Συνήθως δεν σκεφτόμαστε ή δεν μιλάμε για θέματα σεξουαλικότητας σε σχέση με τα παιδιά μας, ειδικά σε σχέση με μωρά και βρέφη, εκτός όταν έχει να κάνει με τη σεξουαλική εκμετάλλευση και κακοποίηση.
Δώρα Γεωργίου, Ψυχολόγος
Η σεξουαλική ανάπτυξη αποτελεί τόσο μέρος της φυσιολογικής ανάπτυξης του παιδιού, όσο η εκμάθηση της γλώσσας, το παιχνίδι και η σωστή διατροφή, προκειμένου να μεγαλώσει υγιές.
Τι είναι ο αυνανισμός;
Ο αυνανισμός είναι η σκόπιμη αυτο-διέγερση που οδηγεί στη χαλάρωση ή/και ευχαρίστηση ή/και διέγερση ή/και καταπράυνση. Ο αυνανισμός αναφέρεται στην αυτο-διέγερση των γεννητικών οργάνων.
Στα παιδιά παρουσιάζεται ως τρίψιμο των γεννητικών οργάνων με το χέρι ή άλλο αντικείμενο. Κάποτε, σε μωρά ή και βρέφη, παρατηρείται ως συνεχόμενες κινήσεις του σώματος, ειδικά τεντώματα στα πόδια, που μπορεί να μοιάζουν με σπασμούς.
Ο αυνανισμός σε μωρά και πολύ μικρά παιδιά δεν έχει σκόπιμο χαρακτήρα, απλά φαίνεται πως είναι μια κίνηση που έχει ανακαλύψει το μωρό ότι του αρέσει και το κάνει.
Κατά τη διάρκεια του αυνανισμού ένα παιδί πιθανόν να εμφανίζεται ζαλισμένο, να έχει έξαψη και να είναι αποπροσανατολισμένο.
Πολλοί γονείς ανησυχούν όταν βρούν το μικρό παιδί τους να ασχολείται με τέτοιου είδους δραστηριότητες. Όμως είναι μια φυσιολογική και υγιής συμπεριφορά στην πορεία αυτο-ανακάλυψης του σώματος.
Ο περιστασιακός αυνανισμός είναι μια φυσιολογική συμπεριφορά πολλών νήπιων και παιδιών προσχολικής ηλικίας. Έως ένα τρίτο των παιδιών αυτής της ηλικιακής ομάδας ανακαλύπτουν τον αυνανισμό ενώ διερευνούν το σώμα τους.
Είναι φυσιολογικό να αυνανίζεται ένα παιδί;
Ναι, ο αυνανισμός είναι φυσιολογικό και υγιές κομμάτι της ανάπτυξης του παιδιού και παρατηρείται συχνά σε πολύ μικρά παιδιά. Όπως και οι ενήλικες, τα παιδιά πιθανόν να βρουν κάποιο ευχάριστο αίσθημα από τον αυνανισμό.
Ο αυνανισμός στο σπίτι ή σε ιδιωτικό χώρο μπορεί να αγνοηθεί – είναι ασφαλές και φυσιολογικό. Ο αυνανισμός σε λιγότερο ιδιωτικό χώρο παρατηρείται συχνότερα σε μικρότερα παιδιά, επειδή δεν αντιλαμβάνονται ακόμη όρια ιδιωτικού/δημοσίου χώρου και μπορεί να διακοπεί ομαλά με κάποιον αντιπερισπασμό (π.χ. παιχνίδι).
Η καλύτερη προσέγγιση είναι να παρουσιαστεί στο παιδί σας ένα θετικό μάθημα για τη διαφορά μεταξύ δημόσιων και ιδιωτικών συμπεριφορών.
Είναι ανώφελο για τον γονιό να δείξει μια αρνητική στάση επειδή δεν θα κάνει το παιδί να σταματήσει και πιθανόν να επηρεάσει αρνητικά το πώς το παιδι σκέφτεται και αισθάνεται για τον εαυτό του και τη σεξουαλικότητά του.
Γιατί το παιδί μου αυνανίζεται;
Συχνά είναι μόνο και μόνο επειδή αισθάνεται καλά. Υπάρχει μεγάλο φάσμα στη συχνότητα και διάρκεια.
Ένα παιδί μπορεί να αυνανίζεται αρκετές φορές κάθε ημέρα ή μόνο μία φορά την εβδομάδα.
Ο αυνανισμός μπορεί να συμβαίνει πιο συχνά όταν το παιδί έχει υπνηλία, βαριέται, βλέπει τηλεόραση, ή βρίσκεται κάτω από πίεση. Μερικά μωρά και παιδιά αυνανίζονται συχνά επειδή είναι δυσαρεστημένα με κάτι, όπως αν δεν έχουν την πιπίλα τους.
Άλλα αντιδρούν στην τιμωρία με αυτή την αυτο-καθησυχαστική συμπεριφορά.
