Τι είναι η αυτοεκτίμηση;
«Έχω αυτοεκτίμηση» σημαίνει «δίνω αξία στον εαυτό μου και τον μεταχειρίζομαι με αγάπη, αξιοπρέπεια και ειλικρίνεια».
Η χαμηλή αυτοεκτίμηση συνδέεται με συναισθήματα συχνής και έντονης αμφισβήτησης του εαυτού και μη εμπιστοσύνης στην ικανότητά του να ανταπεξέλθει σε μία πρόκληση.
Ωστόσο, ακόμα και άνθρωποι με υψηλή αυτοεκτίμηση μπορεί κάποια στιγμή στη ζωή τους να νιώσουν ματαίωση ή έλλειψη σιγουριάς για τις ικανότητές τους σε κάποια περίσταση της ζωής.
Ο εαυτός ως «ένα ποτήρι μισοάδειο»
Είναι πιο σύνηθες να αντιμετωπίζει κανείς τον εαυτό του με υποτίμηση και καχυποψία, κατηγορώντας τον ότι δεν τα κατάφερε αρκετά καλά σε μία δεδομένη περίσταση, παρά με υπομονή και ενθάρρυνση για μία επόμενη προσπάθεια. Είναι πιθανό να εστιάζουμε αποκλειστικά στα πράγματα που δεν έχουμε καταφέρει παρά σε όσα έχουν κατακτηθεί κατόπιν δικής μας σκέψης, σχεδιασμού και προσπάθειας.
Πώς η στάση των γονιών επηρεάζει την αυτοεκτίμηση των παιδιών;
Πολύ συχνά οι γονείς αναρωτιούνται αν τα παιδιά τους έχουν αυτοεκτίμηση, ξεχνώντας όμως να αναρωτηθούν αν οι ίδιοι έχουν αυτοεκτίμηση.
«Δουλεύω τόσα χρόνια και δεν έχω καταφέρει τίποτα»
Την παραπάνω φράση, κάπου οι περισσότεροι από εμάς έχουμε ακούσει να λέγεται από ένα γνωστό μας. Το άτομο που εκφράζει αυτή τη σκέψη ξεχνά ότι είναι παραγωγικό, ότι μπορεί να έχει δημιουργήσει τη δική του οικογένεια, να έχει μια σύντροφο δίπλα του που τον στηρίζει, να έχει ζήσει απλές και όμορφες στιγμές με φίλους, να έχει γνωρίσει υπέροχους ανθρώπους στη ζωή του… Άραγε ένα παιδί ακούγοντας κάποιον από τους γονείς του να μιλάει υποτιμητικά για τη ζωή, πώς θα μπορούσε να νιώσει; Κι αν όντως ο γονέας δεν είναι ικανοποιημένος με τη ζωή του, τι τον εμποδίζει από το να την αλλάξει; Οι γονείς λειτουργούν ως πρότυπα στη ζωή των παιδιών και συμβάλλουν καθοριστικά στον τρόπο με τον οποίο τα παιδιά τους αντιλαμβάνονται την πραγματικότητα και τον εαυτό τους. Έτσι, το ερώτημα που θα μπορούσε να προκύψει είναι το εξής: άραγε είναι η πραγματικότητα τόσο ανεξέλεγκτα σκληρή ή ο γονέας τόσο αδύναμος να προχωρήσει στην όποια αλλαγή;
Γονείς με υψηλή αυτοεκτίμηση
Οι γονείς με υψηλή αυτοεκτίμηση δημιουργούν οικογένειες οι οποίες χαρακτηρίζονται από δημιουργικότητα, σεβασμό, ελευθερία και εμπιστοσύνη. Τα μέλη επιτρέπεται να κάνουν λάθη και να μαθαίνουν μέσα από αυτά. Οι γονείς έχουν καλή σχέση μεταξύ τους, στηρίζει ο ένας τον άλλο, επικοινωνούν κατά τρόπο ουσιαστικό με τα παιδιά τους και εμπιστεύονται την κρίση τους. Η έκφραση των συναισθημάτων ενθαρρύνεται, τα άτομα κοιτάζονται στα μάτια, αγγίζονται, μιλούν για τα πάντα, κάνουν όνειρα…
Γονείς με χαμηλή αυτοεκτίμηση
Από την άλλη, σε οικογένειες με χαμηλή αυτοεκτίμηση, τα πρόσωπα είναι σκυθρωπά, τα σώματα σφιγμένα, καθώς η αυθόρμητη, ελεύθερη έκφραση είναι περιορισμένη. Οι γονείς έχουν δυσκολίες συνεννόησης, ρίχνουν ο ένας στον άλλο τις ευθύνες για τα προβλήματα και εμπλέκουν τα παιδιά στη μεταξύ τους διαμάχη.
Σύγκριση του εαυτού με τους άλλους
Η αυτοεκτίμηση του παιδιού σχηματίζεται στην ηλικία των 5-6 ετών. Τα παιδιά από τα ερεθίσματα που θα λάβουν αργότερα από το σχολείο, θα ενισχύσουν τα αισθήματα αξίας ή αναξιότητας που ήδη έχουν αποκτήσει μέσα στην οικογένεια. Κάθε λέξη, κάθε έκφραση του προσώπου ενός γονέα μεταδίδει ένα μήνυμα στο παιδί για το πόσο εκείνο αξίζει.
Οι γονείς συγκρίνουν τα παιδιά τους με άλλα παιδιά («δες πόσο υπάκουο είναι αυτό το παιδί», «ο φίλος σου έγραψε καλύτερα στο τεστ», «η αδερφή σου ποτέ δε μας δημιούργησε τέτοια προβλήματα»). Από αυτή τη σύγκριση το μόνο σίγουρο είναι ότι ένα παιδί θα βγει χαμένο, καθώς έτσι παύει να αισθάνεται ότι είναι μοναδικό και ξεχωριστό για τους γονείς του. Επιπλέον, με τη σύγκριση δυο είναι τα πιθανά σενάρια: το παιδί προκύπτει είτε ότι είναι ανώτερο είτε ότι είναι κατώτερο από τα άλλα παιδιά. Ωστόσο, και στις δυο περιπτώσεις, εκπαιδεύεται να έχει ως μέτρο σύγκρισης τους άλλους και να επιδιώκει την επιτυχία, όχι για τον εαυτό του αλλά για να ικανοποιήσει τη ματαιοδοξία των γονιών του, ακόμα και ως ενήλικας.
Δήμητρα Δουβλετή, Ψυχολόγος
