Γιατί η σχέση μεταξύ πατέρα και γιου, παρουσιάζεται ψυχαναλυτικά ανταγωνιστική; Και πώς μπορεί να επηρεάσει το γιο η έλλειψη συναισθηματικής επικοινωνίας μαζί του;
Ανάμεσα στον πατέρα και το γιο υπάρχουν σχέσεις δύναμης, εξουσίας και αντιπαλότητας, που συνοδεύονται από τρυφερότητα αλλά και συγκρούσεις. Η σχέση του πατέρα με το γιο είναι σημαντική γιατί είναι αυτή που θα καθορίσει τη διαμόρφωση της προσωπικότητας του παιδιού. Συχνά ο γιος φοβάται τον πατέρα, αλλά και ο πατέρας βλέπει το γιο σαν το μελλοντικό διάδοχο που θα του πάρει το «θρόνο».
Γι’ αυτό και το αγόρι στρέφεται προς τη μητέρα και αναπτύσσει με τον πατέρα μια δύσκολη σχέση που γίνεται δυσκολότερη αν δεν προσέξουν και οι δυο γονείς.
Ο κοινωνιολόγος Lewis Yablonsky, στο βιβλίο του «Fathers and Sons: Life Stages in One of the Most Challenging of All Family Relationships», περιγράφει τρία βασικά στάδια στην εξέλιξη της σχέσης πατέρα-γιου:
Το πρώτο στάδιο ξεκινά από τη στιγμή της γέννησης και φτάνει μέχρι το τέλος της παιδικής ηλικίας (12 ετών). Το στάδιο αυτό χαρακτηρίζεται από την ανάγκη συγχώνευσης του εγώ του πατέρα και του γιου κατά τη διάρκεια των πρώτων ετών της ανάπτυξης. Ο γιος από πολύ νωρίς, όσο προσκολλημένος κι αν φαίνεται πως είναι στη μητέρα, έχει ανάγκη από τον πατέρα, για αυτό αναζητά το βλέμμα και τις αντιδράσεις του, ώστε να εσωτερικεύσει το καλό και το κακό, το αποδεκτό και το μη αποδεκτό.
Το δεύτερο στάδιο καλύπτει την εφηβική ηλικία (13-19 ετών), όπου ο γιος αρχίζει να απομακρύνεται από τη συναισθηματική συγχώνευση με τον πατέρα, έτσι ώστε να μπορέσει να δομήσει τη δική του προσωπικότητα ως ξεχωριστή και ανεξάρτητη. Κατά τη διάρκεια της εφηβείας, ο γιος έχει ανάγκη να νιώθει δίπλα του τον πατέρα του και να ξέρει πως θα έχει την αποδοχή, τη στήριξη και τη συμπαράστασή του, ενώ ταυτόχρονα θέλει να ξέρει πως μπορεί να παίρνει πρωτοβουλίες και να δρα ανεξάρτητα από τους γονείς του. Κατά την περίοδο αυτή μπορεί να επέλθει μια ρήξη στη σχέση του γιου με τον πατέρα, καθώς μπορεί να αρχίζει να δημιουργείται έντονη σύγκριση και ανταγωνισμός. Ο πατέρας μπορεί να αντιληφθεί την προσπάθεια του γιου για ανεξαρτησία και αυτονομία ως μια απειλή για το κύρος, την αξία ή και τον ανδρισμό του, ενώ ο γιος μπορεί να νιώθει περιορισμούς ως προς τη δυνατότητά του να μεγαλώσει και να γίνει πιο ώριμος, σε περίπτωση που ο πατέρας δεν του αφήνει χώρο να πάρει ο ίδιος αποφάσεις, ή δεν σέβεται την άποψή του. Ο γιος έχει ανάγκη από την παρουσία του πατέρα αλλά με διακριτικό τρόπο και όχι για να συγκρίνονται για το ποιος είναι καλύτερος και πιο ξεχωριστός.
