Πατέρας με παιδί με ειδικές ανάγκες
Μπορεί στα πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού η μητέρα να είναι το κύριο πρόσωπο με το οποίο το παιδί βρίσκεται σε μια σχέση αλληλεξάρτησης και αλληλεπίδρασης, αλλά δεν θα πρέπει να παραβλέπουμε ή να υποτιμούμε τη σχέση που αναπτύσσει το παιδί με τον πατέρα. Η αλληλεπίδραση του πατέρα με το παιδί και η προσέγγιση του παιδιού γίνεται κυρίως μέσα από το παιχνίδι και τις δραστηριότητες ψυχαγωγίας. Βασικοί παράγοντες που συμβάλλουν στην ανάπτυξη του δεσμού του πατέρα με το παιδί είναι η εμπλοκή στην ανατροφή και φροντίδα του παιδιού, η δυνατότητα ευαίσθητης ανταπόκρισης του πατέρα απέναντι στο παιδί και η συμμετοχή του σε παιχνίδια (Grossmann et al., 2002).
Είναι σημαντικό ο πατέρας να έχει έναν ενεργητικό ρόλο μέσα στην οικογένεια και στην ανάπτυξη του παιδιού. Στο σπίτι, ο πατέρας θα πρέπει να βοηθάει τη μητέρα και να συμβάλλει στη σωματική και ψυχική πλήρωση και ολοκλήρωση, αλλά και να συμπαραστέκεται ηθικά, αντιπροσωπεύοντας το νόμο και την τάξη που η μητέρα εδραιώνει στη ζωή του παιδιού. Το παιδί θα πρέπει να αρχίζει να γνωρίζει τον πατέρα του κατά την πρώιμη περίοδο της ζωής του, όταν οι εντυπώσεις είναι ζωηρές και έντονες (Winnicott, 1971).
Στην περίπτωση ενός παιδιού με ειδικές ανάγκες τα πράγματα ίσως είναι λίγο πιο δύσκολα στην ανάπτυξη αυτής της σχέσης, καθώς ο πατέρας συνήθως δυσκολεύεται περισσότερο σε σύγκριση με τη μητέρα να αποδεχτεί την κατάσταση και να αποδεχτεί και το παιδί, ώστε να μπορέσει να αναπτύξει μια πραγματική σχέση μαζί του. Όταν ο πατέρας μαθαίνει ότι το παιδί έχει μια διαταραχή που θα το ακολουθεί σε όλη του τη ζωή, όπως αναπτυξιακές διαταραχές, Σύνδρομο Down και άλλες διαταραχές ή σύνδρομα, μπορεί να αντιδράσει με διαφορετικούς τρόπους, ανάλογα με το άτομο, ενώ θα περάσει από διάφορα στάδια, όπως σοκ, θυμό, άρνηση, θλίψη και στεναχώρια μέχρι να φτάσει στην αποδοχή της κατάστασης. Όλα αυτά τα βιώνει και η μητέρα, ωστόσο, συνήθως στον πατέρα είναι πιο δύσκολη η αντιμετώπιση αυτής της κατάστασης λόγω των μεγαλύτερων δυσκολιών στη διαχείριση των συναισθημάτων.
Αρκετοί άνδρες έχοντας το ρόλο του πατέρα ασχολούνται αρκετές ώρες με το παιδί με ειδικές ανάγκες και του αφιερώνουν χρόνο, δίνοντας και στον εαυτό τους την ευκαιρία να εξοικειωθούν με την κατάσταση και να έρθουν κοντά με το παιδί, να το γνωρίσουν και να δουν πέρα από την οποιαδήποτε δυσκολία, αναπηρία ή διαταραχή. Μαθαίνουν ότι μπορούν να αναπτύξουν έναν πραγματικό δεσμό με το παιδί τους και να δεθούν μαζί του συναισθηματικά περνώντας χρόνο μαζί του.
Ωστόσο, υπάρχουν και πατεράδες που δεν ξέρουν αλλά τους φαίνεται και δύσκολο να βρουν κάποιο τρόπο να προσεγγίσουν το παιδί και να αντιμετωπίσουν την κατάσταση, με αποτέλεσμα να επιλέγουν μια πιο απόμακρη ή τυπική στάση απέναντι στο παιδί, νιώθοντας ότι δεν υπάρχει κάποιος τρόπος επικοινωνίας και συναισθηματικής επαφής.
Είναι σημαντικό να μπορέσει ο πατέρας να ανακαλύψει τρόπους επικοινωνίας με το παιδί, να βρει τρόπους να το προσεγγίσει μέσω του παιχνιδιού και άλλων δραστηριοτήτων που θα μπορούσαν να κινητοποιήσουν το ενδιαφέρον του παιδιού, ακόμη κι αν πρόκειται για παιδιά με αυτισμό που συχνά δεν δείχνουν κανένα ενδιαφέρον για παιχνίδια αλλά και να αφιερώνει χρόνο στο παιδί βλέποντας και ενισχύοντας τα δυνατά του σημεία, τις ικανότητές του. Ίσως φαίνεται απλό να το περιγράφουμε ως εξωτερικοί παρατηρητές, ως ειδικοί ή μη, όμως είναι τελείως διαφορετικό να είμαστε μέσα στο πρόβλημα, να το βιώνουμε και να πρέπει πρώτα να αντιμετωπίσουμε την εσωτερική πάλη συναισθημάτων κι έπειτα να μπορέσουμε να στραφούμε στο παιδί ώστε να το γνωρίσουμε καλύτερα. Δεν είναι ανέφικτο και είναι αρκετοί οι πατεράδες που το καταφέρνουν. Σίγουρα κανένας γονιός δεν θα ήθελε να έχει ένα άρρωστο ή ανάπηρο παιδί, όμως είναι μια εμπειρία που κανείς δεν επιλέγει, αλλά στον καθένα μας μπορεί να συμβεί. Επομένως, είναι μια πορεία χωρίς επιλογή, στην οποία όμως μπορούμε να δώσουμε την ευκαιρία στο παιδί να μας γνωρίσει και να νιώσει αποδοχή και αγάπη αλλά και την ευκαιρία στον εαυτό μας να γνωρίσει το παιδί, εστιάζοντας σε αυτά που μπορεί να μην είναι εμφανή αλλά υπάρχουν και περιμένουν να τα ανακαλύψουμε…
Βιβλιογραφία
Grossmann, K., Grossmann, K.E., Fremmer- Bombik, E., Kindler, H., Scheuerer- Englisch, H., & Zimmermann, P. (2002). The uniqueness of the child- father attachment relationship: Fathers’ sensitive and challenging play as a pivotal variable in a 16- year longitudinal study. Social Development, 11 (3), 307-331.
Winnicott, D.W. (1971). Playing and reality. New York: Basic Books.
http://fatherwork.byu.edu/specialNeeds.htm. Fathering Special Needs Children.
http://www.familyvoices.org/admin/work_caring/files/nd20.pdf. When you learn that your child has a disability. Carole Brown.