Άλλα παιδιά αντιδρούν στην πίεση να σταματήσουν τον αυνανισμό εντελώς, μια μη ρεαλιστική απαίτηση που πιθανόν να δημιουργήσει φαύλο κύκλο άγχους, αποτυχίας, απογοήτευσης και στέρησης.
Ο αυνανισμός δεν προκαλείται απο ιατρικές αιτίες.
Πολλές φορές σε νήπια και μωρά μπορεί να θεωρηθεί ότι μοιάζει με επιληψία, επειδή παρατηρούνται σπασμοί στο κάτω μέρος του κορμιού, αλλαγές στην αναπνοή, έξαψη, και γυαλισμένα μάτια. Στην περίπτωση αυτή, ο γονιός βλέπει κάτι που μοιάζει με πόνο και ψάχνει ιατρικές αιτίες, υποβάλλοντας τους εαυτούς τους και το μωρό τους σε διάφορες ιατρικές εξετάσεις που στο τέλος δεν θα οδηγήσουν πουθενά.
Δυστυχώς, δεν υπάρχει πολλή ενημέρωση για τον αυνανισμό στην κανονική παιδική ανάπτυξη και όταν παρουσιαστεί φαίνεται αμέσως παθολογικό. Ένας καλός τρόπος να διαχωρίσετε αν το παιδί σας παρουσιάζει σπασμούς ή αν αυνανίζεται είναι να αποσπάσετε τη προσοχή του κατά τη διάρκεια του επεισοδίου και αν σταματήσουν οι σπασμοί, τότε, μάλλον απλά αυνανίζεται και δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας. Συνήθως, όταν αγνοείται και οριοθετείται η συμπεριφορά του αυνανισμού με θετική και κανονική προσέγγιση (ακόμη και ο αυνανισμός που συμβάινει συχνά) θα μειωθεί στην κανονική πορεία ανάπτυξης.
Αφού ένα παιδί ανακαλύψει τον αυνανισμό, σπάνια θα σταματήσει εντελώς, όμως μέχρι την ηλικία των 5 ή 6 τα περισσότερα παιδιά μπορούν να μάθουν κάποια διακριτικότητα έτσι ώστε να αυνανίζονται μόνο σε ιδιωτικό χώρο.
Στη συνέχεια, ακολουθείται η κανονική πορεία ανάπτυξης όπου το παιδί μπαίνει στην εφηβεία, αρχίζει το ενδιαφέρον για ρομαντικές σχέσεις, και ο αυνανισμός εμφανίζεται σε σχεδόν όλα τα παιδιά, ειδικά τα αγόρια, ως αντίδραση στις απόλυτα φυσιολογικές αυξήσεις ορμονών που προκαλούν τη σεξουαλική ορμή.
Η κανονική πορεία ανάπτυξης οδηγεί στην πρώιμη ενηλικίωση, όπου αναζητείται η σεξουαλική επαφή με άλλους ανθρώπους, αλλά και πάλι, συνήθως δεν σταματάει ο αυνανισμός εντελώς, χωρίς όμως να αποτελεί αντικατάστατο για συντροφικές σχέσεις. Οι έρευνες με ενήλικες δείχνουν πως γύρω στο 94% αρσενικών και 60% θυληκών έχουν αυνανιστεί στη ζωή τους.
Ο αυνανισμός έχει αρνητικές επιπτώσεις;
Ο αυνανισμός δεν προκαλεί καμία σωματική βλάβη ή βλάβη στον οργανισμό.Δεν είναι ανώμαλη ή προβληματική συμπεριφορά.
Μπορεί να γίνει υπερβολική, αν, για παράδειγμα, ερεθιστούν τα γεννητικά όργανα από τη συχνή επαφή ή αν γίνεται σκόπιμα σε δημόσιους χώρους μετά την ηλικία των 5 ή 6.
Αυτό δεν σημαίνει ότι το παιδί θα είναι υπερβολικά σεξουαλικό, επιπόλαιο, ή ότι θα είναι σεξουαλικά διαταραγμένο με οποιονδήποτε τρόπο.
Ο αυνανισμός στη βρεφική και παιδική ηλικία δεν συνδέεται με οποιαδήποτε προβλήματα στην γνωστική, σωματική ή συναισθηματική ανάπτυξη.
Μόνο αν οι ενήλικες αντιδρούν άσχημα, δίνοντας την εντύπωση ότι ο αυνανισμός καθιστά ντροπή ή αηδία, πιθανόν να προκληθούν επιπτώσεις όπως ενοχές, ανασφάλειες και φοβίες για τη σεξουαλικότητα. Τα παιδιά δεν πρέπει να τιμωρούνται ή να ντροπιάζονται για τον αυνανισμό, ούτε πρέπει να γίνεται μεγάλο θέμα για αυτόν.
Ως μέρος της κανονικής ανάπτυξης και αυτή η συμπεριφορά έχει τη θέση της, και θα μάθει το παιδί τα σωστά όρια για αυτή τη συμπεριφορά, όπως μαθαίνει, μέσα από καθοδήγηση, ότι είναι αποδεκτό να ζωγραφίζει στο χαρτί αλλά όχι στους τοίχους.
