Ο ερχομός του πρώτου παιδιού μεταβάλλει τους συζύγους σε γονιούς και το γάμο σε οικογένεια. Η οικογένεια μπαίνει σε μια περίοδο αστάθειας, καθώς αναδιοργανώνεται για να δημιουργήσει χώρο για το βρέφος. Οι αναπόφευκτες αλλαγές στους συζύγους μεταβάλλουν με τη σειρά τους τη συζυγική σχέση επιφέροντας πιέσεις, έως ότου βρεθεί μια νέα ισορροπία.
Στο προσκήνιο του ενδοοικογενειακού κόσμου βρίσκεται πλέον η σχέση με το παιδί, ενώ η ερωτική σχέση των συζύγων ανταγωνίζεται τη γονεϊκή.
Πατέρας – μητέρα – παιδί συγκροτούν ένα τρίγωνο σχέσεων.
Θέλω να πω εδώ πως το παιδί σ’ αυτή την περίοδο έχει ανάγκη από μια σταθερή και προνομιούχο σχέση με ένα συγκεκριμένο άτομο του περιβάλλοντός του και το ιδανικότερο είναι η μητέρα για το ρόλο αυτό. Όταν ο πατέρας παρεμβαίνει πάρα πολύ στη φροντίδα του παιδιού (υπερβολικά) κατά τη διάρκεια αυτής της χρονικής περιόδου αναλαμβάνει κατά κάποιο τρόπο το ρόλο ενός «αντίγραφου» της μητέρας, ενός πατέρα τροφού και αυτό μπορεί να δημιουργήσει συγχύσεις στις διαδικασίες ταύτισης.
Ο σημαντικός ρόλος του πατέρα σ’ αυτή τη χρονική περίοδο έγκειται στην ενίσχυση της συναισθηματικής ισορροπίας της μητέρας λειτουργώντας ως αντίβαρο στη σχέση μητέρας – παιδιού, τη βοηθά να μην παρασυρθεί και να εγκλωβιστεί σε μια υπερβολική σχέση με το παιδί. Είναι αυτονόητο ότι για να το πετύχει αυτό ο πατέρας θα πρέπει να κατέχει μια σημαντική θέση στο συναισθηματικό κόσμο της μητέρας.
Είναι αδιαφιλονίκητη η συμμετοχή του άνδρα στη σύλληψη ενός παιδιού από τη γυναίκα – μητέρα. Ο άνδρας είναι ο δότης του σπέρματος και ως εκ τούτου κανείς δε μπορεί ν’ αφαιρέσει από τον πατρικό ρόλο το λειτουργικό περιεχόμενο του γεννήτορα.
Πολλές δεκαετίες πίσω, όταν εγώ ήμουν παιδί, ήταν πολύ πιο εύκολο να προσδιορίσεις τι είναι ο πατέρας. Ήταν το αρσενικό μέλος της οικογένειας και η συμβολική κεφαλή της, συνήθως ο κουβαλητής, αυτός που τελικά επέβαλε την πειθαρχία, αυτός που έπαιρνε τις αποφάσεις.
Πόσοι από μας θυμόμαστε ή μεγαλώσαμε με το γνωστό από τις μητέρες μας «Θα το πω στον πατέρα σου» ή «τώρα που θα έρθει ο πατέρας σου θα δεις τι έχει να γίνει».
Όταν χαλούσε το αυτοκίνητο αυτός το επιδιόρθωνε, καθώς και όλες τις ηλεκτρολογικές και υδραυλικές δουλειές, τα μαστορέματα εκείνος τα φρόντιζε. Όταν ένα βάζο αρνιόταν πεισματικά να αποχωριστεί το καπάκι, εκείνον καλούσαν να σώσει την κατάσταση. Αν ένας παράξενος θόρυβος ακουγόταν στο διάδρομο εκείνος θα κοίταζε να δει τι συμβαίνει. Τις περισσότερες ώρες έλειπε σε ένα μυστήριο μέρος, που λεγόταν «δουλειά», που τον έπαιρνε από το σπίτι όλη μέρα και συχνά απασχολούσε το μυαλό του ακόμη και το βράδυ που γύριζε στο σπίτι.
Εκείνη την εποχή ήταν γενικά παραδεκτό να κρατά τα παιδιά του σε μια απόσταση συναισθηματική. Από τους δύο γονείς γι’ αυτόν ξέραμε τα λιγότερα. Όλα αυτά βέβαια είναι πολύ διαφορετικά αν πάμε ακόμα πιο πίσω και εκεί θα συναντήσουμε έναν πατέρα που προκαλούσε περισσότερο φόβο στα παιδιά του παρά σεβασμό. Συναντάμε λοιπόν έναν σκληρό – αυταρχικό και απλησίαστο πατέρα.
