Σε μια παρουσίαση βιβλίου μου σε παιδιά της Γ’ Δημοτικού, είχα την εξής εμπειρία: υπήρχε ένα παιδί που σήκωνε το χέρι συνέχεια χωρίς να ντρέπεται καθόλου και συμμετείχε ζωηρά. Είχε ίσια ανοιχτά μαλλιά, πιασμένα σε μια ψηλή αλογοουρά κι ένα στρογγυλό προσωπάκι, λίγο «μπαμπάτσικο». Του απευθυνόμουν λέγοντάς το «κοπέλα μου». Την τρίτη ή τέταρτη φορά που το προσφώνησα έτσι μου είπε με μεγάλη φυσικότητα και χωρίς καθόλου θυμό: «δεν είμαι κοπέλα, είμαι άντρας» (!). Σε κλάσματα δευτερολέπτου το μυαλό μου κατακλύστηκε από τον προβληματισμό: «πόσο θύμα είμαι κι εγώ των στερεοτύπων» ενώ ταυτόχρονα προσπάθησα να «το σώσω». Του είπα μια αλήθεια: «Ξέρεις, στην ηλικία σου, συνέβαινε μ’ εμένα ακριβώς το αντίθετο: μου έκοβαν πολύ κοντά τα μαλλιά και όλοι νόμιζαν πως ήμουν αγόρι!» Το παιδί συνέχισε απτόητο, με το ίδιο κέφι να συμμετέχει, πάντα με πρωτότυπες παρατηρήσεις.
Στα πλαίσια της παρουσίασης, έκανα στα παιδιά έναν κατευθυνόμενο οραματισμό: με κλειστά τα μάτια (δηλαδή με παρέα το «Σκοταδάκι» κάτω από τα βλέφαρα) τα παιδιά ταξιδεύουν με τη φαντασία τους σε μια όμορφη παραλία και ενεργοποιούν τις διαφορετικές αισθήσεις τους καθώς βλέπουν, ακούν, μυρίζουν, γεύονται και πιάνουν διάφορα φανταστικά ερεθίσματα. Πριν «απογειωθούμε» για να ξαναγυρίσουμε στο χώρο μας, όταν αποχαιρετούσαμε την παραλία, ο μικρός μου φίλος είπε: «Έχει ένα υπέροχο ηλιοβασίλεμα! Πήρα μια καρέκλα και κάθομαι μπροστά στη θάλασσα και το απολαμβάνω»! Κάποιος μαγκάκος από τα άλλα παιδιά τον έδειξε με το δάχτυλο και γελώντας είπε: «Κυρία, είναι ρομαντικός!» Έσπευσα να πω: «Ναι, σαν κι εμένα!», παρόλο που το παιδί δεν πτοήθηκε και πάλι καθόλου από την παρατήρηση.
Έχω αρκετά συχνά την τύχη να πέφτω πάνω σε τέτοια παιδιά: παιδιά που δεν χωρούν σε κανένα παπούτσι. Σε καμία κατηγορία, σε κανένα «κουτάκι» ή σύστημα που εμείς οι «μεγάλοι» έχουμε εφεύρει για να ησυχάζουμε την αμηχανία μας απέναντι στο απρόοπτο, στο απρόβλεπτο. Δεν πρόκειται για παιδιά με κάποιο μαθησιακό ή αναπτυξιακό πρόβλημα ή ιδιαιτερότητα. Μπορεί να μην είναι ούτε καλοί μαθητές. Ούτε κακοί. Αν τα συναναστραφείς, μπορεί να μην έχουν κάποια εμφανή κλίση σε κάτι. Δεν φαίνονται «γεννημένα» κάτι. Όχι γιατί δεν έχουν κλίσεις και δεξιότητες. Ίσα ίσα. Απλά έλκονται από διάφορα πράγματα, συνήθως με το ίδιο πάθος από όλα. Μπορούν να ενθουσιαστούν από κάτι που οι περισσότεροι θεωρούν ανούσιο. Και το αντίθετο. Τα παιδιά αυτά όταν μεγαλώνουν μπορεί να δυσκολεύονται να αποφασίσουν τι «θέλουν να γίνουν». Συνήθως δεν θέλουν να γίνουν τίποτα. Τους αρκεί να είναι. Και αυτό που είναι, χρειάζεται γονείς και εκπαιδευτικούς με ιδιαίτερη ευαισθησία και γνώση για να μην παραγνωριστεί ως «κουσούρι» ή «εκκεντρικότητα».
Τα παιδιά που «δεν χωρούν σε κανένα παπούτσι» δεν είναι ότι δεν βρίσκουν παπούτσι στα μέτρα τους. Μπορεί, απλά, να θέλουν να περπατούν ξυπόλυτα για να νιώθουν τις διαφορετικές υφές του εδάφους στα πέλματά τους. Να νιώθουν και να απολαμβάνουν την ελευθερία τους.
Σε μια συνέντευξη στον κύριο Λάλα το γνωστό «υπέροχο μυαλό», ο Τζον Νας, ο Νομπελίστας μαθηματικός και οικονομολόγος που πάλεψε με τη σχιζοφρένεια και την νίκησε, απαντώντας στην ερώτηση πώς είναι όταν «αρρωσταίνει το μυαλό» είπε: «Σαν να μένει το αυτοκίνητο χωρίς οδηγό… Μια τρελή κούρσα, όμως, έχει και θετικά, αν καταφέρεις να διασωθείς… Ίσως, τελικώς, να αποδειχθεί και αποκαλυπτική… Η αποκάλυψη είναι κάτι που δεν το διακρίνουμε γιατί έχουμε μάθει να τρέχουμε με μια συγκεκριμένη ταχύτητα σε έναν συγκεκριμένο δρόμο, τηρώντας συγκεκριμένους κώδικες οδικής συμπεριφοράς... Αν κάτι από όλα αυτά αλλάξει, τότε μπορεί να αλλάξουν τα πάντα και να αποκαλυφθούν άλλα πράγματα τα οποία ποτέ δεν είχαμε δει αλλά υπήρχαν».
Όπως ένα φανταστικό ηλιοβασίλεμα που αξίζει να απολαύσουμε.
