“Μου έχεις εμπιστοσύνη;” Σκεφτείτε για λίγο πόσες φορές έχετε κάνει αυτή την ερώτηση, καθώς επίσης και πόσες φορές έχετε δεχτεί αυτή την ερώτηση. Οι περισσότεροι άνθρωποι την εμπιστοσύνη τη θεωρούν ως ένα από τα πιο σημαντικά κριτήρια για να αξιολογήσουν την ποιότητα της σχέσης τους με τους άλλους. Όταν δεν εμπιστευόμαστε κάποιον, η παρουσία του μας δημιουργεί ανασφάλεια ίσως και άγχος, η γνώμη του μπορεί να μας προκαλεί σύγχυση ακόμα και αδιαφορία, και η συμπεριφορά του να κρίνεται ως απρόβλεπτη και αναξιόπιστη. Χωρίς την εμπιστοσύνη, όλες οι σχέσεις είναι εύθραυστες και έτοιμες να καταρρεύσουν.
Έχει αποδειχθεί ότι οι άνθρωποι έχουν μια φυσική προδιάθεση να εμπιστεύονται και να κρίνουν την αξιοπιστία των άλλων – νευροβιολογική δομή και δραστηριότητα του εγκεφάλου που μπορεί να τροποποιηθεί.
Όταν γεννιέται ένα παιδί, έρχεται σε αυτόν τον κόσμο έχοντας απόλυτη εμπιστοσύνη στο περιβάλλον του. Έχει εμπιστοσύνη στους γονείς του ότι θα ικανοποιήσουν τις ανάγκες του και θα το προστατεύσουν. Καθώς το παιδί μεγαλώνει, αρχίζει να δοκιμάζει καινούρια πράγματα και οι γονείς χρειάζεται να είναι εκεί για να το ενθαρρύνουν – και πάλι όμως τα παιδιά θα πρέπει να εμπιστεύονται τους γονείς!
Η προδιάθεση του ατόμου να εμπιστεύεται τους άλλους μπορεί να θεωρηθεί ως ένα χαρακτηριστικό της προσωπικότητας και σύμφωνα με έρευνες συχνά θεωρείται ως προβλεπτικός παράγοντας της συναισθηματικής ισορροπίας των ανθρώπων γιατί ενισχύει την ποιότητα των διαπροσωπικών σχέσεων. Επίσης η εμπιστοσύνη συνδέεται και είναι αναπόσπαστο κομμάτι της κοινωνικής επιρροής. Είναι πολύ πιο εύκολο να επηρεάσουμε και να πείσουμε κάποιον όταν μας εμπιστεύεται. Η αξιοπιστία ενισχύεται όταν τα χαρακτηριστικά ή η συμπεριφορά ενός ατόμου εμπνέουν θετικά τις προσδοκίες του άλλου και νιώθει ότι μπορεί να βασιστεί σε αυτόν. Όταν η εμπιστοσύνη χάνεται παραβιάζοντας τους παραπάνω καθοριστικούς παράγοντες είναι πολύ δύσκολο να ανακτηθεί.
Γιατί είναι σημαντικό τα παιδιά να εμπιστεύονται τους γονείς τους;
Η εμπιστοσύνη ξεκινά να διαμορφώνεται μέσα από την οικογένεια και συνεχίζει να αναπτύσσεται σε άλλες κοινωνικές σχέσεις! Σύμφωνα με τον Erikson, η εμπιστοσύνη είναι το πρώτο στάδιο της ψυχοκοινωνικής ανάπτυξης που διαμορφώνεται τα δύο πρώτα χρόνια της ζωής του ατόμου. Αν επιτύχει, το άτομο διαμορφώνει ένα αίσθημα ασφάλειας, εμπιστοσύνης και αισιοδοξίας. Αν αποτύχει, το άτομο αποπροσανατολίζεται και έτσι οδηγείται προς την ανασφάλεια και την δυσπιστία.
Τα παιδιά μπορούν και εξερευνούν τον κόσμο με αυτοπεποίθηση μόνο αν το σπίτι και η οικογένεια παραμένει ένα ασφαλές μέρος που μπορούν να γιατρέψουν τις πληγές που δημιουργεί αναπόφευκτα η ζωή. Όταν οι γονείς είναι έμπιστα άτομα προσφέροντας αποδοχή και κατανόηση αντί κριτική και απόρριψη, θα βοηθήσουν τα παιδιά να αγωνίζονται και να απομονώνουν τα αρνητικά στοιχεία του κόσμου. Αν αισθανθούν ότι η οικογένειά τους έχει αποτύχει στο να αναπτύξουν μια σχέση εμπιστοσύνης, δυστυχώς τα παιδιά θα αναζητήσουν καταφύγιο στον έξω κόσμο – το σπίτι και η σχέση με τους γονείς μπορεί να γίνει μια συναισθηματική φυλακή που θα κάνουν τα πάντα για να ξεφύγουν από αυτήν.
