H φρενίτιδα κλιμακώθηκε σταδιακά. Αρχικά θέλαμε μόνο να κάνουμε το καλύτερο για το παιδί μας.
Μετά …αγοράσαμε μακροβιοτικά κέικ, μπισκότα χωρίς γλουτένη, υποαλλεργικές κάλτσες, προσλάβαμε δασκάλους για να διορθώσουν τον τρόπο που κρατάει το 4χρονο παιδί μας το μολύβι, πήραμε όλες τις μουσικές συλλογές Baby Einstein, κάναμε baby yoga και μαθήματα πληροφορικής στο 3χρονο παιδί μας, πήγαμε σε κάθε αίθουσα δημιουργικής απασχόλησης, τους ξεκινήσαμε δύο ξένες γλώσσες από προσχολική ηλικία και… προς Θεού, τα μακαρόνια που τρώμε σπίτι είναι μόνο ολικής αλέσεως!
Κι έτσι σιγά σιγά δημιουργήθηκε το hyper-parenting ή αλλιώς helicopter parenting, ένα φαινόμενο που ξεκίνησε δειλά δειλά από τη δεκαετία του 1980 και τώρα διακρίνεται σε όλες τις χώρες, σε γονείς κάθε ηλικίας, θρησκείας, χρώματος ή πολιτικών πεποιθήσεων.
Στην Αμερική βέβαια, πατρίδα όλων των υπερβολών, η κατάσταση βγήκε εκτός ελέγχου. Στο Κονέκτικατ ο δήμος συμφώνησε να κόψει τρεις καρυδιές γιατί μία μητέρα ανησύχησε ότι θα μπορούσε ένα καρύδι να πέσει στο κεφάλι του παιδιού της που ήταν αλλεργικό στα καρύδια.
Ο όρος helicopter parenting χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1969 στο βιβλίο « BetweenParent & Teenager» του Δρ. Haim Ginott, όπου ένας έφηβος διαμαρτυρήθηκε ότι η μητέρα του στριφογύριζε συνέχεια γύρω του σαν το ελικόπτερο. Κάπως έτσι εξελίχθηκε η ανατροφή των παιδιών στην αρχή του 21ου αιώνα, σε μία ακόμη υπερβολή.
Κάθε επανάσταση όμως, ξεκινά από μεμονωμένες ενέργειες ανυπακοής, που εμπνέουν περισσότερο κόσμο. Κάπως έτσι λοιπόν ξεκίνησε μία νέα επανάσταση, η οποία αντεπιτίθεται στον σχεδόν κωμικό υπερπροστατευτισμό και την υπερβολική ενασχόληση των γονέων. Τα ονόματα που έχουν χρησιμοποιηθεί είναι πολλά: slow parenting, simplicity parenting…
Το μήνυμα όμως, είναι απλό: Τέρμα στις υπερβολές, αφήστε τα παιδιά να αποτύχουν, τους κάνει καλό. Θέλετε πραγματικά να πετύχουν τα παιδιά σας; Τότε μάθετε να τα αφήνετε και λίγο μόνα τους. Μόνο όταν χαλαρώσετε θα τους δώσετε φτερά. Γιατί πολύ συχνά οι ίδιοι οι γονείς είναι εκείνοι που εμποδίζουν την ανάπτυξη των παιδιών τους.
Υπερβολικοί γονείς υπήρχαν πάντα. Τη δεκαετία του 2000 όμως, η τάση απέκτησε δραματικές διαστάσεις. Σε μία εποχή ειρήνης και ευημερίας δημιουργήθηκε φόβος και άγχος. Το έγκλημα μειώθηκε, παρόλα αυτά οι γονείς δεν άφηναν τα παιδιά από τα μάτια τους. Στις ΗΠΑ, το ποσοστό των παιδιών που πήγαιναν με το ποδήλατο στο σχολείο μειώθηκε από 41% το 1969 στο 135 το 2001. Οι θάνατοι από ατύχημα μειώθηκαν περισσότερο από 50% από το 1980, παρόλα αυτά οι γονείς στις ΗΠΑ συνασπίστηκαν για να φύγουν τα «επικίνδυνα» παιχνίδια από τις παιδικές χαρές και τα καρότσια άρχισαν αν έχουν την επιγραφή «Απομακρύνατε το παιδί προτού κλείσετε το καρότσι».
Ο χρόνος για ελεύθερο παιχνίδι για παιδιά 6 έως 8 ετών μειώθηκε κατά 25% από το 1981 μέχρι το 1997 και το διάβασμα για το σχολείο υπερδιπλασιάστηκε. Οι γονείς άρχισαν να διαβάζουν βιβλία με … συνταγές για να βελτιωθεί η νοημοσύνη των παιδιών και άπαντες άρχισαν να βάζουν στα νεογέννητα Mozart γιατί βρέθηκε ότι ακούγοντας συνέχεια αυτή τη μουσική, το IQ μπορεί να αυξηθεί προσωρινά έως και 9 μονάδες. Η φρενίτιδα βρισκόταν σε πλήρη εξέλιξη.