Οι τελευταίες δεκαετίες παρουσίασαν μια αλλαγμένη εικόνα του πατέρα. Ο παραδοσιακός του ρόλος άλλαξε δραστικά.
Με την είσοδο της γυναίκας στην αγορά εργασίας και την οικονομική της ανεξαρτησία από τον άνδρα, ο πατέρας αρχίζει να αισθάνεται ότι απειλείται η παρουσία του και αμφισβητείται η συμβολή του στο παιδαγωγικό έργο της οικογένειας.
Έτσι σήμερα συναντάμε το νέο τύπο πατέρα, έναν πιο δραστήριο πατέρα.
Σήμερα πια αισθάνεται άνετα συνοδεύοντας τα παιδιά του στο νηπιαγωγείο, στο σχολείο, στις διάφορες εκδηλώσεις και παίζοντας μαζί τους, πηγαίνοντας σινεμά – θέατρο. Λαχταρά να πάρει μέρος σε μια αληθινή ανταλλαγή συναισθημάτων και τρυφερότητας ελπίζοντας ότι αυτό θα συντελέσει σε μια δυνατή και γνήσια σχέση πατέρα και παιδιού. Ο νέος τύπος πατέρα έχει απελευθερωθεί από την ιδέα ότι πρέπει να προβάλει μια εικόνα αλάνθαστου και άτρωτου και όχι δείχνοντας τρυφερότητα και ευαισθησία βλάπτει την εικόνα της αρρενωπότητάς του, επιτρέπει στον εαυτό του να ακολουθεί τα φυσικά του ένστικτα και αποκαλύπτει ευκολότερα την τρυφερή του πλευρά.
Ο νέος πατέρας σήμερα υποστηρίζει μια σχέση αμοιβαιότητας και συνεργασίας με το παιδί και λέει: «Μπορώ και εγώ να μάθω από το παιδί μου». Η ειλικρίνεια του πατέρα στο να δεχτεί ένα κλίμα διαλόγου εξυψώνει την προσωπικότητά του ως παιδαγωγό. Ο μεγαλύτερος σε ηλικία πατέρας γίνεται σύντροφος, «συνηλικιωτής» του παιδιού του, ενώ το μικρό παιδί μεγαλώνει την συνείδηση της αυτοαξίας τους.
Για το παιδί ο πατέρας είναι η επιβεβαίωση, η ασφάλεια, η εμπιστοσύνη, η οικειότητα και η στήριξη.
Ο νέος τύπος πατέρα λοιπόν περνάει αρκετό χρόνο με το παιδί του, το αγαπά και το αποδέχεται χωρίς όρους. Φροντίζει για την υγεία του, το ακούει, συζητάει μαζί του και βάζει όρια εκεί όπου πιστεύει πως χρειάζονται.
Ωραία όλα αυτά για το νέο μοντέλο του πατέρα που πραγματικά υπάρχει και σας ανέφερα παραπάνω, αλλά δυστυχώς πολλοί πατέρες σήμερα δεν κατορθώνουν ν’ αλλάξουν τον ρόλο μιας ενεργοποιημένης πατρότητας και αυτό γιατί αφ’ ενός η εικόνα του άνδρα που τους έχει εντυπωθεί (γράψει) είναι ευθυγραμμισμένη με την επιτυχία στον επαγγελματικό χώρο και αφ’ ετέρου στερούνται προτύπων βάσει των οποίων θα μπορούσαν να συνδυάσουν θετικά το επάγγελμα με την οικογένεια. Έτσι παραμένουν μπλοκαρισμένοι σε ένα μέρος του παραδοσιακού ρόλου.
Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να αναφέρω, σύμφωνα με την επαγγελματική μου εμπειρία δουλεύοντας επτά χρόνια στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής, το γνωστό «Δαφνί», στο χώρο της απεξάρτησης (18 άνω). Παρόλο που είναι αναγκαία η εμπλοκή τους στη θεραπευτική διαδικασία για την απεξάρτηση των παιδιών τους, συχνά συναντάω πολλές δυσκολίες. Ενώ οι μητέρες έρχονται με μια διαθεσιμότητα, οι πατέρες συνήθως ή έρχονται με το ζόρι ή δεν έρχονται καθόλου. Και καταλαβαίνετε ότι με αυτή τη στάση πόσο αυξάνονται οι πιθανότητες για μία υποτροπή των παιδιών τους. Σε πολλές περιπτώσεις τυγχάνει να τελειώσει το θεραπευτικό πρόγραμμα το παιδί και να μην έχουμε γνωρίσει τον πατέρα.
