Ο θάνατος είναι δώρο. Ο καλός θάνατος μακράν το μέγιστο τούτο. Μακράν!
Αυτό ως πρόλογος.
Η ιδέα που εμφυσήθηκε στην πλειοψηφία θαρρώ των παιδιών της γενιάς μου (1960) βεβαίως και πριν αυτής ήταν ότι το παιδί οφείλει στο γονιό δια βίου υποχρέωση τόσο για την παρουσία του στη ζωή(!) όσο και για την ανατροφή του. Ακολούθως δε, το κορμί του σε εκείνους που του έδωσαν πνοή.
Τίποτα πιο εγωιστικό και λαθεμένο (κατά την προσωπική μου άποψη).Τίποτα πιο κακό θα τολμούσα. Μια τέτοια θεώρηση πέραν της κακότητας θα έκρυβε και μια τεράστια δόση υποκρισίας. Ποιος κάνει σήμερα παιδιά για να έχει υπηρέτες; Ποιος γεννάει αποσκοπώντας-επενδύοντας σε ανταπόδοση;
- Σε επόμενο άρθρο θα αναφερθούμε στις υποχρεώσεις των γονέων προς τα παιδιά. Στο σημείο αυτό αναφέρω κρίνοντας πως χρειάζεται ότι είμαι πατέρας δύο παιδιών 22 και 20 ετών.
Ενδέχεται η θεώρηση στην αρχή του άρθρου (περί υποχρέωσης) να περνάει ακόμα και σήμερα στα παιδιά όμως σε μικρότερο όμως βαθμό πιστεύω. Ο κόσμος εξελίσσεται. Οι μαχητές της εξέλιξης, εκείνοι που δεν έχουν την ικανότητα της προσαρμογής, θα βρίσκονται πάντα ένα βήμα πριν, μπορεί ευχαριστημένοι, αλλά πάντως …πριν.
Οι κρίνοντες από το παρελθόν αξίζει να θυμηθούν ότι τα χρόνια της παιδικής μας ηλικίας ήταν αλλιώς. Οι γυναίκες δεν επωμιζόταν το φόρτο εργασίας-υποχρεώσεων που επωμίζονται σήμερα οι δικές μας σύζυγοι. Στην πλειοψηφία τους οι μανάδες μας έμεναν σπίτι…
Κατόπιν του -σαθρού- ισχυρισμού της υποχρέωσης, το κάθε παιδί ήταν απόλυτα φυσικό –καθώς είχε μεγαλώσει με αυτήν την ιδέα- να αισθάνεται ενοχές στην περίπτωση εκείνη κατά την οποία δεν στεκόταν (λόγω διάφορων αιτιών) με τον τρόπο που ήθελαν οι γονείς σε αυτούς. Τη λέξη ‘’δυνάστες’’ ως χαρακτηρισμό την αποφεύγω ακόμα σκοπίμως.
Υπήρχε και ακόμα υπάρχει στο κακό μέρος του λεξιλογίου της οικογένειας και ενδεχομένως των συγγενών, η λέξη ‘’γηροκομείο’’. Θα συμφωνήσω στο σημείο αυτό ότι υπάρχουν χώροι που μόνο άσυλα μπορούν να χαρακτηρισθούν. Χειρότερα να πω από όσα μπορεί να αντέξει κανείς. Συμφωνώ. Εκεί κανείς δεν θα ήθελε να αφήσει τον δικό του άνθρωπο να τελειώσει τις μέρες του. Επίσης όμως θα επιμείνω ότι υπάρχουν και χώροι οι οποίοι πληρούν και με το παραπάνω τις προϋποθέσεις και μεταξύ μας ο πατέρας ή μητέρα όλων ημών θα περνούσε πολύ καλύτερα σε ένα τέτοιο μέρος. Θα επανέλθω επ’ αυτού παρακάτω.
