“Ενώ προσπαθούμε να μάθουμε στα παιδιά μας τα πάντα γύρω από τη ζωή, τα παιδιά μας μαθαίνουν τι είναι η ζωή”. – William Saroyan
Σκεφτείτε για λίγο το εξής. Μπορείτε να δουλέψετε ή να αλληλεπιδράσετε με κάποιον εάν δεν είσαστε έτοιμοι να ακούσετε; Ή ας αντιστρέψουμε το ερώτημα, όταν μιλάτε ή απευθύνεστε σε κάποιον, πόσο σημαντικό είναι για εσάς αυτός ο κάποιος να ακούσει πραγματικά αυτά που θέλετε να πείτε; Και στις δύο περιπτώσεις, η ικανότητα της ακρόασης είναι βασικό στοιχείο της επιτυχημένης επικοινωνίας και της αλληλεπίδρασης με τους άλλους ανθρώπους. Αυτό μπορεί να ακούγεται απλό και αυτονόητο, πόσο σίγουροι όμως είμαστε ότι τηρείται στην επικοινωνία μας με τα παιδιά;
Συνήθως οι γονείς (αλλά και οι ενήλικες γενικότερα), όταν επικοινωνούν με τα παιδιά το κάνουν από θέση υπεροχής και θεωρούν πως έχουν την απόλυτη γνώση στα πράγματα. Πιστεύουν ότι μόνο η εμπειρία μπορεί να διδάξει και ως εκ τούτου θεωρούν πως δεν έχουν τίποτα να μάθουν από τα παιδιά μιας και τη στερούνται. Το αποτέλεσμα όλως αυτών είναι αντί να ακούν, να μπαίνουν στον πειρασμό να λένε στα παιδιά τι να κάνουν και πώς να το κάνουν, και τις περισσότερες φορές η αλληλεπίδραση μαζί τους να σχετίζεται με το σχολείο, τα καθήκοντα ή άλλα πράγματα που έχουν να κάνουν με την καθημερινή ρουτίνα των παιδιών (πχ. “Φόρα αυτό, φάε εκείνο, σήκω να πάμε στο σχολείο…” και ούτω καθεξής).
Τι σημαίνει όμως ακούω το παιδί μου; Ακούω ουσιαστικά τα παιδί σημαίνει πως του δίνω την αμέριστη προσοχή μου. Κάθομαι δίπλα του και το κοιτάζω στα μάτια. Κατανοώ τον τόνο της φωνής του και τη γλώσσα του σώματός του. Δίνω τη δυνατότητα στο παιδί να οδηγήσει τη συζήτηση χωρίς να το κατευθύνω ή να προτρέχω να βγάλω συμπεράσματα. Σημαίνει πως είμαι ανοιχτός και έτοιμος να σεβαστώ τη θέση του παιδιού και τα συναισθήματά του.
Όταν οι γονείς ακούν τα παιδιά…
Όταν οι γονείς ακούν τα παιδιά, τα οφέλη είναι πολλά και αφορούν πολλούς τομείς. Ακούγοντας οι γονείς, δίνουν τη δυνατότητα στα παιδιά να εκφράσουν τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους – κάτι που θα τα βοηθήσει ιδιαίτερα στην προσωπική και κοινωνική τους ανάπτυξη. Ταυτόχρονα, βοηθούν τα παιδιά να αναπτύξουν και να διαμορφώσουν μια θετική εικόνα για τον εαυτό τους γιατί νιώθουν πως όταν τους ακούν πραγματικά, τους σέβονται και τους υπολογίζουν. Αντίθετα, όταν οι ανάγκες των παιδιών αγνοούνται, μπορεί να παραιτούνται εύκολα, να έχουν δύσκολες συμπεριφορές και να υποφέρουν από χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Επίσης, όταν τα παιδιά έχουν γονείς που ακούν, μαθαίνουν και τα ίδια να ακούν και να σέβονται τη γνώμη των άλλων ακόμα και όταν διαφωνούν, και αναπτύσσουν σημαντικές δεξιότητες διαπραγμάτευσης και επικοινωνίας. Όταν οι γονείς ακούν, βοηθούν τα παιδιά να εμπιστεύονται τους ενήλικες και να δημιουργούν υγιείς σχέσεις τόσο με τους ίδιους όσο και με τους συνομηλίκους τους.
