Μπορούν τα παιδιά μας να μπουν στη θέση του άλλου, του κάθε άλλου ανθρώπου που είναι δίπλα τους; Μπορούν αποτελεσματικά να καλλιεργήσουν τις διαπροσωπικές σχέσεις τους πάνω στην εκτίμηση, τον αμοιβαίο σεβασμό, την κατανόηση της μοναδικότητας της ετερότητάς μας; Δύνανται να κατανοούν τα συναισθήματα και τον ψυχικό κόσμο του πλησίον τους; Δυστυχώς, ενώ πρόκειται για μια ικανότητα που διαθέτουμε όλοι οι άνθρωποι, αρκετοί την αγνοούμε και γι’ αυτό παραμένει αναξιοποίητη, ενώ δεν την διδάσκουμε επαρκώς στα παιδιά .
Τα συστατικά της λέξης αποτελούνται από τις λέξεις εν, συν και αίσθηση, δηλώνοντας την επέκταση της αίσθησης του ατόμου πέρα από τον εαυτό του. Η ενσυναίσθηση στην ψυχολογία νοείται ως η διαπροσωπική έκφραση ενός ατόμου απέναντι σε κάποιο άλλο. Ενώ, όμως, αναπτύχθηκε ως εργαλείο της ψυχοθεραπείας, σύντομα αγκαλιάστηκε και από άλλες επιστήμες, αφού αναγνωρίστηκαν οι δυνατότητές της σε όλες τις μορφές των διαπροσωπικών σχέσεων, σε κάθε κατάσταση, δηλαδή, στην οποία ένας άνθρωπος προσπαθεί να καταλάβει αυτόν που βρίσκεται απέναντί του. Το ίδιο συνέβη και στην παιδαγωγία. Ο όρος έγινε προσφιλής στους εκπαιδευτικούς, στους γονείς, στους φοιτητές των σχολών που εμπεριέχουν παιδαγωγία κάθε μορφής …
Ενώ όμως τα παιδιά ξεκινούν με δυναμική αγάπη και συμπόνια προς τους άλλους γιατί στην πορεία της ζωής τους η θαυμάσια αυτή ικανότητα παραμένει κάποιες ή αρκετές φορές αδρανής ενώ στην ενηλικίωση ποσοστιαία δεν είναι σε όλους πλήρης και έμπρακτη; Η απάντηση σε μεγάλο βαθμό εδράζεται στην παιδική ηλικία και στο τι ο γονιός θα πρέπει να κάνει πρόωρα και στοχευμένα ώστε να δυναμώσει και να μεταβολίσει την πρώτη αξιακή τοποθέτηση του παιδιού. Ας δούμε, αδρομερώς, μια σύνοψη χρήσιμων κατευθύνσεων(προς τα παιδιά) της καλλιέργειας αυτής της τόσο χρήσιμης για τη ζωή του ανθρώπου συμπεριφοράς.
1. Επαινούμε το παιδί μας για τις καλές του πράξεις ,εξηγώντας ότι χαιρόμαστε όταν αυτό με τις πράξεις του κάνει άλλους ανθρώπους χαρούμενους. Φροντίζουμε δε αυτό να γίνεται χρονικά κοντά στην πράξη του παιδιού.
2. Κουβεντιάζουμε με το παιδί μας πάνω στα συναισθήματα που νιώθει σε αρκετές περιστάσεις της ζωής. Παίρνουμε ευκαιρίες από την καθημερινότητα, την τηλεόραση, τις εφημερίδες, τα βιβλία.’’ Πώς αισθάνεσαι γι αυτό που άκουσες ή είδες;’’ Μέσα από τις απαντήσεις του ξετυλίγουμε τον ψυχοσυναισθηματικό του κόσμο.
3. Εάν το παιδί μας αδιαφορεί για τα συναισθήματα των άλλων προσπαθούμε να βρούμε την αιτία ή τις αιτίες που συμβαίνει αυτό . Μέσα από τις εξηγήσεις του ψάχνουμε πάντα το φιλότιμο του παιδιού και αυτό κεντρίζουμε πρώτα. Ύστερα, τονίζουμε τις επιπτώσεις της συμπεριφοράς τόσο στο ίδιο όσο και στα άλλα άτομα.
4. Αξιολογήστε μοτίβα συμπεριφορών μαζί με τα παιδιά. Π.χ. Το παιδί σας έφτιαξε μία ξεχωριστή κάρτα γενεθλίων για την ξαδέρφη του. Πείτε στο παιδί σας να φανταστεί πώς θα αισθανθεί η ξαδέρφη του μετά την παραλαβή της κάρτας. Παρωθήστε το παιδί σας να συνδεθεί με τα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων και να χαρεί με τη χαρά τους!
5.Δώστε το παράδειγμα της αλληλοβοήθειας, της αγάπης, της συμπάθειας ,του διαλόγου πρώτα εσείς .Το οικογενειακό περιβάλλον είναι η πρώτη ευκαιρία μίμησης του παιδιού και η εδραίωση των συναισθημάτων του, αρχίζει από τις γονεϊκές συνήθειες και την ποιότητά τους. Η ηρεμία και το κλίμα συνεννόησης του πατέρα και της μητέρας είναι ‘’χρυσές παρακαταθήκες ‘’ για το παιδί.
6. Αξιοποιήστε τον πλούτο της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Η ζύμωση του παιδιού από μικρή ηλικία με τη θυσιαστική αγάπη του Χριστού, την προσευχή για όλο τον κόσμο, τη βοήθεια του πλησίον ( ‘’Είδες τον αδερφό σου, είδες Κύριον τον Θεόν σου’’), λειτουργούν πολύ δυνατά στο παιδί. Περάστε από την ορθοδοξία και στις πράξεις ορθοπραξίας και βοήθειας των άλλων που συγκινούν την καρδιά, μεγαλώνουν το απόθεμά της και ριζώνουν στο δέντρο της μνήμης του παιδιού γόνιμους καρπούς.
7.Μη διστάζετε να λέτε συχνά τις λέξεις αισθάνομαι, νιώθω, αγαπώ, εκτιμώ, βοηθώ, ευαισθητοποιούμαι μπροστά στα παιδιά! Εξηγήστε τη σημασία των λέξεων αυτών και προσπαθήστε ,ανάλογα και με την ηλικία τους, να τις χρησιμοποιούν και τα ίδια! Η περιγραφή των συναισθημάτων βοηθάει ιδιαίτερα στην πρόσληψη και μίμηση των εννοιών αυτών!
Όλοι οι παιδαγωγοί διαχρονικά τονίζουν ότι όσο πιο πρόωρη είναι η παιδαγωγία και όσο πιο λειτουργική και ειλικρινής παρουσιάζεται στα μάτια των παιδιών ,τόσο τα ευεργετικά της αποτελέσματα περνούν στο υπόλοιπο της ζωής του παιδιού σαν παρακαταθήκη ζωής που νοηματοδοτεί την πορεία της βιοτής τους.
Νικόλαος Ταμπουρέας, Εκπαιδευτικός, παιδαγωγικός σύμβουλος
