Διάφορα περιστατικά άσκησης σωματικής ή και ψυχολογικής βίας παρατηρούνται συχνά μεταξύ μαθητών στη σχολική κοινότητα. Τι είναι όμως αυτό που διακρίνει τον εκφοβισμό από το πείραγμα και πώς μπορούμε να προλάβουμε τέτοιες καταστάσεις;
Το Αθηναϊκό Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων (ΑΠΕ-ΜΠΕ) μίλησε με τον ψυχολόγο από το «Χαμόγελο του Παιδιού» Στέφανο Αλεβίζο.
Διαφορά πειράγματος-εκφοβισμού
Για να χαρακτηριστεί μια συμπεριφορά ως εκφοβισμός θα πρέπει να γίνεται συστηματικά, από πρόθεση, με στόχο να πληγώσει κάποιον, ενώ ταυτόχρονα υπάρχει ανισορροπία δύναμης των ατόμων που εμπλέκονται.
Το πείραγμα, αντιθέτως, συμβαίνει μεταξύ φίλων, δεν περιλαμβάνει πρόκληση σωματικού ή ψυχολογικού πόνου και θα πρέπει να διαχωρίζεται από τον εκφοβισμό, εξηγεί ο κ. Αλεβίζος.
Σύγχρονες μορφές σχολικού εκφοβισμού
Ο εκφοβισμός, ταυτόχρονα με όλες τις παραδοσιακές μορφές του, πιάνει κι άλλα παρακλάδια, σύγχρονα, αναφέρει ο κ. Αλεβίζος.
Εξελίσσεται και παίρνει άλλες διαστάσεις, για παράδειγμα, με βάση την εθνότητα.
«Πέρσι γίναμε μάρτυρες γεγονότων, όπου οι γονείς έδωσαν το παράδειγμα στα παιδιά να απομονώσουν τα παιδιά- πρόσφυγες. Βγήκαν και ανακοινώσεις, όπου αρνήθηκαν να συνοδέψουν τα παιδιά τους στο σχολείο, γιατί εκεί πήγαιναν τα προσφυγόπουλα».
Μείζον πρόβλημα αποτελεί ο εκφοβισμός μέσα από τα ηλεκτρονικά μέσα, καθότι μεγάλο μέρος των παιδιών ασχολείται με τα κοινωνικά δίκτυα. Δυστυχώς στην Ελλάδα, συνεχίζει ο κ. Αλεβίζος, δεν υπάρχει εθνικός μηχανισμός καταγραφής, ώστε να έχουμε εικόνα μείωσης ή αύξησης του φαινομένου. Πάντως, από την παρουσία του «Χαμόγελου» στα σχολεία, από τις κλήσεις στο 11611 και από τα αιτήματα των σχολείων για βοήθεια, μαρτυρούν τη σταθερότητα του φαινομένου μέσα στις τάξεις, όπως και την αύξησή του.
Διαφορά με παλαιότερα χρόνια
«Παλιότερα, υπήρχε κάποιου είδους ανοχή και απενοχοποίηση της βίας και του εκφοβισμού, σαν τέτοιες συμπεριφορές να ανήκαν στα στάδια της ενηλικίωσης» περιγράφει ο κ. Αλεβίζος. Όσο η επιστήμη προχωράει και η κοινότητα ευαισθητοποιείται, διαπιστώνεται το αντίκτυπο που μπορεί να έχει ο εκφοβισμός στον ψυχισμό ενός παιδιού.
Για παράδειγμα, ο ομοφοβικός εκφοβισμός ήταν παρών σε ταινίες, στην ειδησεογραφία. Βλέπουμε, ότι υπήρχε και τότε. Τα αγόρια που στερεοτυπικά ξέφευγαν από τη μέση εικόνα ενός εφήβου, δέχονταν μέχρι και ντομάτες.