Δεν είναι όμως μόνο τα παιδιά που βγαίνουν κερδισμένα από την επικοινωνία με τους γονείς ή τους ενήλικες. Όταν εμείς οι μεγάλοι ακούμε τα παιδιά, μαθαίνουμε να συμπάσχουμε μαζί τους και κατανοούμε καλύτερα τις μοναδικές τους σκέψεις, τα συναισθήματα, τους φόβους, τις χαρές τους, τον κόσμο τους!
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς;
Τα παιδιά με το που γίνονται τριών ή τεσσάρων χρόνων, έχουν καταφέρει να αποκτήσουν αρκετές γλωσσικές δεξιότητες και θέλουν να εξασκούνται όσο το δυνατόν περισσότερο σε αυτές για να μάθουν τον κόσμο γύρω τους. Αυτό σημαίνει πως γίνονται ιδιαίτερα φλύαρα και ξεκινούν τα ατελείωτα “γιατί”. Οι γονείς σε αυτό το στάδιο είναι σημαντικό να ακούν και να απαντούν τις ερωτήσεις των παιδιών με υπομονή.
Οι γονείς είναι σημαντικό να ενθαρρύνουν τα παιδιά όταν ξεκινούν να μιλούν ακόμα και όταν χρησιμοποιούν δικές τους αστείες λέξεις ή όταν τις μπερδεύουν. Επίσης είναι σημαντικό να ενθαρρύνουν ευκαιρίες για συζήτηση. Όταν δείχνουν λυπημένα ή διστάζουν να μιλήσουν, αυτό θα μπορούσε να είναι σημάδι ότι κάτι είναι λάθος. Μπορεί τα παιδιά να νιώθουν πως αυτά που θέλουν να πουν δεν ενδιαφέρουν κανέναν, ή μπορεί να θέλουν να πουν κάτι το οποίο δυσκολεύονται να περιγράψουν.
Το διάβασμα παραμυθιών και βιβλίων μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να βελτιώσουν το λεξιλόγιό τους και τις ικανότητες ακρόασης, και μπορεί να αποτελέσει μια πολύ καλή ευκαιρία για να συζητήσουν και να μοιραστούν οι γονείς και τα παιδιά τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους.
Όταν οι γονείς είναι απασχολημένοι ή νιώθουν κουρασμένοι μπορεί να είναι δύσκολο να ακούσουν πραγματικά τα παιδιά. Για να γίνει πιο εύκολη η επικοινωνία, θα μπορούσαν να καθιερώσουν μια συγκεκριμένη ώρα της ημέρας για συζήτηση, όπως για παράδειγμα λίγο πριν τον ύπνο. Ωστόσο η ευελιξία είναι σημαντική γιατί τα μικρά παιδιά δεν έχουν πάντοτε την ικανότητα να περιμένουν να μιλήσουν για κάτι που θεωρούν σημαντικό.
Όσο τα παιδιά μεγαλώνουν και πλησιάζουν προς την εφηβεία, η ανάγκη τους να ακούγονται παραμένει. Οι γονείς είναι σημαντικό να τους κάνουν ξεκάθαρο πως ενδιαφέρονται πραγματικά και πως θέλουν να συμμετέχουν σε πράγματα που τους αφορούν. Σε αυτό το στάδιο, είναι σημαντικό να εισπράττουν τα παιδιά το σεβασμό των γονιών για τις ιδέες τους. Οι έφηβοι είναι πιο πιθανό να σεβαστούν τις απόψεις των γονιών όταν σέβονται και οι ίδιοι τις δικές τους. Ακόμα και όταν διαφωνούν, οι γονείς δε χρειάζεται να επιβάλλουν αυτά που πιστεύουν. Μπορούν να δηλώσουν πως έχουν διαφορετική άποψη, αλλά να κάνουν ξεκάθαρα τα όρια της αποδεκτής συμπεριφοράς γιατί οι έφηβοι εξακολουθούν να τα χρειάζονται.
Αυτό που πρέπει να θυμόμαστε, είναι πως τα παιδιά έχουν τις ίδιες ανάγκες με εμάς τους μεγάλους όταν προσπαθούν να επικοινωνήσουν. Έχουν ανάγκη την προσοχή, την κατανόηση, τον σεβασμό, τη θετική κριτική στα θέματα που τους αφορούν και τους επηρεάζουν. Το να ακούμε τα παιδιά δεν είναι μόνο σημαντικό, είναι αναφαίρετο δικαίωμά τους. Οι φωνές τους είναι το μέλλον αυτού του τόπου και είναι αυτές που θα αλλάξουν μια μέρα τον κόσμο. Ας ακούμε επομένως τα παιδιά με προσοχή και ας δίνουμε στα λόγια τους τη σημασία που αξίζουν!
