Όσοι έχετε κόρες ή έχετε γνωστούς, συγγενείς και φίλους με κόρες, ίσως να προσέξατε την “πριγκιπισσοκουλτούρα” που επικρατεί στο κοριτσίστικο παιχνίδι και στην κοριτσίστικη ένδυση. Εμπνευσμένοι από γνωστά (αλλά αναχρονιστικά) παραμύθια, περνούν στα μικρά κορίτσια το μήνυμα ότι είναι πριγκίπισσες (κάτι το δελεαστικό που προσδίδει μια ψευδαίσθηση μοναδικότητας και τιμής) που όμως περιμένουν τον πρίγκιπα του παραμυθιού να τις παντρευτεί.
Η έννοια της πριγκίπισσας είναι δελεαστική και για τους γονείς, αφού στα μάτια τους η κόρη γίνεται ξεχωριστή, ευγενής, ανώτερη, γαλαζοαίματη- και με προεκτάσεις ομορφιάς φυσικά, γιατί όλες οι πριγκιποπούλες πρέπει να είναι όμορφες.
Το διαφημιστικό λοιπόν δέλεαρ είναι εμφανές: στέμματα, ροζ πριγκιπικά φορέματα, σκήπτρα, κάστρα στα οποία είναι έγκλειστη η πριγκίπισσα (το πολύ πολύ να καβαλήσει μια άμαξα που θα την πάει σε έναν χορό), όλα αυτά πασπαλισμένα με το απαραίτητο γκλίτερ που θα δώσει μια λάμψη στην κοριτσίστικη φαντασίωση.
Τι συμβαίνει όμως στην πραγματικότητα; Γιατί μπορεί να είναι παιδαγωγικά λανθασμένη αυτή η προσέγγιση;
- η πριγκίπισσα έχει ως στόχο όχι να γίνει βασίλισσα αλλά να παντρευτεί τον πρίγκιπα που θα έρθει να τη σώσει από την ανύπαντρη κατάστασή της. Το πολύ πολύ να γίνει βασίλισσα στο πλευρό του βασιλιά της.
- οι ενδυματολογικές προτιμήσεις του στυλ “πριγκίπισσα” είναι μικρογραφίες φορεμάτων τύπου “μις υφήλιος”, με άβολα ρούχα, φουρό, ψηλά τακούνια και ακριβά κοσμήματα. Με τέτοια άβολα και καθαρά ρούχα δεν μπορείς να εξερευνήσεις τον κόσμο αλλά μόνο να κάθεσαι ή να χορεψεις για λίγο βαλς.
- τα ενδιαφέροντα μιας πριγκίπισσας είναι ο καλωπισμός (προσέξτε ότι πλέον κυκλοφορούν και παιδικά καλλυντικά!), το κέντημα, η χαμογελαστή όψη και η ευγενική συμπεριφορά προς τους υπηκόους. Όχι η στρατηγική, η διοίκηση, οι επιστήμες, το διάβασμα, το κυνηγι.
- ο τελικός προορισμός της πριγκίπισσας είναι ο γάμος και το μόνο εφόδιο που χρειάζεσαι στη ζωή είναι η ομορφιά. Η υπέρμετρη έμφαση στην εξωτερική εμφάνιση σύμφωνα με πολλές έρευνες συνεισφέρει στη χαμηλή αυτοεκτίμηση, στην κατάθλιψη, στην εμφάνιση διατροφικών διαταραχών και σε υπερβολικά σεξουαλικές συμπεριφορές.
- η πριγκίπισσα στα παραμύθια χρειάζεται σωτηρία από κάτι (δράκο, κακιά μητριά, μάγια κτλ.) και μόνο κάποιος άλλος (ο πρίγκιπας) μπορεί να τη σώσει. Έτσι δε διδάσκεται η αυτονομία και η αυτοπεποίθηση αλλά η παθητικότητα και η αβοηθησία.
- Ο πρίγκιπας επωμίζεται όλη την ευθύνη και για τον εαυτό του και για την κοπέλα, η οποία ούτε καν τον βοηθάει στις μάχες που πρέπει να δώσει.
Η εταιρία Ντίσνεϋ έχει κατηγορηθεί πολλές φορές για τα λανθασμένα γυναικεία (αλλά και αντρικά!) πρότυπα που παρουσιάζονται στις περισσότερες παιδικές ταινίες της. Με μια πιο προσεκτική παρατήρηση, διαπιστώνουμε ότι οι πριγκίπισσες είναι γλυκιές, τσαχπίνες, χαριτωμένες, σέξι, με πολύ λεπτή μέση, σφιχτά ρούχα και στημμένη πόζα.
Αν λάβουμε υπόψη τους χαρακτήρες, ο ρόλος της γυναίκας εμφανίζεται ως ιδιαίτερα περιορισμένος και υποτιμημένος. Οι ταινίες αυτές δεν αποτελούν μόνο ψυχαγωγία αλλά και μαθήματα για τα μικρά παιδιά που απορροφούν μηνύματα και ενστερνίζονται διδάγματα συμπεριφοράς και εξωτερικής εμφάνισης. Ακόμα και η εξαίρεση, η πρωταγωνίστρια Μερίντα στην ταινία Brave, δε γλίτωσε από τη σεξουαλικοποίηση της εικόνας της:
Τα παραμύθια βέβαια, όπως και το παιχνίδι ρόλων, έχουν μεγάλη παιδαγωγική σημασία. Δεν είναι κακό τα παιδιά να δοκιμάζουν ρόλους και να διαβάζουν παραμύθια ή να βλέπουν ταινίες που είναι ψυχαγωγικές και ασκούν τη φαντασία τους. Όμως όταν αυτό γίνεται εξακολουθητικά, εμπεριέχει κινδύνους.
Της ψυχολόγου, Καλλιόπης Εμμανουηλίδου.