Στο τρίτο στάδιο, που καλύπτει την φάση μετά την ενηλικίωση του παιδιού (από το 20ό έτος) η σχέση ανάμεσα στον πατέρα και τον γιο εξαρτάται από τα δύο προηγούμενα στάδια. Όσο πιο ομαλά διεξαχθεί η σχέση στα δύο προηγούμενα στάδια τόσο πιο ισχυρός μπορεί να γίνει ο δεσμός μεταξύ πατέρα και γιου, με κύρια χαρακτηριστικά την ύπαρξη αγάπης και αυτοεκτίμησης και από τις δύο πλευρές.
Οι λόγοι που οι μπαμπάδες είναι τόσο ανταγωνιστικοί!
Σε ορισμένες περιπτώσεις ο πατέρας μπαίνει σε μια διαδικασία ανταγωνισμού και αντιπαλότητας με το γιο ώστε να αποδείξει ότι δεν έχει χάσει τις ικανότητές του ή τις δυνάμεις του ή ότι έχει περισσότερες γνώσεις.
Κάποιες φορές, ο ανταγωνισμός αυτός μπορεί να είναι και διεκδίκηση της νεότητας από τον πατέρα.
Επίσης συχνά ο πατέρας μεγαλώνοντας έρχεται αντιμέτωπος και ο ίδιος με ένα σύνολο από άγχη, ανασφάλειες και αγωνίες, που καλείται να τις καταλαγιάσει. Τα δικά του λάθη και τις δικές του αποτυχίες μπορεί να τις προβάλει επάνω στο γιο, με αποτέλεσμα τη δημιουργία φόβου αλλά και έντονων αντιδράσεων απόρριψης.
Τα αρνητικά βιώματα του πατέρα μπορεί να οδηγήσουν σε πιέσεις προς το παιδί να είναι τέλειο ή σε υπερπροστατευτικότητα ώστε να μην βιώσει τέτοιου είδους καταστάσεις, με αποτέλεσμα ο γιος να αντιδράσει έντονα και να ξεσπάσει.
Ο πατέρας προσπαθώντας να διατηρήσει μια αμυντική στάση ώστε να διασώσει τη δική του εικόνα ενδέχεται να ξεσπάσει στο γιο, να τον απορρίψει, να τον μειώσει ή να τον υπερπροστατεύσει, δίνοντας την εντύπωση ότι υπάρχει μια ανταγωνιστική- συγκρουσιακή σχέση, όπου ο πατέρας στερεί την αποδοχή, τη στήριξη και την εμπιστοσύνη από το γιο.
Τι πρέπει να προσέξει ο πατέρας
Η κακή (ή ανύπαρκτη) σχέση ενός αγοριού με τον πατέρα του μπορεί να έχει δυσάρεστα αποτελέσματα.
Αρχικά στερεί και από τα δύο μέρη τη χαρά της επικοινωνίας και της συντροφιάς που θα μπορούσαν θαυμάσια να μοιραστούν αφού έχουν κοινές ανάγκες και ενδιαφέροντα.
Έπειτα στρέφει το αγόρι ακόμη περισσότερο προς τη μητέρα, αυξάνοντας την εξάρτησή του από εκείνη και μειώνοντας την αυτενέργεια και την αυτονόμησή του.
Τέλος, κατευθύνει το αγόρι προς δραστηριότητες και ασχολίες αντίθετες του επιθυμητού στην προσπάθεια αποστασιοποίησής του από έναν απορριπτικό, υπεραυστηρό και επικριτικό πατέρα.
Τι θα πρέπει να κάνει ο πατέρας;
Η αγάπη και ο σεβασμός του πατέρα προς τη μητέρα διευκολύνει αφάνταστα και τη μεταξύ τους σχέση.
Επίσης η υπομονή, η κατανόηση και η ευελιξία τους πατέρα στις δύσκολες στιγμές, βοηθάει πολύ το γιο να αντιμετωπίσει τις μελλοντικές δυσκολίες
Ο πατέρας πρέπει επίσης να δώσει ποιοτικό χρόνο στο παιδί και να το συντροφεύει στα παιχνίδια και τις δραστηριότητες του.
Τέλος ο πατέρας θα πρέπει να δίνει κίνητρο στο γιο του να συμμετέχει και να ακολουθεί στις δραστηριότητες με τις οποίες εκείνος ασχολείται για να έχουν τη χαρά της κοινής εμπειρίας και του κοινού ενδιαφέροντος.
Ελένη Χαδιαράκου