Η οικογένεια είναι η πρώτη δομημένη αρχή της ζωής των παιδιών. Αν δεν μπορέσει να καλύψει την βαθύτερη ανθρώπινη ανάγκη της αξιοπιστίας και της ασφάλειας, όλες οι υπόλοιπες σχέσεις, μορφές εξουσίας και θεσμοί γίνονται ύποπτοι και αναξιόπιστοι. Έτσι το παιδί θα αποφύγει τους ανθρώπους που δεν εμπιστεύεται και σχεδόν ενστικτωδώς θα αναζητήσει άλλους που να του καλύπτουν αυτή την ανάγκη. Το πρόβλημα όμως είναι ότι η ανάγκη αυτή είναι τόσο ισχυρή, που το άτομο θα κάνει τα πάντα για αυτούς και μαζί με αυτούς που θα τον κάνουν να νιώσει έστω και ένα μικρό βαθμό εμπιστοσύνης. Τέτοιες επιλογές μπορεί να είναι οι παρέες, οι φίλοι, οι κλίκες και ομάδες γενικότερα που θα κάνουν το παιδί να νιώθει ότι ανήκει, να μπορεί να εμπιστευθεί και να το εμπιστευθούν. Όταν η εμπιστοσύνη αυτή εδραιωθεί, δύσκολα το παιδί θα αμφισβητήσει και θα κρίνει αν κάποιες συμπεριφορές είναι σωστές ή λάθος.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς;
Την εμπιστοσύνη σίγουρα δεν μπορούμε να την επιβάλουμε στους άλλους – την εμπιστοσύνη την κερδίζουμε! Ακόμα και οι γονείς θα πρέπει να κερδίσουν την εμπιστοσύνη των παιδιών τους όπως συμβαίνει σε όλες τις σχέσεις. Οι ειδικοί προτείνουν:
Να είστε δίκαιοι. Οι περισσότεροι γονείς ζητάνε από τα παιδιά τους να είναι αξιόπιστα – όταν δεν είναι, οι γονείς απογοητεύονται και θυμώνουν. Τι γίνεται όμως όταν οι γονείς συμπεριφέρονται αναξιόπιστα και σπάνε την εμπιστοσύνη; Οι γονείς θα πρέπει να είναι πιο συνεπείς στην τήρηση των υποσχέσεών τους και πιο αξιόπιστοι στη συμπεριφορά τους αν θέλουν να διδάξουν το ίδιο πράγμα στα παιδιά. Όταν δεν μπορούν τα τηρηθούν κάποια πράγματα, τότε οι γονείς θα πρέπει να έχουν τη δύναμη να αναγνωρίσουν το λάθος τους και την πιθανή αναξιοπιστία στη συμπεριφορά τους ζητώντας συγνώμη. Έτσι η εμπιστοσύνη θα αποκατασταθεί και η σχέση γονιού παιδιού θα γίνει ισχυρότερη!
Να σέβεστε το παιδί. Τα παιδιά εμπιστεύονται τους γονείς τους με βάση το συναίσθημα, τη σκέψη, τις προσδοκίες και την εικόνα που έχουν διαμορφώσει για αυτούς. Όταν οι σκέψεις, οι ιδέες και τα συναισθήματα του παιδιού απορρίπτονται ή αγνοούνται από τους γονείς, τότε το παιδί αρχίζει και κλείνεται κρατώντας τους γονείς έξω από τον κόσμο του. Το πιθανότερο είναι ότι στη συνέχεια το παιδί θα αναζητήσει νέα άτομα για να δημιουργήσει ισχυρούς δεσμούς. Για αυτό οι γονείς δε θα πρέπει ποτέ να υποτιμούν το παιδί. Αντίθετα, θα πρέπει να το ενθαρρύνουν και να το σέβονται!
Ακούστε τη γνώμη του. Είναι πολύ σημαντικό οι γονείς να ενθαρρύνουν τα παιδιά να εκφράζουν τις δικές τους σκέψεις και ιδέες. Όταν οι γονείς ζητάνε από το παιδί τη γνώμη του για κάτι και δείχνουν να την εκτιμούν, χωρίς να την κρίνουν και χωρίς να αντιδρούν αρνητικά, αυτό που ουσιαστικά κάνουν είναι να χτίζουν την εμπιστοσύνη μεταξύ τους!
Ενθαρρύνετε το παιδί. Παρατηρήστε τη συμπεριφορά και τις ικανότητές του και ενθαρρύνετε το παιδί έμπρακτα! Όταν τα παιδιά αισθάνονται καλά με τον εαυτό τους, αρχίζουν και αναπτύσσουν εμπιστοσύνη στην κρίση σας με αποτέλεσμα να δέχονται πολύ πιο εύκολα τις διορθωτικές σας παρατηρήσεις.
Αποφύγετε τον υπερβολικό έλεγχο. Κανένας γονιός δεν μπορεί να προστατέψει απόλυτα το παιδί από τα λάθη του. Τα παιδιά έχουν ανάγκη να νιώθουν ανεξαρτησία και να γνωρίζουν τον κόσμο χωρίς τη συνεχή εμπλοκή και επίβλεψη των γονιών τους. Με αυτό τον τρόπο τα παιδιά μαθαίνουν μέσα από προσωπική εμπειρία το λάθος, αλλά επίσης γνωρίζουν ότι οι γονείς τους έχουν εμπιστοσύνη στις δυνάμεις τους! Καθησυχάστε τα παιδιά δείχνοντάς τους ότι το λάθος είναι αναπόσπαστο μέρος της μαθησιακής διαδικασίας και θα είστε δίπλα τους όταν αυτό συμβεί. Με αυτό τον τρόπο το παιδί δε θα έχει πρόβλημα να σας εμπιστευτεί τα λάθη του.
Να θυμάστε ότι η εμπιστοσύνη είναι σημαντική στη διαμόρφωση οποιασδήποτε σχέσης. Το παιδί για να δημιουργήσει μια καλά ισορροπημένη άποψη για τη ζωή και τον κόσμο θα πρέπει πρώτα να έχει μάθει να εμπιστεύεται τους γονείς του. Η οικογένεια είναι η πρώτη που θα διδάξει την εμπιστοσύνη στο παιδί και η πρώτη που θα καθορίσει την ποιότητα των μελλοντικών του σχέσεων!
