Ακόμη κι αν μεγαλώνεις έναν άγγελο, ένα παιδί θαυμαστά γλυκό και ευγενικό, κάπως, κάπου κάποτε θα σκέφτηκες «Μα, πώς είναι δυνατόν να είναι τόσο αχάριστο!». Πράγματι, τα περισσότερα μικρά παιδιά είναι… εγγενώς αχάριστα. Μπορεί να έχεις περάσει μια ολόκληρη μέρα παίζοντας, φτιάχνοντας το αγαπημένο τους φαγητό, πηγαίνοντας στα πιο ωραία μέρη ειδικά για χάρη τους και στο τέλος να σου πουν γεμάτα δάκρυα και ειλικρινή οργή «Ποτέ δεν μου κάνεις τα χατίρια» -επειδή δεν τους πήρες εκείνο το μικροσκοπικό κουτάκι καραμέλες απ’ το περίπτερο. Το παιδί σου δεν είναι «αχάριστο», είναι απλώς μικρό.
Μοιραία θα νιώσεις κι εσύ με τη σειρά σου οργή κι αγανάκτηση και θλίψη: Γιατί δεν εκτιμάει όσα έχει; Γιατί φέρεται με τόση αχαριστία; Γιατί δεν μπορεί να καταλάβει πόσο προνομιούχο είναι; Γιατί είναι τριών. Κι όταν είσαι τριών, ο κόσμος περιστρέφεται γύρω σου. Όχι επειδή είσαι εγωιστής. Επειδή είσαι τριών.
Η Sara Farrell Baker γράφει επ’ αυτού:
«Όλοι θέλουμε να μεγαλώσουμε ευγενικά, αξιοπρεπή μέλη αυτής της κοινωνίας. Πολλοί από ‘μας, ξεκινάμε να μαθαίνουμε στα παιδιά μας να λένε “ευχαριστώ” και “παρακαλώ”, πριν μάθουν καλά-καλά να μιλάνε. Τα παιδιά μου απλώνουν το χέρι τους να πιάσουν ένα μπισκότο κι εγώ τα ρωτάω αμέσως “Τι λέμε;”. Μόλις τους το δώσω, τα ρωτάω πάλι “Τι λέμε;”. Χτυπάω φιλικά στην πλάτη τον εαυτό μου, όταν διάφορα “ευχαριστώ” ξεφεύγουν απ’ τα χείλη τους χωρίς να τους το υπενθυμίσω.
Αλλά το να διδάσκουμε απλώς τα παιδιά μας να λένε “ευχαριστώ” και “παρακαλώ” δεν σημαίνει ότι τους μαθαίνουμε να είναι ευγνώμονα. Αυτές είναι συνηθισμένες αντιδράσεις, ευγενικές και κοινωνικά επιθυμητές. Το να έχεις ένα μικρό, ευγνώμων παιδί θα σε έκανε, όμως, έναν γονιό-μονόκερο -επειδή, πολύ απλά, αυτό δεν υπάρχει.
Το να έχεις ένα “αχάριστο” παιδί είναι απολύτως φυσιολογικό. Ο κόσμος των παιδιών γυρίζει γύρω τους -κανένα μαμαδίστικο παράπονο για το πόσο τυχερά είναι και καμιά εξαναγκασμένη ευγένεια δεν μπορεί να το αλλάξει αυτό. Απλώς, ο εγκέφαλός τους δεν λειτουργεί ακόμη μ’ αυτόν τον τρόπο. Τα περισσότερα παιδιά, γίνονται ευγνώμονες ενήλικες -ακόμη κι αλτρουιστές- μεγαλώνοντας, οπότε μην πανικοβάλλεστε.
Τα παιδιά έχουν πολύ περιορισμένη ικανότητα να σκεφτούν πέρα από τα δικά τους “θέλω”, τις δικές τους επιθυμίες και τις επιτακτικές “εδώ και τώρα” παρορμήσεις τους. Δεν είναι ντροπιαστικό να έχεις ένα παιδί που χτυπιέται επειδή του είπες, ότι δεν θα αγοράσετε το παιχνίδι που είδε στο μαγαζί ή τις καραμέλες που είδε στον διάδρομο του super market; Φυσικά και είναι. Όμως, δεν σε κάνει κακό γονιό (ακόμη κι αν υπάρχουν πάντα γονείς που θα φώναζαν το αντίθετο).
