει άμεση ανατροφοδότηση και δυνατότητες αξιολόγησης
- Παρέχει αυθεντικά σενάρια
- Μπορεί να ικανοποιήσει ατομικές ανάγκες
Πρακτική εφαρμογή τεχνολογικών εργαλείων και εφαρμογιδίων
Μέσα από μια βιβλιογραφική ανασκόπηση μπορεί κανείς να αντιληφθεί την παιδαγωγική συνεισφορά των τεχνολογικών εργαλείων και εφαρμογιδίων τόσο στο σχολικό περιβάλλον όσο και στο σπίτι. Στο σημείο αυτό ενδεικτικά θα αναφερθεί η παιδαγωγική χρήση των τεχνολογικών εργαλείων και εφαρμογιδίων στην ενίσχυση των ψυχοκινητικών δεξιοτήτων και της μαθηματικής σκέψης.
Βιντεοπαιχνίδια:
Ερευνητικά δεδομένα έχουν καταλήξει στη γενικότερη άποψη ότι, όταν χρησιμοποιείται σωστά, η διδασκαλία με τη χρήση βιντεοπαιχνιδιών, όπως το Wii, μπορεί να επιφέρει σημαντικά αποτελέσματα στην εκμάθηση κινητικών δεξιοτήτων. Συγκεκριμένα μέσα από τα βιντεοπαιχνίδια o μαθητής μπορεί να:
- Γνωρίσει τακτικές και στρατηγικές των αθλημάτων
- Αναλύσει κάθε του κίνηση και να βρει τεχνικές βελτίωσης σε ένα άθλημα
- Υπογραμμίσει λεπτές κινήσεις μιας δεξιότητας
- Ανακεφαλαιώσει και να αξιολογήσει την απόδοσή του
- Έχει άμεση ανατροφοδότηση.
Μαθηματικά εφαρμογίδια:
Τα μαθηματικά εφαρμογίδια (applications) και μέσα ορίζονται ως «διαδραστικές, οπτικές αναπαραστάσεις δυναμικών αντικειμένων και προσφέρουν δυνατότητες για κατασκευή της μαθηματικής γνώσης» (Moyer, Bolyard, & Spikell 2002). Συγκεκριμένα, τα παιδιά μέσα από αυτά μπορούν να:
- Αναπαριστούν την ακριβή οπτική αντιγραφή διαφόρων μέσων (π.χ. σχήματα μοτίβου, γεωμετρικά σχήματα)
- Διευρύνουν τις φυσικές τους εμπειρίες
- Αναπτύσσουν μια αρχική κατανόηση αφηρημένων εννοιών
- Λαμβάνουν άμεση ανατροφοδότηση
- Οικοδομούν τη γνώση
Πρακτικές εισηγήσεις για σωστή χρήση των τεχνολογικών εργαλείων και εφαρμογιδίων
Αναμφισβήτητα, η χρήση των τεχνολογικών εργαλείων και εφαρμογών γίνεται από τα παιδιά καθημερινά και αποτελεί πλέον αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής τους. Ωστόσο, πέραν από τις θετικές συνέπειες, οι νέες τεχνολογίες μπορεί να επιφέρουν ανεπιθύμητες επιπτώσεις, αλλά και συμπεριφορές όταν δεν υπάρχει η σωστή κατεύθυνση και καθοδήγηση από τους ενήλικες.
Κατά συνέπεια, μερικές πρακτικές εισηγήσεις για τη σωστή αξιοποίηση τεχνολογικών εργαλείων και εφαρμογιδίων είναι οι ακόλουθες:
- Οριοθέτηση κανόνων και χρόνου χρήσης των τεχνολογικών εργαλείων ανάλογα με την ηλικία του κάθε παιδιού.
- Χρήση του διαδικτύου σε συνεργασία με το παιδί, ώστε να δοθούν τα κατάλληλα παραδείγματα και συμβουλές.
- Έλεγχος ιστοσελίδων και εφαρμογιδίων, όσον αφορά την καταλληλότητα του περιεχομένου
- Ενημέρωση και επιμόρφωση ενηλίκων, ώστε να είναι σε θέση να έχουν προγράμματα προστασίας για ακατάλληλες ιστοσελίδες.
- Συνεργασία εκπαιδευτικών και γονιών, ώστε το παιδί να εξασφαλίσει υπεύθυνη και σωστή χρήση και αξιοποίηση των τεχνολογικών εργαλείων.
- Προσεγμένη επιλογή νέων τεχνολογικών λύσεων.
- Προσπάθεια επιλογής εργαλείων που έχουν σχεδιαστεί με καθολικό σχεδιασμό (εξυπηρετούν παιδιά με διαφορετικές δυνατότητες και διαφορετικές ανάγκες).
Τελειώνοντας, σύμφωνα με τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού (Convention on the Rights of the Child, 1989), κάθε παιδί έχει το δικαίωμα να λαμβάνει πληροφορίες που είναι σημαντικές για την ευημερία του τόσο από βιβλία όσο και από τεχνολογικά μέσα. Υποχρέωση του ενήλικα είναι να βοηθήσει το παιδί του να χρησιμοποιεί αποτελεσματικά και χωρίς να εκτεθεί σε κινδύνους τα τεχνολογικά εργαλεία και εφαρμογίδια τόσο στο σπίτι όσο και στο σχολείο. Για να επιτευχθεί αυτό δε φτάνει η οριοθέτηση κανόνων και περιορισμών, αλλά απαιτείται η ανάπτυξη μιας υγιούς σχέσης μεταξύ παιδιού και ενήλικα η οποία επιτρέπει την επικοινωνία με τα παιδιά.