Σκοπός αυτού του άρθρου είναι πάνω από όλα να προειδοποιήσω όλους εκείνους τους μεσήλικες που σκοπεύουν να συγκατοικήσουν με τον ένα ή ακόμα χειρότερα και με τους δύο γονείς τους. Εγώ το έκανα επί τριάμισι χρόνια δεσμευόμενος από μία υποχρέωση την οποία ουδέποτε ανέλαβα, απλά κετέστην σε θέση να αρνούμαι πεισματικά την όποια διάφορη επιλογή. Μαχόμουν το κάθε επιχείρημα με το μόνο επιχείρημα ‘’ότι απλά δεν μου πάει’’. Δεν θεωρούσα πρέπουσα τη μεταφορά του γονέα μου έξω από το σπίτι. Το θέμα των χρημάτων ερχόταν σε δεύτερη μοίρα.
Το λάθος ήταν τεράστιο και το ομολογώ τώρα όπου ο άνθρωπος ήδη έχει ησυχάσει…
Όλοι εκείνοι οι οποίοι έχουν οικογένεια οφείλουν να κατανοήσουν το αυτονόητο. Ότι δηλαδή δεν είναι μόνοι. Υπάρχει πίσω τους ένας άντρας ή μία γυναίκα και τα όποια παιδιά, τα οποία ειρήσθω εν παρόδω δεν φέραμε στη γη ώστε να μας υπηρετούν, ούτε για να μας δώσουν εκείνο το ‘’ποτήρι νερό’’ που κρύβει πίσω του την σκλαβιά κάμποσων χρόνων… Τα φέραμε γιατί θέλαμε να νοιώσουμε το μεγαλείο της πατρότητας ή ακόμα περισσότερο της μητρότητας -οι γυναίκες-.
Αυτό και μόνο που μας προσέφερε το παιδί με τον ερχομό του θα πρέπει να είναι -για κάθε ορθά σκεπτόμενο άτομο-, πολύ πάνω από αρκετό, για μην προσθέσουμε και τα μύρια άλλα έχουμε κερδίσει από την πράξη-επιλογή μας να γίνουμε γονείς.
Επανέρχομαι.
Ο κάθε (άριστος από όλες τις απόψεις) ηλικιωμένος/η δεν καταλαμβάνει μόνο μία γωνιά. Καταλαμβάνει χιλιάδες τετραγωνικά από τη ζωή του ζευγαριού καθώς η παρουσία του και μόνον δυναστεύει (χωρίς πουθενά να φταίει ο παππούς ή γιαγιά, το ομολογώ και πάλι) πολύτιμο χρόνο από τη καλλιέργεια όχι της σχέσης του ζευγαριού (καθώς ήδη στις περισσότερες περιπτώσεις θα είναι όσο μπορεί να είναι) μα της προσπάθειας συμπόρευσης. Το όποιο τρίτο άτομο όσο βολικό ή καλό να είναι, καταναλώνει κομμάτια ενέργειας από τη δεξαμενή της οικογένειας. Κουράζει, με αποτέλεσμα να να μειώνονται οι υπομονές των πρωταγωνιστών με όσα επακόλουθα μπορεί να συνεπάγεται η έλλειψή τους.
Κακά τα ψέματα όλα τα ζευγάρια περνούν τη κρίση τους, ο μεγάλος άνθρωπος μέσα στο σπίτι (Εφ’ όσον είναι βολικός, γιατί εάν δεν είναι και απαιτεί, φωνάζει, ή βρίζει λόγω χαρακτήρα ή άνοιας, τα πράγματα βαίνουν δραματικά επί τα χείρω) τους στερεί τον χρόνο και την απαραίτητη επαφή, ακόμα και εάν έχε το δικό του δωμάτιο διότι η διαρκής σκέψη, το νοιάξιμο που λένε, δεν παύει από τους ανθρώπους που τον προσέχουν, ούτε το βράδυ. Ιδίως τότε…
Οι παράμετροι που μπορούν να θιχθούν είναι πολλοί.
