Ο θάνατος ενός οικογενειακού προσώπου επηρεάζει όλα τα μέλη της οικογένειας. Ωστόσο η αντίδραση των παιδιών διαφέρει από αυτή των ενηλίκων. Πολλά παιδιά επηρεασμένα από τους ήρωες των κινούμενων σχεδίων που πεθαίνουν και ξανα ζωντανεύουν,θεωρούν πως ο θάνατος είναι κάτι αναστρέψιμο. Μετά την ηλικία των 6 αρχίζουν να σκέφτονται περισσότερο σαν ενήλικες, αλλά εξακολουθούν να τον θεωρούν ως κάτι που δε θα συμβεί σε εκείνα ή στον περίγυρο τους.
Κάποια παιδιά δείχνουν τη θλίψη τους αμέσως μετά το συμβάν, ενώ κάποια άλλα έχουν την εικόνα ενός χαρούμενου παιδιού, έχοντας μάλιστα συχνά την πεποίθηση πως θα επιστρέψει το άτομο που πέθανε σε μία κανονικότητα. Άλλα παιδιά μπορεί να παλινδρομήσουν σε προηγούμενα στάδια, να φέρονται σαν μικρότερης ηλικίας, να θυμώνουν, να κλαίνε, να ζητάνε παράλογα πράγματα, να έχουν νυχτερινή ενούρηση κλπ.
Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τις πιθανές αντιδράσεις των παιδιών μετά από έναν θάνατο, προκειμένου να μπορέσουμε να βοηθήσουμε. Η άρνηση του θανάτου ή η αποφυγή της θλίψης μπορεί να δημιουργήσει μία γενικότερη δυσλειτουργία στο παιδί. Για τον λόγο αυτό είναι σημαντικό να βοηθήσουμε τα παιδιά να μιλήσουν για τα συναισθήματά τους και τις σκέψεις τους. Ένα παραμύθι που μιλάει για τον θάνατο είναι ιδιαίτερα βοηθητικό, ή μία παιδική ταινία που διαπραγματεύεται ένα τέτοιο γεγονός. Μπορούν να αποτελέσουν μία καλή αφορμή για συζήτηση και έκφραση συναισθημάτων που είναι δύσκολα να εξωτερικευτούν.
Τα παιδιά δεν είναι απαραίτητο να παρευρεθούν στην κηδεία ή σε μνημόσυνα εάν δεν το επιθυμούν. Από την άλλη, εάν η ανάγκη τους είναι να είναι παρόντα δεν θα πρέπει να τα αποτρέψουμε. Σε κάθε περίπτωση εκείνα θα μας δείξουν το πώς θέλουν να πενθήσουν το αγαπημένο τους πρόσωπο. Ο ρόλος των ενηλίκων είναι να μην τα μπερδέψουν περισσότερο με φράσεις όπως »ο παππούς πήγε στον θεό, στον ουρανό, τον πήρε η Παναγία, μας βλέπει από ψηλά» κλπ διότι είναι πιθανόν να αναπτύξουν φοβίες ή θυμό απέναντι σε αυτά που θα ακούνε, μιας και τους »στέρησαν» το αγαπημένο τους πρόσωπο.
Λέμε μόνο αυτά που ξέρουμε για τον θάνατο. Επομένως στην ερώτηση »Πού πήγε τώρα ο παππούς» η απάντηση είναι »Κανείς δεν γνωρίζει, οπότε δεν μπορώ να σου πω πού έχει πάει».
Οι ερωτήσεις ίσως διαρκέσουν για ένα διάστημα, κι εμείς θα πρέπει να μπορούμε να απαντάμε με σαφήνεια και ειλικρίνεια. Δεν φοβόμαστε τις λέξεις »θάνατος, κηδεία, πέθανε, για πάντα » κλπ διότι αυτές είναι που μπορούν να βάλουν τα πράγματα μέσα στο παιδικό μυαλό σε μία τάξη.
Εάν δούμε πως η συμπεριφορά του παιδιού και η διάθεσή του επιμένουν για μεγάλο διάστημα να είναι διαφορετική ή/και παράξενη, καλό είναι να ζητήσουμε τη βοήθεια ενός ειδικού ψυχικής υγείας.
Το παραμύθι » Θα σ αγαπάω για πάντα παππού Άλεξ!», διαπραγματεύεται την απώλεια του παππού. Μπορούμε να το διαβάσουμε μαζί με το παιδί, να κουβεντιάσουμε για το πώς πιστεύει πως αισθάνεται η μικρή πρωταγωνίστρια και κατά πόσο μοιάζει με τον δικό του/της πόνο. Μπορούμε να ζωγραφίσουμε το παραμύθι, να το δραματοποήσουμε, καθώς και να αφήσουμε το παιδί να μας κατευθύνει για το πώς θα ήθελε να το χρησιμοποιήσουμε.
Mαρία Κωνσταντινοπούλου,
Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια
Ειδική παιδαγωγός
MSc in Child Psychology
