Όλα τα παιδιά μέχρι τα 12 χρόνια τους μπορούν να βρεθούν αντιμέτωπα με διάφορους φόβους, και αυτό αποτελεί μια φυσιολογική κατάσταση για τη γνωστική και συναισθηματική τους εξέλιξη. Τι είναι όμως ο φόβος και τι η φοβία; Πότε πρέπει να ανησυχήσουμε και πώς να καθησυχάσουμε τα παιδιά μας;
Τι είναι φόβος και τι φοβία;
Ο φόβος είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα που σχετίζεται με μια γνωστή στο άτομο εξωτερική απειλή. Ως συναίσθημα, μάλιστα, είναι και αναγκαίο, μιας που μας προστατεύει από καταστάσεις που μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο τη ζωή μας. H φοβία, από την άλλη, είναι ο αδικαιολόγητος φόβος και η υπερβολική αντίδραση του ατόμου μπροστά σε ένα αντικείμενο ή μια κατάσταση. Το άτομο αποφεύγει ότι του προκαλεί φοβία και δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος.
Σε κάθε αναπτυξιακό στάδιο υπάρχουν διαφορετικοί φόβοι. Τα μωρά μπορεί να φοβούνται τους δυνατούς θορύβους, τα μεγάλα αντικείμενα, τον αποχωρισμό. Τα παιδία προσχολικής ηλικίας μπορεί να φοβούνται το σκοτάδι, τα τέρατα, τα φαντάσματα, τα ζωάκια και κυρίως τα σκυλιά. Σε μεγαλύτερη ηλικία προσθέτουν στους φόβους τους, τους κεραυνούς, τις τρομακτικές ειδήσεις, την αποτυχία και την κριτική. Αυτοί είναι μερικοί φόβοι που ένα παιδί μπορεί να αναπτύξει.
Όλοι οι παραπάνω φόβοι μπορεί εύκολα να υποχωρήσουν καθώς το παιδί αναπτύσσει τις γνωστικές του λειτουργίες και οι γονείς προσφέρουν την απαραίτητη συναισθηματική στήριξη και ασφάλεια στο παιδί.
Τρόποι αντιμετώπισης
Ο τρόπος που ένα παιδί μεγαλώνει μέσα στην οικογένεια και τα βιώματα που αναπτύσσει από τη γενικότερη συμπεριφορά των γονέων του, το βοηθά να αυτονομηθεί και να ανεξαρτητοποιηθεί, έτσι με τη σωστή στήριξη των γονιών το παιδί καταφέρνει να αντιμετωπίσει τους φόβους του.
- Οι γονείς οφείλουν να ακούσουν προσεχτικά τους φόβους του παιδιού τους και να το ενθαρρύνουν να μιλάει γι’αυτούς, τόσο για το τι σκέπτεται όσο για το τι αισθάνεται.
- Γονείς που αντιδρούν με υπερβολική προστασία στους φόβους των παιδιών τους, τους μεταφέρουν την αίσθηση ότι είναι κάτι κακό και τα καθιστούν ευάλωτα, επομένως αδυνατούν τα ίδια να αντιμετωπίσουν μόνα τους κάποιες καταστάσεις.
- Αποφύγετε να γελάσετε με τους φόβους του παιδιού σας τη στιγμή που σας τους περιγράφει. Πολλές φορές οι γονείς λόγο αμηχανίας ή άγνοιας αστειεύονται με τη φοβία του παιδιού θέλοντας έτσι να του δείξουν ότι δεν χρειάζεται να ανησυχεί γιατί δεν είναι κάτι σημαντικό. Θυμηθείτε, ότι φαντάζει μικρό και ασήμαντο στα μάτια ενός ενήλικα στα μάτια των παιδιών μοιάζει πολλές φορές τεράστιο.
- Εξηγήστε του με απλά λόγια τι είναι φανταστικό και τι πραγματικό. Είναι βοηθητικό η διατήρηση ψυχραιμίας και ενός σταθερού τόνου φωνής. Το παιδί εισπράττει ασφάλεια μέσα από αυτό και εμπιστοσύνη.
- Βρείτε πρακτικούς τρόπους για να βοηθήσετε το παιδί να ξεπεράσει ότι το φοβίζει, για παράδειγμα αν το παιδί φοβάται το σκοτάδι φροντίστε αφού του μιλήσετε να αφήσετε ένα μικρό φωτάκι ανοιχτό, έτσι το παιδί καθησυχάζετε και σιγά σιγά αντιμετωπίζει τη φοβία του.
- Μην προσπαθήσετε γρήγορα και βιαστικά και με απότομους τρόπους να αντιμετωπίσετε ότι το προβληματίζει. Θέλει υπομονή.
- Αποφύγετε εκφράσεις τύπου «θα έρθει ο μπαμπούλας»
- Μην μιλάτε μπροστά στα παιδιά για δικούς σας φόβους και για καταστάσεις που γνωρίζετε ότι θα φοβίσουν το παιδί σας.
- Διαβάστε τους παραμύθια με ήρωες που έχουν φοβίες αλλά στο τέλος καταφέρνουν να τις ξεπεράσουν. Υπάρχουν πολλά παραμύθια με θέμα τις φοβίες, εγώ βρήκα μερικά και σας τα προτείνω:
Α. «Μη φεύγεις», Μπίλλη Ρόζεν & Μάκης Τσίτας (εκδόσεις: Ψυχογιός, ηλικίες: 5-6 ετών)
Β. «Ένα φοβητσιάρικο σκυλάκι», Άντι Έλις (εκδόσεις: Ψυχογιός, ηλικίες: 5-6 ετών )
Γ. «Δεν θέλω να με πάρει ο ύπνος», Γιώτα Φώτου (εκδόσεις: Ψυχογιός, ηλικίες: 3-4 )
Δ. «Μη φοβάσαι το σκοτάδι, αρκουδάκι», Νόρμπερτ Λάντα (εκδόσεις: Μεταίχμιο, ηλικίες: 3-6 ετών )
Ε. «Φόβος», Τρέις Μορόνι (εκδόσεις: Μεταίχμιο, ηλικίες: 3-6 ετών )
Ζ. «Φοβάσαι; Από τον φόβο έως το θάρρος», Νούρια Ρόκα (εκδόσεις: Κέδρος, ηλικίες: από 3 ετών)
Για να βοηθήσετε το παιδί που φοβάται, ξεκινήστε αφαιρώντας την ετικέτα του ‘φοβικού’. Δείτε τι είναι αυτά που δεν φοβάται και εστιάστε σε αυτά που με θάρρος έχει αντιμετωπίσει. Πείτε του μπράβο και ενθαρρύνετέ το ότι ακόμα και αν δεν τα κατάφερε πλήρως θα τα καταφέρει την επόμενη φορά. Αν ένας φόβος επιμένει με έντονη επίδραση στη καθημερινότητα του παιδιού και δεν μπορείτε να βρείτε λύση μην διστάσετε να πάρετε βοήθεια από έναν ειδικό.
Έλλη Στάβερη
Ψυχολόγος MSc
Εκπαίδευση σε διαταραχές πρόσληψης τροφής &
Συμπεριφορική θεραπεία οικογένειας ψυχοθεραπευτικού τύπου (Αιγινίτιο Νοσοκομείο, ΕΠΙΨΥ )