Ζήτημα η αποδοχή της διαφορετικότητας των άλλων και του εαυτού σου
Κοινός τόπος σε όλα αυτά είναι η διαφορετικότητα. «Στόχος μας είναι να διευκολυνθούν τα παιδιά να αντέχουν, να εκτιμούν τη διαφορετικότητα, τόσο τη δική τους, όσο και των γύρω τους. Όχι μόνο να την παρατηρούν, σαν κάτι αξιοθαύμαστο, να συμμετέχουν, να μαθαίνουν από αυτή και τελικά να καταλαβαίνουν, ότι όλοι οι άνθρωποι είμαστε διαφορετικοί, άρα στην ουσία δεν υπάρχει η έννοια της διαφορετικότητας» τονίζει ο κ. Αλεβίζος. Δεν χρειάζεται να είμαστε όλοι φίλοι, όμως συνυπάρχουμε. Δικαίωμα του καθενός να συμπαθεί ή όχι κάποιον. Το θέμα είναι να μην επιτιθέμεθα ο ένας στον άλλον, αλλά να συμβιώνουμε, προσθέτει.
Οι εκπαιδευτικοί δίνουν τον καλύτερο εαυτό τους
«Σύμφωνα με τη γενική εικόνα που έχουμε, οι εκπαιδευτικοί στην Ελλάδα είναι εξαιρετικοί, με μεγάλη ευαισθησία. Προσπαθούν να δικαιώσουν τον κοινωνικό τους ρόλο, πέρα από τον παιδαγωγικό. Και με προσωπικό χρόνο». Την παραπάνω διαπίστωση κάνει ο κ. Αλεβίζος, από την 12χρονη συνεργασία του με δασκάλους και καθηγητές, σε πολλά σχολεία.
Πρόληψη
Για την πρόληψη του φαινομένου, προτείνεται μια ολιστική προσέγγιση, η οποία βασίζεται στην κοινωνικο-οικολογική θεωρία, όπου απαιτεί την εμπλοκή όλων των μελών της κοινωνίας, ξεκινώντας από τη σχολική κοινότητα (μαθητές, γονείς, εκπαιδευτικοί), τόσο σε επίπεδο σχολείου, όσο και τάξης.
Σε επίπεδο σχολείου:
● Τα τελευταία χρόνια ορίζεται ένας εκπαιδευτικός, ο οποίος αφενός διαχειρίζεται περιστατικά εκφοβισμού, αφετέρου φροντίζει για την ενημέρωση των μαθητών, των γονέων και των υπόλοιπων εκπαιδευτικών σχετικά με το φαινόμενο.
● Ορισμός σαφών κανόνων και ξεκάθαρης πολιτικής του σχολείου απέναντι σε περιστατικά βίας.
● Αυξημένη επιτήρηση του σχολικού χώρου και αξιολόγηση της επιτήρησης αυτής. Όπως είναι γνωστό, τα παιδιά συνήθως επιλέγουν τις «γκρίζες ζώνες» του σχολείου για να εκδηλώσουν επιθετική συμπεριφορά, χωρίς να γίνονται αντιληπτά από τους εκπαιδευτικούς.
● Επιμορφώσεις εκπαιδευτικών, με στόχο την εφαρμογή προγραμμάτων πρόληψης στην τάξη και τη διαχείριση περιστατικών σχολικού εκφοβισμού.
● Συνεργασία με τους γονείς και διεξαγωγή ενημερωτικών εκδηλώσεων.
● Συνεργασία με φορείς και οργανώσεις που παρέχουν υποστήριξη για θέματα σχολικού εκφοβισμού.
● Προαγωγή της συνεργασίας, της επικοινωνίας και της επαφής μεταξύ των μαθητών μέσω της τέχνης.
Σε επίπεδο τάξης:
● Εφαρμογή των προγραμμάτων πρόληψης, που λειτουργούν, είτε σε πρωτογενές, είτε σε δευτερογενές επίπεδο, προάγουν τη συνεργατικότητα, την ενσυναίσθηση, την ψυχική ανθεκτικότητα και εκπαιδεύουν τα παιδιά σε μη βίαιους τρόπους επίλυσης των συγκρούσεων.
Πολλά από αυτά τα προγράμματα περιλαμβάνουν και τη διαμεσολάβηση συνομηλίκων, όπου παρέχεται ενημέρωση και υποστήριξη σε μαθητές από συνομηλίκους τους.
● Ενημέρωση των μαθητών για τους κανόνες του σχολείου, την πολιτική του και τις επιπτώσεις που μπορεί να έχουν συμπεριφορές άσκησης βίας.
● Συζητήσεις σχετικά με το φαινόμενο του εκφοβισμού και τις επιπτώσεις της βίας στο άτομο χρησιμοποιώντας βίντεο, παιχνίδια ρόλων, λογοτεχνία, τέχνη κτλ.
