Παρόλο που η έλλειψη διάθεσης σχετίζεται με τους ενήλικες, συχνά επηρεάζει κάθε ηλικία. Παιδιά και έφηβοι ενδέχεται να βιώσουν κάποια στιγμή στη ζωή τους κάποια ψυχική ασθένεια, όπως η κατάθλιψη.
Παρόλα αυτά, από την πλευρά τους οι ενήλικες συχνά παραγνωρίζουν τα προβλήματα των παιδιών, αφού η αντιμετώπιση των προβλημάτων αυτών γίνεται συχνά μέσα από τη δική τους οπτική. Εντούτοις, η πίεση, η οποία ασκείται, καθώς μεγαλώνουν είναι μεγάλη και είναι σημαντικό να μας υπενθυμίζεται ότι τα προβλήματά τους δεν είναι ασήμαντα και ότι χρειάζεται να ενσκήψουμε με πιο υπεύθυνο τρόπο στη νεανική κατάθλιψη.
Τι είναι η κατάθλιψη;
Η κατάθλιψη είναι μία κατηγορία ψυχικής ασθένειας, η οποία ευρύτερα ονομάζεται διαταραχή της διάθεσης. Οι διαταραχές της διάθεσης επηρεάζουν τα συναισθήματα, αλλά και τη συμπεριφορά ή τον τρόπο σκέψης. Τα άτομα με κατάθλιψη αισθάνονται συχνά «πεσμένα», αβοήθητα, ή παρουσιάζουν έλλειψη ευχαρίστησης για δραστηριότητες, οι οποίες στο παρελθόν ήταν ευχάριστες. Ακόμα, είναι ευερέθιστα, αισθάνονται συχνά θυμό, ή μία γενικότερη απραξία.
Η αναγνώριση της κατάθλιψης στα παιδιά, ίσως είναι πιο πολύπλοκη από ό,τι στους ενήλικες, καθώς βιώνουν διαρκώς αλλαγές. Σε αυτά τα πλαίσια, οι ενήλικες συχνά αναρωτιούνται για το τι συμβαίνει στα παιδιά τους, τι είναι «φυσιολογικό» και τι δεν είναι. Επιπλέον, τόσο τα παιδιά όσο και οι έφηβοι ενδέχεται να μην θέλουν απλά να εκφράσουν τα συναισθήματά τους ή να εξηγήσουν τις εμπειρίες τους. Παρόλα αυτά, ενδέχεται να παρατηρήσετε τις εξής αλλαγές:
- Συναισθηματικές αλλαγές: Το παιδί σας ενδέχεται να δείχνει ότι είναι δυστυχισμένο, ανήσυχο, ένοχο, θυμωμένο, φοβισμένο, αβοήθητο, μοναχικό ή να βιώνει απόρριψη.
- Αλλαγές στη σωματική υγεία: Το παιδί σας ενδέχεται να παραπονιέται συχνά για πονοκεφάλους ή πόνους, τους οποίους δεν μπορεί να εξηγήσει, να αισθάνεται διαρκώς κουρασμένο, ή να εμφανίζει προβλήματα ύπνου ή όρεξης και απώλεια βάρους.
- Αλλαγές στον τρόπο που σκέφτεται: Λέει συχνά πράγματα, τα οποία καταδεικνύουν χαμηλή αυτοπεποίθηση, αντιπάθεια για τον εαυτό του ή ενοχικότητα. Για παράδειγμα, μιλά για τον εαυτό του με αρνητικό τρόπο.
- Αλλαγές στη διάθεση: Συχνά απομακρύνεται από τους άλλους, είναι ευσυγκίνητο, εμφανίζει μειωμένη διάθεση για συμμετοχή σε αθλήματα, παιχνίδια ή δραστηριότητες, από τις οποίες στο παρελθόν αντλούσε ευχαρίστηση. Συχνά υπερβάλλει στις αντιδράσεις του, έχει ξεσπάσματα θυμού ή κλαίει για ασήμαντα συμβάντα.
