«Νομίζω πως θα περιμένω ένα χρόνο μέχρι να πάρω αγκαλιά το μωρό μας, όταν γεννηθεί. Φοβάμαι πως θα το σπάσω αλλάζοντάς το και δεν θα το καταλάβω»… αυτά είναι τα λόγια ενός έντρομου, μελλοντικού μπαμπά απευθυνόμενος στη σύζυγο του. Ο Ματθαίος Γιωσαφάτ λέει στο βιβλίο του «Μεγαλώνοντας στην ελληνική οικογένεια» πως τον πρώτο χρόνο είναι σημαντικό το βρέφος να έχει την ρουτίνα του με ένα βασικό άτομο, η μητέρα θα πρέπει να το αλλάζει, να το πλένει, να το ταΐζει, να το σηκώνει με τον ίδιο τρόπο, να μυρίζει το ίδιο, να ακούει την ίδια φωνή, το ίδιο τραγούδι. Έτσι αποκτά ασφάλεια και σιγά σιγά μπαίνουν και άλλοι στη ζωή του. Ο πατέρας μπορεί να συμμετέχει κάνοντας δουλειές στο σπίτι και να μετέχει στην φροντίδα του μωρού, όχι όμως υπερβολικά…Αργότερα στην ολοκλήρωση του δεύτερου χρόνου ξεκινά να μπαίνει όλο και πιο ενεργά στη ζωή του παιδιού.
Σκέφτομαι πως ακόμα και αν το να ασχολούμαστε εμείς οι γυναίκες τον πρώτο χρόνο με το μωρό μας είναι πολύ σημαντικό και αναγκαίο για το μεγάλωμα του, δυστυχώς από τη στιγμή που τα πάντα έχουν αλλάξει τόσο (οικονομικά και κοινωνικά), αρκετές από εμάς αδυνατούν να μείνουν στο πλάι του μωρού τους για έναν ολόκληρο χρόνο… ας μην χρονοτριβούμε λοιπόν με την ενοχή που μπορεί να φέρει στην επιφάνεια αυτή η απουσία και ας προσαρμοστούμε στα δεδομένα που έχουμε! Να μην ξεχνάμε επίσης πως υπάρχουν περιπτώσεις που οι μητέρες μπορεί να μένουν με το μωρό για έναν ολόκληρο χρόνο αλλά υποφέρουν (εξαιτίας διάφορων λόγων) και τα πράγματα γίνονται χειρότερα! Το σημαντικό για το βρέφος είναι να ζει σε μια ήρεμη οικογενειακή ατμόσφαιρα και για να πραγματοποιηθεί αυτό πρέπει να είναι ήρεμη η μητέρα του και η πηγή αυτής της ηρεμίας είναι πάνω από όλα ο σύντροφός της… Αυτό που τονίζει πάντα ο δάσκαλός μου, Ματθαίος Γιωσαφάτ, είναι πως ο ρόλος του πατέρα, όταν το παιδί είναι έμβρυο αλλά και όταν γεννηθεί, είναι να στέκεται στη γυναίκα του, να γίνεται μητέρα της μητέρας!
Το βρέφος αναγνωρίζει την μητέρα αλλά και τον πατέρα και περιμένει ένα συγκεκριμένο μοτίβο αντιδράσεων από τον καθένα ως απάντηση. Η μητέρα παρέχει ένα περίβλημα για τις συμπεριφορές αλληλεπίδρασης, ο πατέρας από την άλλη εδραιώνει την βάση από την οποία μπορεί να αναδυθεί το παιχνίδι. Η σταθερότητα αυτών των μοτίβων υπονοεί , επίσης την ανάγκη του βρέφους για αναμενόμενες απαντήσεις από τον κάθε γονιό. Δυο διαφορετικά είδη απαντήσεων θα εμπλουτίσουν τις προσδοκίες του παιδιού , γνωστικές και συναισθηματικές, από τον κόσμο. Ο πατέρας μαθαίνει τον ρόλο του επιτόπου όπως και η μητέρα. Προσαρμόζει τη συμπεριφορά του, τους ρυθμούς του σε αυτούς του μωρού και μαθαίνει για την ικανότητα του να ανταποκρίνεται και να φροντίζει. Οι συμπεριφορές που το μωρό απευθύνει αποκλειστικά απέναντί στον πατέρα του, τον κάνουν να αισθάνεται σημαντικός και τον επιβεβαιώνουν στον ρόλο του. Ένας φροντιστικός πατέρας διαμορφώνεται περνώντας περίπου από τα ίδια στάδια με τη μητέρα. Και οι δύο γονείς μαθαίνουν για τον εαυτό τους, ως πρόσωπα φροντίδας, καθώς ανταποκρίνονται στα μη λεκτικά σήματα του βρέφους και αλληλεπιδρούν μαζί του.