Όσοι αντιδρούσαν στην εμμονή για την ασφάλεια και την επιτυχία των παιδιών ήταν αιρετικοί. Εκείνοι που είχαν το θάρρος να αφήσουν τα παιδιά τους έξω στο δρόμο …χωρίς την προστασία των μυστικών υπηρεσιών. Ακόμη και στις μέρες μας, εάν βάλετε αναζήτηση στο Google «η χειρότερη μαμά στις ΗΠΑ» στις πρώτες θέσεις θα σας βγάλει τη Lenore Skenazy, τη γυναίκα που το 2008 τόλμησε να αφήσει τον 9χρονο γιο της να πάρει μόνος του το μετρό στη Νέα Υόρκη. Έγραψε ένα άρθρο για αυτό και προκάλεσε παγκόσμια κατακραυγή. Της τηλεφωνούσαν δημοσιογράφοι από όλο τον κόσμο. Ακόμη και από την Κίνα, την Αυστραλία και το Ισραήλ. Η Skenazy αποφάσισε να αντεπιτεθεί, υποστηρίζοντας ότι οι σημερινοί γονείς έχουν χάσει την ικανότητά τους να εκτιμούν τον κίνδυνο. «Ανησυχώντας για τα λάθος πράγματα, προκαλούμε ζημιά στα παιδιά μας, τους δημιουργούμε άγχος, τους στερούμε την αγάπη για περιπέτεια και σβήνουμε κάθε διάθεση για χαρά» υποστήριξε.
Η Skenazy, ξεκίνησε το blog «Παιδιά Ελευθέρας Βοσκής» (freerangekids.com) που τελικά έγινε και βιβλίο. Αναφέρεται στους γονείς που, ενώ οι ίδιοι όταν ήταν παιδιά πήγαιναν με τα πόδια στο σχολείο, έλεγαν τα κάλαντα και πουλούσαν κουλουράκια στα σπίτια της γειτονιάς, απαγορεύουν στα παιδιά τους να κάνουν το ίδιο. «Έχουμε αποβλακώσει τα παιδιά μας σε πλήρη ανικανότητα» δήλωσε στο περιοδικό Time. Δεν είναι γραφική. Είναι εξίσου απόλυτη με όλους σε θέματα ασφαλείας όπως η ζώνη του αυτοκινήτου και το κράνος για τα παιδιά που κάνουν ποδήλατο.
Εξοργίζεται όμως, με τις παράλογες συμπεριφορές, όπως όταν η γνωστή στήλη Dear Abby πρότεινε στους γονείς να παίρνουν κάθε μέρα φωτογραφία τα παιδιά τους πριν φύγουν για το σχολείο, έτσι ώστε εάν πέσουν θύματα απαγωγής να έχουν να δώσουν στις αστυνομικές αρχές πλήρη στοιχεία για την εμφάνισή τους. Η συμβουλή αυτή μπορεί να μοιάζει λογική για τους γονείς που βομβαρδίζονται με τραγικές ειδήσεις για χαμένα παιδιά και για τον εγκληματία της διπλανής πόρτας. Πολλοί γονείς όμως, έχουν χάσει το μέτρο.
«Όλη μας η κουλτούρα περιστρέφεται γύρω από τα ορόσημα ανάπτυξης» αναφέρει η ψυχολόγος Carrie Contey και συμπληρώνει: «Ακόμη και στα βρέφη, οι γονείς ανησυχούν εάν το παιδί τους έχει τη σωστή διάμετρο κεφαλιού. Ο κόσμος νομίζει ότι υπάρχει μία μυθική «Τέλεια Μητέρα» με την οποία προσπαθούν να συγκριθούν και αυτό πληγώνει τόσο τις ίδιες όσο και το ίδιο το παιδί. Πρέπει να σταματήσει». Η τελειότητα είναι τυραννία.
Η αλλαγή δεν είναι εύκολη. Δεν είναι δυνατό να χαλαρώσετε εν μία νυκτί. Ο φόβος των γονιών είναι σαν μικρόβιο. Αόρατος, ύπουλος και τέλεια σχεδιασμένος ώστε να αναστατώσει την ηρεμία σας. Είναι απολύτως φυσικό άλλωστε, να ανησυχείτε ότι το παιδί σας θα ποδοπατηθεί στο μεγάλο, τρομακτικό και παγκοσμίως ανταγωνιστικό κόσμο στον οποίο αναγκάζεται να ζήσει. Αυτός ο φόβος αναγκάζει αρκετούς γονείς να γίνουν υπερβολικοί, να ζητούν από τα 4χρονα παιδιά τους να ξέρουν να γράφουν και να μιλούν δύο γλώσσες.