Πώς μπορώ να στηρίξω το παιδί μου;
Να έχετε ρεαλιστικούς στόχους. Δεν είναι εφικτό να εξαλειφθεί ο αυνανισμός επειδή είναι μέρος της αναμενόμενης αναπτυξιακής πορείας.
Αποδεχτείτε το γεγονός ότι το παιδί σας έχει μάθει γι ‘αυτό, του προσφέρει ευχαρίστηση και ότι είναι κανονικό μέρος της ανάπτυξης.
Το μόνο πράγμα που μπορείτε να προσέξετε είναι πού και πότε το κάνει – δηλαδή να δώσετε όρια στο παιδί για να μάθει και αυτό ποιες είναι αποδεκτές κοινωνικές συμπεριφορές και ποιες δεν είναι.
Η οριοθέτηση μαθαίνει επίσης στο παιδί πώς πρέπει να συμπεριφέρονται και οι άλλοι άνθρωποι απέναντι του και να αναγνωρίζει τυχούσες μη-αποδεκτές συμπεριφορές από άλλους. Αν αγνοήσετε εντελώς τον αυνανισμό όπου και να συμβαίνει, το παιδί σας πιθανόν να θεωρήσει ότι είναι εντάξει να το κάνει ελεύθερα σε οποιοδήποτε περιβάλλον.
Καλό όριο είναι να επιτραπεί ο αυνανισμός στο υπνοδωμάτιο. Αν παρατηρήσετε ότι το παιδί σας πιθανώς να αυνανίζεται σε δημόσιο χώρο, πρώτα δοκιμάστε να αποσπάσετε την προσοχή του παιδιού σας με ένα παιχνίδι ή μια δραστηριότητα.
Αν αυτό αποτύχει, εξηγήστε στο παιδί σας:
«Ξέρω ότι αισθάνεσαι ωραία, και είναι εντάξει να το κάνεις στο δωμάτιό σου, αλλά μην το κάνεις στο υπόλοιπο σπίτι ή όταν άλλοι άνθρωποι είναι γύρω».
Ως την ηλικία 4 με 5 ετών τα παιδιά ευαισθητοποιούνται περισσότερο για τα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων και κατανοούν ότι μόνο όταν είναι μόνα μπορούν να αυνανίζονται.
Η πιο σημαντικη συμβουλή για γονείς είναι να δίνετε στο παιδί σας καθημερινά τουλάχιστον μιά ώρα τρυφερότητας και ζεστασιάς μέσα από τη σωματική επαφή, όπως είναι η αγκαλιά και τα χάδια.
Όταν αφιερώνετε ιδιαίτερο χρόνο καθημερινά για να δείξετε έμπρακτα την αγάπη σας, το παιδί θα το εισπράξει και θα νιώσει ασφάλεια και ηρεμία. Για να επιτευχθεί η υγιής κανονική ανάπτυξη στον άνθρωπο (ειδικά στη βρεφική και παιδική ηλικία) χρειάζεται απαραίτητα τρυφερότητα και ζεστασιά μέσα από την αφή.
Ζητήστε συμβουλές από ειδικό αν:
- Το παιδί σας συνεχίζει να αυνανίζεται όταν άλλοι άνθρωποι είναι γύρω παρά τις προσπάθειες οριοθέτησης.
- Υποψιάζεστε ότι το παιδί σας έχει μάθει να αυνανίζεται από κάποιον άλλο, ή, το παιδί σας φαίνεται να έχει πρόωρη κατανόηση της σεξουαλικής πράξης.
- Αισθάνεστε ότι το παιδί σας είναι δυστυχισμένο ή ιδιαίτερα λυπημένο.
- Η δραστηριότητα γίνεται ψυχαναγκαστική και εμποδίζει άλλες δραστηριότητες.
- Εμπλέκεται οποιαδήποτε διείσδυση ή ανησυχητική σεξουαλική συμπεριφορά με άλλο παιδί.
- Λάβετε υπόψην πως η διερεύνηση του δικού τους σώματος και των σωμάτων άλλων παιδιών γίνεται από περιέργεια και εκφράζεται περισσότερο στο πλαίσιο του παιχνιδιού («σεξουαλικά παιχνίδια»), π.χ. τα παιδιά παίζουν «μητέρες και μπαμπάδες».
- Ως εκ’τούτου, αποφύγετε τις υπερβολικές αντιδράσεις και με ηρεμία κρίνετε προσεκτικά αν κάποια συμπεριφορά είναι είτε ανησυχητική ή άκακη.
- Αυξήθηκε η δραστηριότητα πολύ πάνω από το αρχικό επίπεδο, υποδεικνύοντας την πιθανότητα πως το παιδί έχει άγχος για κάτι και προσπαθεί να παρηγορήσει τον εαυτό του.
- Φαίνεται να συνοδεύεται από σημάδι στην περιοχή από ξύσιμο ή τρίψιμο (το παιδί σας μπορεί να έχει μια λοίμωξη, π.χ. της ουροδόχου κύστης )
- Έχετε άλλες ερωτήσεις ή ανησυχίες.