Η γυναίκα δουλεύει ή όχι, ο άντρας άνεργος ή εργαζόμενος, τα παιδιά μεγάλα ή μικρά, υπάρχει χώρος για τον ηλικιωμένο; Χρήματα για την βοήθεια μιας γυναίκας ή όχι…
Η κάθε μία περίπτωση χρειάζεται και μία διαφορετική ανάλυση όλες εξέχουσες ούσες, άξιες και υπαρκτές.
Γνωρίζω ότι πάρα πολλοί θα με ψέξουν. Το γνωρίζω. Θα το κάνουν ιδίως εκείνοι –πιστεύω και ας με συγχωρέσουν- των οποίων οι γονείς είναι ακόμα γεροί και καταφέρνουν να τους περνούν την ιδέα της υποχρέωσης. Ασφαλώς και πρέπει το κάθε παιδί να εξυπηρετεί και να βοηθάει το γονιό, αυτό όμως εντελώς διάφορο από την συμβίωση. Είναι αλλιώτικο από την υποχρέωση1.
Η Κική Δημουλά θαρρώ είχε πει ότι: Ο γέρος αγκαλιάζει τον νέο άνθρωπο εφ’ όσον βρει έδαφος και τον σέρνει μαζί του στον ‘θάνατο’2 ’’
Μπορεί να ακούγεται σκληρό είναι όμως αληθές, καθώς θεωρώ ότι -σε πολλές περιπτώσεις- μια συνεχώς αυξανόμενη ζήλια, ενδεχομένως ασυνείδητα κάνει τον ανήμπορο απαιτητικό, μονίμως ανικανοποίητο ή πολλές φορές ακόμα και κακεντρεχή3. Προσοχή, δεν μέμφομαι του υπέργηρους, διότι αναφέρομαι σε μια ασυνείδητη πράξη η οποία γίνεται εξόχως ανθρώπινη ως τέτοια -και όχι από όλους- και άρα κρίνεται δικαιολογημένη, το αποτέλεσμα όμως εξακολουθεί να βρίσκεται εν ισχύ.
Όλοι έχουν τα δίκια τους ακόμα και οι φύσει και θέσει…ισχυροί.
Δεν είμαι σε θέση ούτε έχω καν την πρόθεση να κατηγορήσω μία κατάσταση, στην οποία -αν και απεύχομαι όπως όλοι άλλωστε- μπορεί να περιέλθω, όμως τεκμηριώνω το γεγονός διότι από μία οπτική, όλοι μας κάποτε θα ατενίσουμε. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να ευελπιστούμε να έχει κοντή πορεία. Να ευχόμαστε το αίσιο τέλος… Περί αισίου πρόκειται ετούτο το τέλος!
Τα ζητήματα που προκύπτουν στο όποιο σπίτι από τον ανήμπορο, πέραν της κατανάλωσης υπερβολικού χρόνου που έχουμε ήδη αναφέρει -καλό θα είναι να λάβουν υπ’ όψη τους όσοι δεν μπορούν να κάνουν αλλιώς για τους δικούς τους λόγους καθώς η σημερινή οικονομική κατάσταση θέτει από μόνη της περιορισμούς- εστιάζονται κατά την προσωπική άποψη σε πολλά θέματα.
Πρώτα απ’ όλα στη διακοπή της κάθε εργασίας σε τακτά ή άτακτα διαστήματα, για την εξυπηρέτηση του υπέργηρου. Δεν μπορεί να γίνει αλλιώς. Όταν άνθρωπος έχει ανάγκη …την έχει και το θέμα είναι να την έχει την νύχτα αλλά και εάν την έχει την νύχτα, να είναι πράγματι ανάγκη και να μην είναι μια επαναλαμβανόμενη κλίση δίχως νόημα… Την επόμενη κάποιοι θα πρέπει να δουλέψουν.