Οι δημογραφικοί παράγοντες επίσης εξηγούν αυτή την τάση. Οι οικογένειες κάνουν λιγότερα παιδιά παρά ποτέ. Οι γονείς λοιπόν, έχουν ασφυκτικά λιγότερες πιθανότητες να πετύχουν. Έτσι, υπερβολικοί γονείς καταγράφονται σε όλες τις χώρες, όλες τις εισοδηματικές τάξεις και όλες τις θρησκείες ανά τον κόσμο.
Τα λάθη κάνουν καλό
Πολλοί παιδαγωγοί αναζητούν τον κατάλληλο τρόπο να πουν στους γονείς να κάνουν λίγο πίσω. Οι ισορροπίες είναι πολύ λεπτές. Σαφώς είναι καλύτερος ένας γονέας που ασχολείται υπερβολικά με την εκπαίδευση του παιδιού από έναν γονέα που είναι παντελώς αδιάφορος. Το θέμα είναι να μάθουν που βρίσκεται η διαχωριστική γραμμή.
Σχεδόν κάθε δάσκαλος έχει να διηγηθεί μία ιστορία ενός μαθητή που έπρεπε κάποια στιγμή να αποτύχει μόνο και μόνο για να πάρει ένα μάθημα ζωής, να απελευθερωθεί από το άγχος και να διαπιστώσει ότι δεν θα τελειώσει ο κόσμος. Παρόλα αυτά, οι δάσκαλοι ζουν πλέον σε ένα περιβάλλον στο οποίο οι γονείς γράφουν τις εργασίες των παιδιών, «χτενίζουν» τις εκθέσεις τους και στη συνέχεια ασκούν πιέσεις για τη βαθμολογία.
Είναι κατανοητό να στηρίζουν οι γονείς μέχρι ένα βαθμό την ακαδημαϊκή πορεία των παιδιών τους, όταν πρόκειται για παιδιά μικρής ηλικίας. Όταν όμως, αυτό συνεχίζεται στο γυμνάσιο και το λύκειο τότε υπάρχει θέμα. Στις ΗΠΑ, οι καθηγητές μιλούν για «Γονείς Stealth» οι οποίοι μπορεί να παρέμβουν με χτύπημα χειρουργικής ακρίβειας ακόμη και όταν το παιδί τους κάνει οντισιόν για τη χορωδία του σχολείου.
Τι πρέπει να κάνουν οι γονείς
Το βασικό είναι να αναγνωρίσουν ότι εάν κατεβάσουν τις προσδοκίες τους, δεν αποτυγχάνουν και σε καμία περίπτωση δεν απογοητεύουν τα παιδιά τους. Ναι, προσπαθήσατε να μη φάει το 2χρονο παιδί σας το μήλο που έπεσε στο πάτωμα αλλά δεν προλάβατε. Ναι, χτυπήσατε λίγο το κεφάλι της στην πόρτα όταν κουβαλούσατε τη μικρή σας πριγκίπισσα. Ε… και;
Στις ΗΠΑ τα blog και οι ιστοσελίδες που προσπαθούν να απενοχοποιήσουν τους γονείς πληθαίνουν. «Ο κόσμος νομίζει ότι υπάρχει μία μυστική φόρμουλα για την ανατροφή των παιδιών και ότι εάν διαβάσουν αρκετά βιβλία και δαπανήσουν αρκετά χρήματα, τότε θα τη βρουν», αναφέρει ο Carl Honoré συγγραφέας του Under Pressure: Rescuing Our Children from the Culture of Hyper-Parenting και συμπληρώνει: «Υπάρχει τίποτα πιο ειλικρινές από το να παραδεχθούμε ότι κάθε παιδί είναι διαφορετικό, όπως και κάθε οικογένεια διαφέρει;»
Ο Kim John Payne, συγγραφέας του Simplicity Parenting αναφέρει ότι κάθε παιδί έχει κατά μέσο όρο 150 παιχνίδια. ‘Εάν μειώσεις τα παιχνίδια και τα ρούχα, θα εκπλαγείς ότι το παιδί θα χαρεί».
Τέλος ας ενστερνιστούμε όσα έγραψε ο D.H.Lawrence το 1918: «Πώς να αρχίσεις την εκπαίδευση ενός παιδιού. Πρώτος κανόνας: το αφήνεις μόνο του. Δεύτερος κανόνας: το αφήνεις μόνο του. Τρίτος κανόνας: το αφήνεις μόνο του. Αυτή είναι η αρχή».
Για εκείνον βέβαια ήταν λίγο πιο εύκολο. Δεν είχε παιδιά.
