Μπορεί η Μαρία να μην είναι πραγματικό πρόσωπο, αλλά είναι η καλύτερή φίλη της πεντάχρονης κόρης σας. Τρώει μαζί σας, της διαβάζετε το βράδυ παραμύθι και προσέχετε πολύ πού θα καθίσετε μήπως και την πλακώσετε! Αντίστοιχα, ο αόρατος Νίκος, αντικαθιστά τον αδελφό του τετράχρονου μικρού σας. Είναι αυτός που τον παρηγορεί κάθε φορά που τον μαλώνετε και που παίζει μαζί του στρατιωτάκια όταν η υπόλοιποι οικογένεια είναι απασχολημένη.
Σε ποια ηλικία εμφανίζονται οι «φανταστικοί φίλοι»;
Οι φανταστικοί φίλοι είναι ένα φαινόμενο που συναντάται συχνά σε παιδιά προσχολικής ηλικίας, μας ενημερώνει η παιδοψυχολόγος Ρομίνα Σαλούστρου, και εξηγεί τους λόγους: «Αναπτυξιακά, στην φάση αυτή, τα παιδία ξεκινούν να δομούν την προσωπικότητά τους και να προσεγγίζουν με τα δικά τους μάτια τον κόσμο και την πραγματικότητα». Η φαντασία τους τα βοηθάει να κατανοήσουν τις αλλαγές τους και να αντιμετωπίσουν τους φόβους τους που προκύπτουν από αυτές.
Είναι μια περίοδος που συνήθως ολοκληρώνεται όταν το παιδί ξεκινάει το σχολείο και καλείται να συνάψει πραγματικές σχέσεις με πραγματικά παιδιά. «Όσο οι δυνάμεις τους αυξάνουν, τόσο η φαντασία δίνει χώρο στην πραγματικότητα. Έτσι, με την έναρξη του σχολείου, τα παιδιά καλούνται να σχετιστούν με πολλά διαφορετικά πρόσωπα και να τα βγάλουν πέρα με πολλές καθημερινές δύσκολες αποστολές. Τότε, συνήθως, ο φανταστικός φίλος αντικαθίσταται από πολλούς πραγματικούς, αφού μαζί τους πια υπάρχει η δυνατότητα να σχετιστεί και να μεγαλώσει!»
Γιατί τα παιδιά επινοούν φανταστικούς φίλους;
«Τα παιδιά, καθώς μεγαλώνουν, αποκτούν διαρκώς νέες ικανότητες τις οποίες δεν γνωρίζουν πώς να αξιοποιήσουν. Ένας φίλος, υπαρκτός ή φανταστικός, είναι ένας σημαντικός άλλος με τον οποίο μπορούν να μοιραστούν τις ανησυχίες τους.» μας λέει η κα. Σαλούστρου.
Ένα παιδί θα δημιουργήσει έναν φανταστικό φίλο για να του κρατάει συντροφιά καθώς μεγαλώνει. Χρειάζεται κάποιον -εκτός του γονέα- με τον οποίο θα μπορεί να μιλήσει, να μαλώσει, να παρηγορηθεί. Ο φανταστικός φίλος είναι πάντα εκεί να του καλύψει κάθε συναισθηματική του ανάγκη, με ένα επιπλέον προσόν: δίνει στο παιδί τη δυνατότητα να τον εμφανίζει και να τον εξαφανίζει όποτε επιθυμεί!
Ποιες εσωτερικές ανάγκες του παιδιού καλύπτει ο φανταστικός φίλος;
«Παρόλο που οι φανταστικοί φίλοι είναι εκκεντρικοί, πολλές φορές λειτουργούν ως συναισθηματική ασπίδα προστασίας για τα παιδιά και λειτουργούν απενοχοποητικά.» γράφει η ψυχολόγος Μάρτζορι Τέηλορ στο βιβλίο της «Imaginary Friends and the Children who create them».