Οι βόλτες, ο ελεύθερος χρόνος, -το αναφέραμε και νωρίτερα- πάνε περίπατο (εμείς όχι) εκτός και εάν υπάρχει η δυνατότητα της επί πληρωμής συντρόφου. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι μεγάλος άνθρωπος ισοδυναμεί και ξεπερνά ένα μωρό σε ανάγκες. Μόνο που η φροντίδα του καταλήγει να γίνει σκοπός ζωής με όλα τα επακόλουθα και είναι πολλά περισσότερα από αυτά που εδώ αναφέρω.
Όσο και καθαρός να είναι ο άνθρωπος τα ούρα του (εξ’ αιτίας των φαρμάκων, λένε πολλοί) θα αφήνουν την οσμή τους στο μεγαλύτερο μέρος του σπιτιού, με αποτέλεσμα ή να πάψουν οι φιλικές επισκέψεις ή να ανέχονται ερχόμενες τη νέα φυσιολογία… Πιστέψετε με η μυρωδιά θα μείνει στο σπίτι και μετά την ανάπαυση του γονέα.
Αναγνωρίζω ότι είναι αδύνατον να καλυφθούν σε δύο σελίδες όλες οι περιπτώσεις γιατί ο κάθε άνθρωπος είναι από μόνος του και μία ξεχωριστή. Όμως εκείνο που πρώτιστα με ενδιαφέρει είναι να σας μεταφέρω το πνεύμα μου…
Πολλοί θα αντικρούσουν λέγοντας ότι όλα αυτά δεν είναι τίποτα εμπρός στη αγάπη που οφείλεται4 και πράγματι δεν είναι, όταν διαρκούν για μικρό χρονικό διάστημα, όταν όμως κρατήσουν για αρκετά χρόνια σε καθημερινή βάση, σας βεβαιώ ότι είναι… Μετά τη πάροδο μερικών ετών γηροκόμησης, εκείνοι που έχουν ζήσει μία παρόμοια κατάσταση θα έχουν τον πρώτο λόγο. Οι υπόλοιποι όχι.
Στο σημείο αυτό θα πρέπει να λάβουμε υπ’ όψη μας για την όποια απόφαση και την εξάρτηση την οποία έχει το παιδί των 45-55 ετών -και βάλε σε κάποιες περιπτώσεις- από τον γονέα.
Για αυτή τη προσκόλληση ο όποιος πατέρας ή η όποια μητέρα είναι και οι μόνοι υπεύθυνοι… ακολούθως δε και υπόλογοι για το εξαρτώμενο κατασκεύασμά τους.
- Τα παιδιά μας οφείλουμε να τα κάνουμε ανεξάρτητα, να τους δείχνουμε τον δρόμο, να μπαίνουμε πίσω τους και όχι εμπρός τους. ”Τιμή” στους γονείς δεν σημαίνει υποδούλωση αλλά σεβασμός. Ο τρόπος που θα επιλέξει ο καθένας από εμάς να τον αποδώσει είναι προσωπική του υπόθεση, εγώ καταθέτω μονάχα μία και αυτή η μία δεν ΄χει μία μόνο παράμετρο αλλά πολλές περισσότερες που δεν είναι της παρούσης.
Και μετά από όλα αυτά τι λέμε, ότι δεν αγαπάμε τους γονείς μας; Και η αγάπη μας -θαρρούν κάποιοι- τεκμηριώνεται με την παρουσία τους στο σπίτι μας μέσα; Όσοι βιαστούν να απαντήσουν ας μην φέρουν στο μυαλό τους τον δικό τους γονέα αλλά εκείνον του συζύγου μπορεί και τους δυό…
Δηλαδή δεν αγαπάμε τους γονείς μας; Ρωτώ και πάλι.
Ασφαλώς και τους αγαπάμε, αλλά εφ’ όσον μπορούμε καλό θα ήταν να τους βάλουμε εκεί που θα νοιώθουν και αυτοί καλύτερα, καθώς και για τους ίδιους θα είναι προτιμότερο να μπορούν να ανταλλάσσουν μία κουβέντα με κάποιον συνομήλικο παρά να μένουν σε ένα δωμάτιο με παρέα τη φωνή μιας τηλεόρασης και την στιγμιαία επίσκεψή ημών (λόγω άλλων απασχολήσεων) στο χώρο τους.
