Τα παιδιά από χαμηλές κοινωνικοοικονομικές τάξεις ακούν κατά μέσο όρο 1.500 λιγότερες λέξεις την ώρα –ή 8 εκατομμύρια λιγότερες λέξεις το χρόνο– από εκείνα των υψηλότερων κοινωνικοοικονομικών στρωμάτων, σύμφωνα με μια εμβληματική μελέτη που έγινε το 1995. Η ίδια μελέτη κατέληγε επίσης στο συμπέρασμα ότι οκτώ χρόνια αργότερα, τα πρώτα παιδιά σημείωναν σημαντικά χαμηλότερες επιδόσεις σε γλωσσικά τεστ από τους πιο εύπορους συνομηλίκους τους.
Έκτοτε, τα παραπάνω ευρήματα έχουν επηρεάσει σημαντικά την ανατροφή των παιδιών, και σήμερα οι γονείς θεωρούμε δεδομένο ότι όσο περισσότερο μιλάμε στα παιδιά μας από την πρώτη ακόμα μέρα της ζωής τους, τόσο το καλύτερο. Άλλωστε, το εύρημα της μελέτης του 1995 έχει επιβεβαιωθεί και από μεταγενέστερες έρευνες, που συνδέουν τις γλωσσικές ικανότητες ενός παιδιού με το πόσο συχνά του μιλούν οι γονείς του.
Ωστόσο, τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά σε μια απομονωμένη φυλή του Αμαζονίου. Μια ομάδα ειδικών παρακολούθησε τον τρόπο ζωής των Tsimane, μιας απομονωμένης ομάδας τροφοσυλλεκτών της Βολιβίας και όπως ανακάλυψε, οι μαμάδες μιλούν στα μικρά παιδιά λιγότερο από ένα λεπτό την ώρα, δηλαδή περίπου το ένα δέκατο του χρόνου που αφιερώνουν οι Αμερικανίδες στα μωρά τους.
Οι Tsimane, μια «προ-βιομηχανική κοινωνία» όπως αποκαλείται, είναι αγαπημένο αντικείμενο μελέτης για ανθρωπολόγους και ιατρικούς ερευνητές. Έχουν επηρεάσει τις απόψεις μας σε πολλά ζητήματα, όπως οι καρδιακές παθήσεις, ο ύπνος, οι μουσικές προτιμήσεις και τα γονίδια που συνδέονται με τη νόσο του Αλτσχάιμερ. Και τώρα μπορεί να αλλάξουν τον τρόπο που αντιμετωπίζουμε την ανατροφή των παιδιών μας.
Όπως παρατήρησαν οι ερευνητές όχι παράξενα, η γλωσσική ανάπτυξη των παιδιών στους Tsimane καθυστερεί ελαφρώς, πράγμα όμως που μακροπρόθεσμα δεν φαίνεται να έχει σημασία. Αυτά τα παιδιά μεγαλώνοντας γίνονται πλήρως λειτουργικά, επικοινωνιακά και παραγωγικά μέλη της κοινότητάς τους. Μάλιστα, πολλά από αυτά γίνονται και δίγλωσσα, καθώς καταφέρνουν να εντρυφήσουν στα ισπανικά, την επίσημη γλώσσα της Βολιβίας, εξίσου επιτυχημένα με τη μητρική τους, τη γλώσσα των Tsimane.
Από πολλές απόψεις, η ανατροφή των παιδιών Tsimane διαφέρει από εκείνη των κατοίκων του δυτικού κόσμου. Οι γονείς δεν δίνουν στα μωρά τους ιδιαίτερη προσοχή, παίζουν ελάχιστα μαζί τους και δεν ασχολούνται τόσο με τον καθησυχασμό τους. Αλλά και τα μωρά Tsimane συμπεριφέρονται διαφορετικά: κλαίνε λιγότερο. Ένας λόγος γι’ αυτό, βέβαια, μπορεί να είναι γιατί περνούν τις περισσότερες ώρες τους μαζί με τη μαμά, οπότε ικανοποιούνται άμεσα οι βασικές βιολογικές ανάγκες τους, όπως η πείνα.
Υπάρχει όμως και ένας θλιβερός παράγοντας που πιθανόν να συνδέεται με τον «εναλλακτικό» τρόπο ανατροφής των παιδιών Tsimane: τα υψηλά ποσοστά βρεφικής θνησιμότητας. Το 13% των μωρών δεν καταφέρνουν να συμπληρώσουν τον πρώτο χρόνο της ζωής τους, συνήθως επειδή πεθαίνουν από λοιμώξεις. Επομένως, όπως σχολιάζει ο καθηγητής Ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια Michael Gurven και ένας από τους συγγραφείς της μελέτης, ίσως οι μαμάδες να προσπαθούν να μη δεθούν συναισθηματικά με τα μωρά τους από νωρίς, εστιάζοντας στην προσπάθειά τους να τα κρατήσουν ζωντανά. Για τον ίδιο λόγο, πολλά μωρά δεν αποκτούν όνομα παρά μόνο μετά τα πρώτα τους γενέθλια.
Ωστόσο, τα παιδιά Tsimane γίνονται μάρτυρες των συζητήσεων ανάμεσα σε ενήλικες, κατά μέσο όρο για επτά λεπτά την ώρα. Και όπως υποστηρίζει η Laura Shneidman, η οποία έχει διεξαγάγει μια παρόμοια μελέτη σε φυλές του Μεξικού, παρόλο που όταν απευθύνουμε το λόγο σε ένα παιδί ενισχύουμε περισσότερο τη γλωσσική του ανάπτυξη, ακόμα και όταν εκείνο τυχαίνει να παρακολουθήσει συζητήσεις μεταξύ ενηλίκων στις οποίες δεν συμμετέχει, ευνοείται η εξέλιξη του λόγου του.
Όλα αυτά δεν σημαίνουν, φυσικά, ότι… πρέπει να σταματήσετε να μιλάτε στα παιδιά σας. Όπως επισημαίνει η Shneidman, οι γονείς του δυτικού κόσμου είναι σημαντικό να συνεχίσουμε να το κάνουμε – ιδιαίτερα από τη στιγμή που το σχολείο και ο ανταγωνισμός με τα άλλα παιδιά προσδοκούν και από τα δικά μας ένα συγκεκριμένο ρυθμό ανάπτυξης.
Σε κάθε περίπτωση, τέτοια ευρήματα δείχνουν πόσο λανθασμένο θα ήταν για μια κοινωνία να υιοθετήσει αυτούσιο ένα πρόγραμμα διαπαιδαγώγησης από κάποια άλλη, καθώς τα δεδομένα αλλά και τα ζητούμενα αλλάζουν από χώρα σε χώρα.
