Τα τελευταία χρόνια το οικογενειακό εισόδημα έχει μειωθεί, σε πολλές περιπτώσεις, σημαντικά, γεγονός που έχει επιπτώσεις συχνά και στους εφήβους. Μια από αυτές είναι το περιορισμένο χαρτζιλίκι το οποίο αποτελεί πηγή συγκρούσεων μεταξύ γονέων και εφήβων.
Οι γονείς προσπαθούν να ανταποκριθούν στις διαρκείς οικονομικές απαιτήσεις των εφήβων, οι οποίες συνεχώς ανανεώνονται. Οι έφηβοι, από την πλευρά τους, πολλές φορές θυμώνουν επειδή εξαρτώνται από τα χρήματα των γονέων τους αφού δε μπορούν ακόμα να κερδίσουν δικά τους.
Ας μην ξεχνάμε ότι οι έφηβοι μεγαλώνουν σε μια καταναλωτική κοινωνία όπου προωθούνται τρόποι σκέψης όπως «αυτά που έχω συνδέονται άμεσα με αυτό που είμαι». Επιπλέον, η επιθυμία παρουσιάζεται ως ανάγκη που πρέπει να καλυφθεί με την αγορά ενός ακόμα αγαθού. Το αποτέλεσμα είναι να υπάρχει ένα διάχυτο αίσθημα ανεπάρκειας που θα μπορούσε να αντανακλάται στο ερώτημα «αφού δεν έχω αρκετά είμαι άραγε ο ίδιος επαρκής;»
Στο σημείο αυτό οι γονείς θα πρέπει να βοηθήσουν τους εφήβους να διαχωρίσουν τις πραγματικές τους ανάγκες από τις επιθυμίες τους. Οι έφηβοι χρειάζονται εκπαίδευση στη διαχείριση χρημάτων αφού σε αυτή τη φάση της ζωής τους είναι για πρώτη φορά υπεύθυνοι οι ίδιοι για τα χρήματα που χρησιμοποιούν.
Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι οι γονείς μπορούν να συζητήσουν με τον έφηβο ώστε εκείνος να συνειδητοποιήσει:
- Ποιες είναι οι ανάγκες και ποιες οι επιθυμίες του
- Να τις ιεραρχήσει
- Να τις κοστολογήσει
- Να αντιληφθεί, βάσει του οικογενειακού εισοδήματος ποιες από αυτές μπορούν να καλύπτονται και σε τι συχνότητα (π.χ. πόσες κάρτες για το κινητό ή πόσες εξόδους ανά μήνα).
Φυσικά, θα υπάρχουν τροποποιήσεις ανάλογα με τις εκάστοτε συνθήκες. Η παραπάνω διαδικασία θα διευκολύνει και τους γονείς στον οικογενειακό προγραμματισμό αλλά και τον έφηβο ο οποίος, αντί να ζητά διαρκώς χρήματα, θα γνωρίζει, με προβλέψιμο τρόπο, πόσα χρήματα θα λαμβάνει ανά βδομάδα ή μηνιαίως από τους γονείς ώστε να μπορεί να προγραμματίσει τα προσωπικά του έξοδα (όπως αγορές και εξόδους).
Με τον τρόπο αυτό, όχι μόνο θα μειωθούν οι εντάσεις αλλά και ο ίδιος θα γίνει πιο υπεύθυνος. Επιπλέον, θα αρχίσει να κατακτά τη δεξιότητα διαχείρισης χρημάτων η οποία θα του είναι εξαιρετικά χρήσιμη για όλη την υπόλοιπη ζωή του.
Από την άλλη πλευρά, μερικοί γονείς προτιμούν να μην παρέχουν χαρτζιλίκι σε σταθερή βάση αλλά μόνο κάθε φορά που ο έφηβος ζητά για συγκεκριμένο λόγο. Έτσι πιστεύουν ότι μπορούν να ελέγχουν καλύτερα σε τι ξοδεύει το παιδί τους τα χρήματα.
Η στάση αυτή, ωστόσο, εμπεριέχει την πιθανότητα να υπάρχουν πολύ συχνά εντάσεις και συγκρούσεις είτε γιατί έφηβοι και γονείς δε συμφωνούν (π.χ. για μια αγορά) είτε γιατί οι γονείς τη δεδομένη στιγμή δεν έχουν τα χρήματα. Ακόμα, η στρατηγική αυτή δεν κάνει τον έφηβο περισσότερο υπεύθυνο αλλά αντίθετα πιο εξαρτημένο από την κρίση και τη βούληση των γονέων. Εξάλλου, όπως κι αν επιλέγουν οι γονείς να δίνουν χαρτζιλίκι στον έφηβο, χρειάζεται να τον εμπιστεύονται για τον τρόπο που θα το ξοδέψει επαγρυπνώντας, παράλληλα, για ενδεχόμενες υπερβολές ή ανειλικρίνεια.
Σταδιακά, ο έφηβος θα εξοικειώνεται όλο και περισσότερο με τη διαδικασία διαχείρισης χρημάτων. Δίπλα του θα βρίσκονται οι γονείς του για να τον καθοδηγούν και –γιατί όχι;- να μαθαίνουν μαζί του.
Κωνσταντίνα Καστελιώτη,Ψυχολόγος, MSc Εγκληματολογίας
Συνεργάτης του Κέντρου Λόγου, Γραφής & Συμπεριφοράς ΛΟΓΟ-ΤΕΧΝΙΑ
