Ο τρόπος με τον οποίο θα αντιμετωπίσει ένα άτομο τη σεξουαλικότητά του κατά τα διάφορα στάδια της ζωής του, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση που έλαβε σε όλη τη διάρκεια των παιδικών του χρόνων. Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση δεν αναφέρεται μόνο σε ζητήματα σεξουαλικών σχέσεων αλλά και σε ευρύτερα θέματα, όπως η εικόνα του εαυτού, η αυτοεκτίμηση, οι κανόνες ηθικής, ο αμοιβαίος σεβασμός και η αγάπη. Οι αξίες των γονέων μεταδίδονται μέσα από τα λόγια τους, αλλά κυρίως μέσα από τη στάση τους και το ζωντανό παράδειγμα που δίνουν στα παιδιά τους.
Τα παιδιά από πολύ νωρίς δείχνουν περιέργεια για το σώμα των ενηλίκων ανδρών και των γυναικών. Επίσης από μικρά παρατηρούν τις διαφορές του δικού τους σώματος από των ενηλίκων. Το περιεχόμενο και η διατύπωση των ερωτήσεων των παιδιών αλλάζουν ανάλογα με την ηλικία. Στην εφηβεία για παράδειγμα, τα ερωτήματα αφορούν στις προγαμιαίες σχέσεις, την αντισύλληψη και τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα.
Η καταλληλότερη στιγμή για τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση από τους γονείς φαίνεται να είναι όταν ρωτήσει το ίδιο το παιδί.
- Η ακριβής χρονική στιγμή που θα αρχίσει το παιδί να ενδιαφέρεται για το σεξ μπορεί να διαφέρει από παιδί σε παιδί. Ωστόσο, γύρω στην ηλικία των 3 ετών τα περισσότερα παιδιά κάνουν τις πρώτες ερωτήσεις στους γονείς τους σχετικά με το «πώς έρχονται τα μωρά στον κόσμο» ή «γιατί διαφέρουν τα γεννητικά όργανα της μαμάς από αυτά του μπαμπά».
- Οι πληροφορίες ή οι υπερβολικές λεπτομέρειες που δίνονται χωρίς να έχει προλάβει το παιδί να αναρωτηθεί, δεν μπορούν να αφομοιωθούν και τις πιο πολλές φορές το αφήνουν αδιάφορο. Οι απαντήσεις θα πρέπει να είναι ξεκάθαρες και ακριβείς, σε γλώσσα που αντιστοιχεί στην ηλικία του παιδιού.
- Καλό είναι οι γονείς να αποφεύγουν τα μικρά ψεματάκια, καθώς γίνονται πιστευτά και είναι δύσκολο να ανασκευαστούν αργότερα.
- Οι γονείς θα πρέπει να βασίζουν τις απαντήσεις που δίνουν στα παιδιά τους σε επιστημονικές γνώσεις και να τις προσαρμόζουν στο πλέγμα αξιών της οικογένειας και στην ηλικία του παιδιού που ρωτάει κι ενδιαφέρεται να μάθει.
- Είναι πολύ σημαντικό οι γονείς να έχουν συμφωνήσει μεταξύ τους για τις απαντήσεις που θα δώσουν στο παιδί και για το ότι θα είναι και οι δυο εξίσου «ανοιχτοί» στις συζητήσεις που θα προκύψουν. Γίνεται σαφές ότι η συνεπής και απαλλαγμένη από προκαταλήψεις συμμετοχή των γονέων στη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση των παιδιών τους, θα επιτρέψει τόσο την υγιή αντιμετώπιση των ζητημάτων της σεξουαλικότητας, όσο και τη μετάδοση των οικογενειακών ηθικών αξιών.
Ο άλλος χώρος στον οποίο παρέχεται σεξουαλική διαπαιδαγώγηση είναι το σχολείο. Καθώς στο σχολείο φοιτούν παιδιά από διαφορετικές κοινωνικο-πολιτισμικές ομάδες και οικογένειες με διαφορετικά συστήματα αξιών, οι απαντήσεις στα ερωτήματα των παιδιών είναι καλύτερο να δίνονται σε επιστημονική γλώσσα, με βάση τα βιολογικά δεδομένα, χωρίς να συσχετίζονται με ηθικές και προσωπικές αξίες.
Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση καθίσταται απαραίτητο να ξεκινά από την πρώιμη παιδική ηλικία. Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση μπορεί να γίνει με ή χωρίς την καθοδήγηση των γονέων. Αν όμως το παιδί αφεθεί μόνο του, θα διαμορφώσει τις δικές του απόψεις με βάση πληροφορίες που θα πάρει από την αυλή του σχολείου, τους συνομηλίκους του ή από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Κινδυνεύει να κατασκευάσει θεωρίες λανθασμένες, γελοίες ή τρομακτικές, οι οποίες ενδεχομένως να επηρεάσουν τη μετέπειτα σεξουαλική συμπεριφορά του.
Tης Μαρίζας Στ. Χατζησταματίου, Ψυχολόγου, M.Sc, PhD, Διδάκτορος Παν/μίου Θεσσαλίας, www.my-psychology.gr