Το κατά πόσο ο πατέρας πετυχαίνει να έρθει κοντά με το βρέφος, κάτω από φυσιολογικές συνθήκες εξαρτάται σε μεγάλο μέρος από το τι κάνει για αυτό η μητέρα. Σίγουρα υπάρχουν πολλοί και διάφοροι λόγοι για τους οποίους είναι δύσκολο στον πατέρα να συμμετέχει στην ανατροφή του βρέφους. Ένας από αυτούς είναι το ότι σπάνια βρίσκεται στο σπίτι τις ώρες που το βρέφος δεν κοιμάται. Πολύ συχνά βέβαια, έστω και αν βρίσκεται ο πατέρας στο σπίτι είναι πιο απλό για την μητέρα να έχει αποκοιμίσει το μωρό της προτού έρθει ο πατέρας, όπως και το να έχει πλύνει και μαγειρέψει. Πολλές φορές αυτό έχει γίνει από κάποιον που την βοηθάει, αν εργάζεται αρκετές ώρες και η ίδια. Στις σχέσεις των παντρεμένων, και πιστεύω πολλές γυναίκες θα συμφωνήσουν σε αυτό, είναι σημαντικό τόσο για το βρέφος όσο και για τους γονείς και το ζευγάρι, να υπάρχει μοίρασμα, καθημερινά, έστω και μικρολεπτομερειών της βρεφικής φροντίδας. Το βρέφος δεν θα μείνει για πάντα βρέφος, και ο πατέρας δεν θα εμφανιστεί ξαφνικά στη ζωή του. Καθώς το μωρό σας αναπτύσσεται σε νήπιο και έπειτα σε μικρό παιδί, αυξάνει ο πλούτος των λεπτομερειών και παράλληλα ο δεσμός ανάμεσα στον πατέρα και τη μητέρα μπορεί να γίνει ακόμα πιο δυνατός.
Η γυναίκα από την πρώτη στιγμή που μαθαίνει πως θα γίνει μητέρα, βιώνει μέσα της αλλά και πάνω της απίστευτες αλλαγές… το σώμα της αλλάζει και βδομάδα με τη βδομάδα συνειδητοποιεί όλο και πιο πολύ τον ερχομό του βρέφους… Το σώμα της ετοιμάζεται ώστε να το φέρει στον κόσμο. Ο πατέρας το βιώνει όλο αυτό έμμεσα και είναι σημαντικό η γυναίκα να μοιράζεται όλα όσα συμβαίνουν στο σώμα και στην ψυχή της με τον μελλοντικό μπαμπά. Να συζητάει μαζί του για όσα την απασχολούν και να ζητάει να ακούσει και τις δικές του σκέψεις, φόβους και αγωνίες. Μερικοί πατέρες στην αρχή νιώθουν συνεσταλμένοι απέναντι στα μωρά τους και ορισμένοι (όσο και να σοκάρει αυτό) δεν κατορθώνουν ποτέ να ενδιαφερθούν ουσιαστικά για αυτά. Οι μητέρες μπορούν να πείσουν τους άντρες τους να τις βοηθήσουν σε μικροπράγματα και να φροντίσουν να κάνουν το λουτρό του μωρού όταν ο πατέρας βρίσκεται μπροστά και μπορεί να βλέπει ή ακόμα καλύτερα να συμμετέχει.
Υπάρχουν και κάποιες φορές βέβαια που κάποιοι μπαμπάδες γίνονται πραγματικά ενοχλητικοί, σκέφτομαι ένα ζευγάρι που είχα γνωρίσει κάποτε στην Ιταλία, και οι δύο εργάζονταν στο δικό τους δικηγορικό γραφείο και η σύζυγος είχε σταματήσει τον πρώτο χρόνο, κάποια απογεύματα που ο πατέρας επέστρεφε στο σπίτι εκείνη τύχαινε να είναι εξουθενωμένη και κάποιες φορές έχανε την υπομονή της με το μωρό. Εκείνος γινόταν για κάποιο χρονικό διάστημα μια υπομονετική ¨μητέρα¨ υποδεικνύοντας της πως έπρεπε να κάνει το κάθε τι και μετά καθόταν στην τηλεόραση, αγνοώντας πως οι μητέρες πρέπει να είναι καλές μητέρες όλο το εικοσιτετράωρο, μέρα νύχτα.