Αξίζει να τονιστεί, ότι μερικά από αυτά τα συμπτώματα ενδεχομένως να αποτελούν σημάδια άλλων ψυχικών προβλημάτων, πέρα από την κατάθλιψη. Σε γενικές γραμμές, χρειάζεται να αναρωτηθούμε γύρω από την ένταση των συμπτωμάτων, την επίδρασή τους στη ζωή του παιδιού και τη διάρκεια τους. Σε σχέση με τη διάρκεια μάλιστα, είναι σημαντικό να παρατηρήσετε, εάν η διάρκεια των συμπτωμάτων ξεπερνά τις δύο εβδομάδες.
Ποια είναι η επίδραση της κατάθλιψης;
Η κατάθλιψη συχνά εμφανίζεται μεταξύ των 15 και 30 ετών, αλλά ενδέχεται να επηρεάσει κάθε ηλικία –ακόμα και τους εφήβους και τα παιδιά. Παρόλο που δεν υπάρχει μία πλήρης εικόνα για τις αιτίες που την προκαλούν, πολλοί παράγοντες «ευθύνονται» για την εμφάνισή της: το οικογενειακό ιστορικό, η προσωπικότητα, συμβάντα στη ζωή του παιδιού, αλλαγές στο σώμα του, ακόμα και ενδεχόμενη φαρμακευτική αγωγή και ασθένειες, μπορούν να συνεισφέρουν στην εμφάνιση της κατάθλιψης.
Τι μπορώ να κάνω;
Η κατάθλιψη είναι ιάσιμη. Τα παιδιά, οι έφηβοι, αλλά και οι ενήλικες μπορούν να αναρρώσουν από την κατάθλιψη. Μάλιστα, για τα παιδιά και τους εφήβους, η πρώιμη παρέμβαση είναι πολύ σημαντική, ώστε να επιστρέψουν στο σχολείο όσο το δυνατόν πιο γρήγορα.
Η βοήθεια που μπορεί να λάβει ένα νέο άτομο που βιώνει κατάθλιψη, είναι δυνατό να προέρχεται από πολλές πλευρές: ο οικογενειακός γιατρός είναι η συνηθέστερη προσφυγή για βοήθεια, χωρίς να παραγνωρίζεται η βοήθεια που προσφέρουν άλλοι ειδικοί όπως ψυχίατροι, ψυχολόγοι, σύμβουλοι ψυχικής υγείας, κοινωνικοί λειτουργοί. Πολλές κοινωνικές υπηρεσίες, επίσης, βοηθούν τα παιδιά να κοινωνικοποιηθούν, γεγονός, το οποίο είναι σημαντικό στην αντιμετώπιση της κατάθλιψης.
Επιπλέον, το σχολείο είναι ένας πολύ σημαντικός χώρος για όλα τα παιδιά, ο οποίος προσφέρει προγράμματα που τα ενδυναμώνει και τα υποστηρίζει. Εάν ανησυχείτε για την υγεία των παιδιών σας, οι δάσκαλοι και οι σχολικοί σύμβουλοι μπορούν να μεταφέρουν τη δική τους άποψη, περιγράφοντας αλλαγές που έχουν παρατηρήσει ή προβλήματα κατά τη διάρκεια της σχολικής μέρας. Σε περίπτωση που το παιδί σας έχει διαγνωσθεί με ψυχική ασθένεια, το σχολείο μπορεί να είναι σημαντικός βοηθός στην υποστήριξη των μαθησιακών στόχων του παιδιού σας. Στα πλαίσια αυτά, τα σχολικά περιβάλλοντα προσφέρουν συμβουλευτική ή παραπεμπτικά σημειώματα για άλλες δομές, όπως κοινωνικές υπηρεσίες.