Ο σημερινός πατέρας πρέπει να μάθει πολλά, αλλά εκείνο που δεν πρέπει να ξεχνά είναι ότι αξίζει ν’ αφαιρέσει χρόνο από οποιαδήποτε άλλη ασχολία του για να την αφιερώσει στο παιδί του. Έτσι θα καταστεί μία γόνιμη και σωστή παρουσία για την διαμόρφωση της προσωπικότητας του παιδιού του.
Τα παιδιά λαχταρούν τον χρόνο του πατέρα το ίδιο όπως και της μητέρας. Η πραγματική αγάπη ενός πατέρα δεν μετριέται με δώρα και υλικά αγαθά, αλλά από την παρουσία του πατέρα και τον καλό του λόγο.
Σας προτείνω λοιπόν τελειώνοντας να κάνετε μερικά πράγματα με τα παιδιά σας:
― Θα ήταν καλό να ασχοληθείτε με το νεογέννητο μωρός σας όσο το δυνατόν περισσότερο, αλλάξτε πάνες, κάντε το μπάνιο, παίξτε μαζί του, πάρτε το αγκαλιά.
― Θα ήταν καλό να ξεκινήσετε μια δραστηριότητα με τα παιδιά σας, την οποία μπορεί να την κάνετε παρέα για πολλά πολλά χρόνια αργότερα.
― Στα παιδιά αρέσει πολύ να παίρνουν γράμματα. Αν χρειαστεί να λείψετε από το σπίτι, θα ήταν καλό να τους αφήσετε ένα μικρό σημείωμα.
― Θα ήταν καλό να σεβαστείτε τις ιδιωτικές τους στιγμές. Χτυπάτε την πόρτα της κρεβατοκάμαράς τους πριν μπείτε, μην ψάχνετε τα πράγματά τους, μην διαβάζετε το ημερολόγιό τους εκτός αν πρόκειται για κάτι σοβαρό.
― Θα ήταν καλό να αναπτύξετε οικογενειακές παραδόσεις.
― Θα ήταν καλό να χαρακτηρίσετε μια ημέρα δίχως τηλεόραση και να κάνετε κάτι δημιουργικό μαζί.
― Θα ήταν καλό να παρακολουθήσετε μαζί με τα παιδιά σας την αγαπημένη τους εκπομπή ή σήριαλ και να τα συνοδέψετε για να ακούσετε το αγαπημένο τους συγκρότημα.
― Θα ήταν καλό να τα επαινείτε όταν κάνουν κάτι σωστό ή ακόμα και όταν προσπαθούν.
― Θα ήταν καλό να μην τα κριτικάρετε και να τους κολλάτε ταμπέλες.
― Θα ήταν καλό να ξαφνιάζετε θετικά τα παιδιά σας. Στα παιδιά αρέσουν οι εκπλήξεις.
― Θα ήταν καλό να διαλέξετε προσεκτικά τις μάχες που θα δώσετε και να βάζετε όρια.
― Θα ήταν καλό να φτιάξετε μια λίστα με τις αξίες που έχουν σημασία για εσάς και να αναρωτηθείτε αν τις μεταδίδετε αποτελεσματικά στα παιδιά σας.
― Θα ήταν καλό να μεταβιβάσετε το πιο πολύτιμο μάθημα που διδαχθήκατε από τον δικό σας πατέρα ή από έναν μεγαλύτερό σας, όταν εσείς ήσασταν παιδιά.
― Θα ήταν καλό να πάρετε τα παιδιά σας στην δουλειά σας, να τα βάλετε να καθίσουν στην θέση σας, στο γραφείο σας και να τους δείξετε πώς περνάτε εκεί τον χρόνο σας.
― Θα ήταν καλό να μην εγκαταλείπετε ποτέ την σχέση με το παιδί σας σε όποια ηλικία και αν βρίσκεται ακόμα και εάν πιστεύετε πως το παιδί σας έχει λάθος σε κάτι ή ακόμα και αν εγκαταλείψετε το σπίτι νωρίς.
― Και τέλος αν δε μπορείτε να κάνετε όλα αυτά τουλάχιστον μην ξεχνάτε ποτέ να λέτε στα παιδιά σας κάθε μέρα πόσο πολύ τα αγαπάτε και να τα παίρνετε πολλές πολλές αγκαλιές.