Ο Ντόναλντ Βίννικοτ λέει πως ο πατέρας χρειάζεται στο σπίτι για να βοηθάει τη μητέρα να νιώθει σωματική και ψυχική πλήρωση και τονίζει πως η παρουσία του παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στο μεγάλωμά του μωρού. Το παιδί είναι εξαιρετικά ευαίσθητο στις σχέσεις των γονιών και αν όλα είναι καλά βρίσκει τη ζωή ευκολότερη και είναι πιο ικανοποιημένο και πολύ πιο ήρεμο! Η σεξουαλική ένωση του πατέρα και της μητέρας αποτελεί ένα στέρεο γεγονός για το βρέφος. Μεγαλώνοντας θα του επιτραπεί να φαντασιωθεί ένα βράχο που πάνω του στηρίζεται και που μπορεί να κλωτσά αλλά και ένα φυσικό στήριγμα που χρειάζεται για να λύσει το πρόβλημα της τριγωνικής σχέσης. Ο πατέρας χρειάζεται για να συμπαρασταθεί ηθικά στη μητέρα και να στηρίξει το κύρος της, να αντιπροσωπεύσει το νόμο και την τάξη. Μερικές φορές βλέπουμε ένα παιδί να χτυπά ή να κλωτσά τη μητέρα του και σκεφτόμαστε πως αν ο πατέρας βρισκόταν μπροστά να την υποστηρίξει, το παιδί θα επιθυμούσε να στραφεί εναντίον του αλλά μάλλον (αν είναι σταθερός μέσα του) δεν θα επιχειρούσε το παραμικρό.
Ένα από τα καθήκοντα του πατέρα προς τα παιδιά του είναι να υπάρχει ενεργά στη ζωή των παιδιών. Είναι φυσικό και αναγκαίο τα παιδιά να εξιδανικεύσουν τον πατέρα τους αλλά και να έχουν την ευκαιρία να παίζουν και να συζητούν μαζί του. Η συμμετοχή του πατέρα δεν είναι σημαντική μόνο για την ψυχοκοινωνική ανάπτυξη του παιδιού αλλά και για την ψυχοσεξουαλική! Είναι γνωστό πως υπάρχει ένας ιδιαίτερα ζωτικός δεσμός ανάμεσα στον πατέρα και στην κόρη. Στην πραγματικότητα όλα τα κοριτσάκια ονειρεύονται πως είναι στη θέση της μητέρας τους ή τουλάχιστον κάνουν ρομαντικά σχέδια. Όπως από την άλλη μεριά είναι επίσης γνωστό πως το αγόρι και ο πατέρας βρίσκονται μερικές φορές σε ανταγωνισμό σχετικά με τη μητέρα. Και στις δύο περιπτώσεις αν ο πατέρας και η μητέρα είναι ευτυχισμένοι μεταξύ τους, αυτοί οι ισχυροί δεσμοί ανάμεσα στον πατέρα και τα παιδιά του δε θεωρούνται πως ανταγωνίζονται το δεσμό των γονιών.
Το παιδί γεννιέται γιατί ο μπαμπάς και η μαμά ήρθαν κοντά… για να παραμείνει στη ζωή μέσα σε ένα υγιές περιβάλλον, και από τη στιγμή που οι γονείς έχουν συνειδητά αποφασίσει να είναι μαζί σαν ζευγάρι, θα πρέπει να είναι και οι δύο παρόντες και να βοηθούν ο ένας τον άλλον. Η σημαντική βοήθεια που μπορεί να δώσει η μητέρα στον πατέρα είναι να τον βοηθήσει να γνωριστεί με το παιδί. Η μητέρα έχει την ευθύνη και την υποχρέωση , να στέλνει κάθε τόσο τον πατέρα με το παιδί, από μικρή ηλικία, σε εκδρομές ή εξόδους. Σίγουρα δεν είναι στο χέρι της να κάνει τη σχέση τους μια πλούσια σχέση, μιας και αυτό εξαρτάται από τον πατέρα, αλλά είναι οπωσδήποτε στο χέρι της να επιτρέψει, να εμποδίσει η να καταστρέψει μια τέτοια σχέση… έτσι λοιπόν… ο άνδρας γίνεται πατέρας όχι τόσο όταν γεννιέται το παιδί του αλλά όταν περνά ποιοτικό χρόνο μαζί του φροντίζοντας τόσο εκείνο όσο και την σύντροφό του…
Σουζάνα Παπαφάγου