Συμβουλευτική και υποστήριξη
Η πλειονότητα των παιδιών ξεκινά με συμβουλευτική, όπως λ.χ. τη γνωστικο-συμπεριφοριστική θεραπεία (cognitive-behavioural therapy, “CBT”). Η θεραπεία αυτή διδάσκει τα άτομα να συνεργάζονται σε συναισθηματικό, αλλά και πρακτικό επίπεδο. Επιπλέον, αποτελεί έναν τρόπο θεραπείας, ο οποίος διδάσκει τη διαχείριση του άγχους, την επίλυση προβλημάτων και τον υγιή τρόπο σκέψης. Η ΓΣΘ, ευρέως προσαρμοσμένη σε μία πληθώρα περιπτώσεων, είναι χρήσιμη στην αντιμετώπιση της κατάθλιψης.
Ακόμα, οι δραστηριότητες σωματικής και ψυχικής φροντίδας είναι πολύ σημαντικές. Συγκεκριμένα, τέτοιες δραστηριότητες είναι η σωστή σίτιση, η άσκηση, η διάθεση χρόνου με άλλους ανθρώπους και ευχάριστες δραστηριότητες. Τέτοιες δραστηριότητες προτείνονται σε πλαίσια προγραμμάτων (ή μη) από τις κοινωνικές υπηρεσίες.
Τέλος, οι ομάδες υποστήριξης αποτελούν, επίσης, μια ακόμα ευκαιρία βιωματικής μάθησης. Ομάδες υποστήριξης ενδεχομένως να λειτουργούν και για τα μέλη της οικογένειας του ατόμου με κατάθλιψη.
Φαρμακευτική αγωγή
Εάν άλλες εναλλακτικές λύσεις δεν βοηθούν, η συνταγογράφηση αντικαταθλιπτικών ίσως αποτελεί την επόμενη λύση. Παρόλο που υπάρχει πληθώρα φαρμάκων, τα οποία χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της κατάθλιψης, η λήψη τους ενδέχεται να είναι περίπλοκη, ιδίως εάν το παιδί είναι μικρής ηλικίας. Έτσι, ακόμα και εάν είναι πράγματι βοηθητικά για μερικά παιδιά, υπάρχουν μερικά ρίσκα τα οποία ενέχει η χρήση τους. Στα πλαίσια αυτά, η ειλικρινής συζήτηση με τον γιατρό, ίσως αποτελεί μία καλή συνθήκη για να γνωρίζετε τις επιπτώσεις τους. Σε κάθε περίπτωση, η χρήση φαρμακευτικής αγωγής σε παιδιά κάτω των 18 αποτελεί συνήθως μία δευτερεύουσα λύση, θέτοντας σε πρώτη γραμμή άλλες θεραπείες, όπως η συμβουλευτική.
Πώς μπορώ να βοηθήσω την οικογένεια;
Το πρώτο βήμα είναι η αναγνώριση και αποδοχή των δικών σας συναισθημάτων για την κατάθλιψη του παιδιού σας. Πολλοί άνθρωποι αισθάνονται ενοχές ή απογοήτευση όταν ένα οικείο πρόσωπο διαγνωστεί με κάποια ψυχική ασθένεια, και αυτό επιδρά στις οικογενειακές σχέσεις. Επίσης, χρειάζεται να αποδεχθείτε τη δυσκολία αντιμετώπισης των συναισθημάτων του παιδιού σας.
Η συμβουλευτική της οικογένειας μπορεί να βοηθήσει τα μέλη της να μοιραστούν τις εμπειρίες τους, να ωθήσει στη δημιουργία στρατηγικών που διατηρούν την αρμονία της και φυσικά μέσα από ομάδες υποστήριξης μπορείτε να έρθετε σε επαφή με άλλα άτομα που μοιράζονται τις ίδιες εμπειρίες. Οι παραπάνω στρατηγικές είναι χρήσιμες για όλα τα μέλη της οικογένειας.
Τέλος, είναι καλό να είστε ειλικρινείς με τα αδέρφια και τα άλλα μέλη της οικογένειας για την ασθένεια του παιδιού σας. Με αυτόν τον τρόπο, οι πηγές υποστήριξης και κατανόησης για το παιδί θα είναι πολλαπλές.