Κάποτε, έκανα το ατυχές λάθος να σκεφτώ ότι μπορούσα να ενοχοποιήσω το 3χρονο μου σχετικά με κάποια απ’ τα παιχνίδια του, μιλώντας του για τα παιδιά που δεν έχουν καθόλου παιχνίδια. Μερικά παιδάκια δεν έχουν κανένα παιχνίδι να παίξουν κι εκείνος ήταν πολύ τυχερός που είχε τόσα πολλά και θα έπρεπε να τα μοιράζεται, ούτως ώστε περισσότερα παιδάκια να διασκεδάζουν. Ήλπιζα, ότι υποδεικνύοντας πόσα έχει και αναφέροντας την εν γένει τυχερή του μοίρα, θα τον βοηθούσα να πάρει κάποια μαθήματα ζωής -και να γίνει το σπίτι μας πιο καθαρό, δίνοντας μια-δυο κούτες με λούτρινα παιχνίδια που δεν χρησιμοποιούσε. Αποτυχία.
Πρώτα, έκλαψε. Είναι καλό παιδί και λυπήθηκε με την ιδέα ότι υπάρχουν παιδιά που δεν έχουν δικά τους παιχνίδια. Έβαλε, όμως, έστω κι ένα παιχνίδι στην κούτα με τις δωρεές; Όχι βέβαια. Επειδή αυτά ήταν τα δικά του παιχνίδια και δεν θα μπορούσε να αποχωριστεί ούτε ένα απ’ αυτά, ακόμη κι αν δεν είχε παίξει ποτέ μαζί τους. Αντιθέτως, ρώτησε αν μπορούσαμε να πάμε στα μαγαζιά και να αγοράσουμε μερικά παιχνίδια γι’ αυτά τα παιδάκια. Και, αφού θα πηγαίναμε που θα πηγαίναμε, μήπως θα μπορούσαμε να αγοράσουμε κι ένα παιχνίδι γι’ αυτόν, που του αρέσουν τόσο τα παιχνίδια;
Κάθε προσπάθεια να ενσταλλάξεις λίγη ευγνωμοσύνη στα μικρά σου, είτε θα προσκρούσει σε μικροσκοπικά αυτιά που δεν ακούν είτε θα σου γυρίσει μπούμερανγκ. Μπορείς, για παράδειγμα, να επιστρέψεις όλα τα χριστουγεννιάτικα δώρα και να αναβάλλεις τα Χριστούγεννα, για να τους δείξεις ότι δεν πρέπει να φέρονται σαν κακομαθημένα ενώ εσύ βάζεις τα δυνατά σου παριστάνοντας τον Άγιο Βασίλη. Ναι, θα εξοικονομήσεις μερικά χρήματα, αλλά είναι αμφίβολο ότι αυτά τα Χριστούγεννα θα είναι ευχάριστα για τον οποιοδήποτε -εσού συμπεριλαμβανομένου- αν πλανιέται η σκιά της τιμωρίας. Ίσως τους αξίζει αυτή η τιμωρία, αλλά μην περιμένεις ότι η έλλειψη δώρων θα τα διδάξει κάτι παραπάνω απ’ το “Μην τα βάζεις με τη μαμά”. Και μετά την Πρωτοχρονιά, θα είναι τα ίδια “αχάριστα” μικροσκοπικά ανθρωπάκια. Γιατί αυτή είναι η φυσιολογική τους κατάσταση.
Ο παλιός, καλός, παραδοσιακός εθελοντισμός ίσως κάνει τα μαγικά του; Στην καλύτερη περίπτωση κι αν είστε πολύ τυχεροί, τα παιδιά ίσως φανούν χρήσιμα. Στη χειρότερη και πολύ πιο πιθανή περίπτωση, απλώς θα μπλεχτούν στα πόδια των μεγάλων που προσπαθούν να κάνουν μια σοβαρή δουλειά για το συμφέρον των συνανθρώπων τους. Όχι ότι το να προσπαθείς να διδάξεις στα παιδιά σου να προσφέρουν τον χρόνο και τους πόρους τους είναι παιδαγωγικά λάθος -το αντίθετο! Απλά αυτό δεν σημαίνει ότι θα είναι κι ένα μάθημα καλοσύνης και προσφοράς που θα τους μείνει, εφόσον θα ‘χει γίνει εξαναγκαστικά.
Όταν θα μεγαλώσουν λιγάκι και θα ‘χουν την ικανότητα να χτίσουν βάσεις ενσυναίσθησης, οι καλές σας προθέσεις θα βρουν αντίκρισμα. Ακόμα και κάτι απλό, όπως το να ενθαρρύνετε τα παιδιά να διαθέσουν ένα μέρος απ’ το χαρτζιλίκι τους ή το δώρο της νεράιδας των δοντιών για φιλανθρωπικό σκοπό, μπορεί να τους περάσει το μήνυμα. Όμως, πιθανότατα, αν έχουν ακόμα όλα τα νεογιλά τους δοντάκια, δεν θα δώσουν δεκάρα για οτιδήποτε πέρα απ’ το παντοδύναμο εγώ τους.
Αν παραμείνουν εγωιστές όταν θα ‘χουν περάσει πια στο Πανεπιστήμιο, αυτό είναι μια άλλη ιστορία.»