«Ένα παιδί μπορεί να ανατρέχει στον φανταστικό του φίλο για να απαλύνει το άγχος ή τη θλίψη του, να καυχηθεί για το κατόρθωμά του, να ξεσπάσει το θυμό του.» συμπληρώνει η κα Σαλούστρου, λέγοντας πως το παιδί μπορεί να προσδώσει στον «φανταστικό του φίλο» ιδιότητες που θα ήθελε να έχει το ίδιο ή χαρακτηριστικά που το δυσκολεύουν, ώστε να βρει τρόπο να τα καταλάβει, να τα διαχειριστεί και τελικά είτε να τα υιοθετήσει, είτε να τα αντιμετωπίσει.
Πώς πρέπει να αντιδρούν οι γονείς στην εμφάνιση ενός φανταστικού φίλου;
Οι γονείς χρειάζεται να είναι τρυφεροί με τα παιδιά τους. Όταν υπάρχει ένας φανταστικός φίλος, σίγουρα κάτι εξυπηρετεί. Το παιδί αναπτύσσει αυτήν τη σχέση για να αντιμετωπίσει ευκολότερα κάτι που το απασχολεί. Αυτό που μπορούν να κάνουν οι γονείς, είναι να φροντίζουν τη μεταξύ τους σχέση αλλά και τη σχέση τους με το παιδί τους, ώστε εκείνο να νιώθει ασφάλεια και σιγουριά και να μην ανησυχούν με την παρουσία ενός ¨φανταστικού φίλου».
Μάλιστα, σύμφωνα με την Eva Hoff (καθηγήτρια και ερευνήτρια του Lund University της Σουηδίας), έρευνες έχουν καταλήξει πως τα παιδιά που έχουν «φανταστικούς φίλους», παρουσιάζονται με περισσότερες κοινωνικές και γλωσσικές δεξιότητες και χαρακτηρίζονται από περισσότερη δημιουργική σκέψη. Με τον τρόπο αυτό τα παιδιά που έχουν φανταστικό φίλο έχουν πλέον αποστιγματιστεί ως ύποπτα για κάποιου είδους ψυχοπαθολογία.
Πότε πρέπει η ύπαρξη «φανταστικού φίλου» να ανησυχήσει τους γονείς;
Όπως είπαμε και παραπάνω, η ύπαρξη ενός φανταστικού φίλου από μόνη της, όχι μόνο δεν είναι ανησυχητική αλλά μπορεί να έχει και έναν εποικοδομητικό χαρακτήρα. Χρειάζεται ωστόσο μια σφαιρική ματιά προς το παιδί, καθώς αναπτύσσεται πολύπλευρα.
Ωστόσο, οι γονείς θα πρέπει να αναζητήσουν τη γνώμη κάποιου ειδικού, εάν το παιδί παρουσιάζει επιπλέον σημάδι, όπως:
- Εάν δυσκολεύονται στην έκφραση συναισθημάτων ή σκέψεων.
- Εάν δεν μπορούν να συνάψουν στις σχέσεις, τόσο με τους γονείς όσο και με άλλα παιδιά.
- Εάν υπάρχει μια περίεργη αντίληψη της πραγματικότητας
- Εάν το παιδί δεν έχει άλλους φίλους πέρα από τους φανταστικούς.
- Εάν κάτι άλλο στην ανάπτυξη του παιδιού δεν προχωρά όπως αναμένεται.
«Κάθε περίπτωση είναι μοναδική» καταλήγει η κα. Σαλούστρου. «Έτσι η εξατομικευμένη απάντηση είναι πολύ διαφορετική από τη γενική προσέγγιση του θέματος». Όπως και να’ χει, γονείς και παιδαγωγοί που σχετίζονται με παιδιά που έχουν «φανταστικούς φίλους», είναι απαραίτητο να σέβονται την έκφραση της συγκεκριμένης ανάγκης του παιδιού και σε καμία περίπτωση να μην την διακωμωδούν ή να την απαξιώνουν λέγοντάς του ότι λέει ψέματα.