Μην περιμένετε να συμφωνήσουν (κάποιοι, εξαιρέσεις, ασφαλώς και το κάνουν, το απαιτούν κιόλας!) με τη μεταφορά τους σε κάποιο οίκο ευγηρίας. Θα πρέπει δοκιμαστικά π.χ. για ένα μήνα το καλοκαίρι να δοκιμάσετε όταν φεύγετε για διακοπές και εφ’ όσον πάνε όλα καλά, να το προεκτείνετε με τη σύμφωνη γνώμη τους, αλλιώς, σπίτι και πάλι. Τουλάχιστον θα λέτε ότι προσπαθήσατε…
Αυτή η προσπάθεια προσφέρει μεγάλο άλλοθι… Είναι ένα ισχυρό επιχείρημα προς πάσα κατεύθυνση.
- Κανένας δεν δικαιούται να κατηγορήσει κανέναν, γιατί κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει.
Αναγνωρίζω βεβαίως ότι τα χρήματα ιδίως σήμερα, δρουν ως τροχοπέδη, μιλάω όμως για εκείνους που έχουν τη δυνατότητα να το κάνουν. Εγώ δεν το έκανα. Δεν ξέρω εάν μετανιώνω ή όχι, αλλά γνωρίζω ότι στέρησα από την οικογένειά μου όλα τα χρόνια που είχε –και καλά έκανε- ο πατέρας μου.
Στο σημείο αυτό θα μου πείτε: «Καλά, αφού πριν από λίγο ομολόγησες ότι έκανες λάθος πώς δεν μετανιώνεις;» Απαντώ ότι δυστυχώς ήμουν από εκείνους τους μεγαλωμένους με το μπόλι ότι γηροκομείο=πέταμα.Επανορθώνω όμως διαρκώς, μαθαίνοντας στα παιδιά μου την ύστερη γνώση μου.
Δεν ζητώ, απαιτώ από αυτά (έχοντας το όφελος μιας σύνταξης) ότι σε καμία περίπτωση δεν θα ήθελα να μείνω με την οικογένειά τους. Σε καμία περίπτωση πρώτα για εμένα. Μη νομίζετε ότι ο υπέργηρος που καταλαβαίνει δεν νοιώθει άσχημα… εγκλωβισμένος ή βαθιά υποχρεωμένος, αν όχι στο παιδί του, στη νύφη ή τον γαμπρό του.
Γνωρίζω ότι σε κάθε πρόταση του άρθρου μπορεί να υπάρξει και αντίλογος. Σωστός ή λαθεμένος. Αντίλογος με επιχειρήματα και ενδεχομένως μομφές, όμως πριν ακούσει κανείς ολόκληρο τον ‘’μύθο’’ ενός εκάστου ημών, δεν μπορεί να βγάλει ασφαλή συμπεράσματα και πράγματι οι ιστορίες σε κάθε σπίτι είναι σαν το καρφί πίσω από την πόρτα.
Μόλις εκείνη κλείνει, φαίνεται μόνο σε αυτούς που ζουν πίσω από αυτή.
Ο καλός θάνατος λοιπόν, για κάθε ιδεασμένο είναι μέγιστο δώρο.
1 Δεν πρόκειται επ’ ουδενί –το τονίζω- περί υποχρεώσεως, διότι σε αυτή την περίπτωση θα ήρε το άξιο της πράξης. Ο γόνος δεν πράττει επειδή ‘πρέπει’, πράττει επειδή η ψυχή του το επιτάσσει…
2 Ως θάνατος μπορεί να εννοηθεί και ο ψυχικός μαρασμός.
3 Εξαιρέσεις πάντα θα υπάρχουν, αλλά και ο βολικότερος άνθρωπος ακόμα και εάν δεν απαιτεί, χρειάζεται.
4 Δεν οφείλεται αγάπη, παρέχεται, έχει τεράστια διαφορά.
