Πόσοι και πόσοι γονείς, αλήθεια, βασανίζονται από το αιώνιο ερώτημα: «πώς πρέπει να μάθω το παιδί μου να πειθαρχεί;», «και αν το πιέσω υπερβολικά; Αν το πληγώσω;» Γράφει η Ελένη Μακρυνόρη, Ψυχολόγος – Ειδική Παιδαγωγός
Καταρχήν, είναι αδιαμφισβήτητη αλήθεια, ότι η επιβολή πειθαρχίας και ορίων είναι απαραίτητη κατά την ανατροφή των παιδιών. Το ερώτημα, όμως που τίθεται σε αυτό το σημείο είναι με ποιόν ακριβώς τρόπο θα πρέπει να την ασκούμε, όπως επίσης που αρχίζουν και που τελειώνουν τα όρια του ρόλου μας ως γονιών κατά την άσκηση της πειθαρχίας.
Πρέπει βέβαια να τονίσουμε, ότι μυστικές συνταγές δεν υπάρχουν και ο κάθε γονιός ξέρει καλύτερα από τον καθένα τί έχει ανάγκη και που υστερεί το παιδί του, ωστόσο αυτό που θα λέγαμε μία ισορροπία ανάμεσα στην στοργή και την κατανόηση από την μία και την τήρηση των ορίων από την άλλη θα ήταν σε όλες τις περιπτώσεις ιδανική.
Αυτό σημαίνει πως οι γονείς θα πρέπει να προσπαθούν να διαμορφώνουν ένα κλίμα αποδοχής και ανεκτικότητας στις σχέσεις τους με τα παιδιά, κάτι που σημαίνει να είναι σε θέση να κατανοούν τις δυνατότητες τους αλλά και να θέτουν λογικές απαιτήσεις από εκείνα, τα οποία με τη σειρά τους θα νιώθουν την άνεση και την αυτονομία να εκφράζονται ελεύθερα, να παίρνουν πρωτοβουλίες και να συζητούν για ό, τι τα απασχολεί.
Από την άλλη όμως, είναι απαραίτητο να έχουν όσο το δυνατόν καλύτερη επίγνωση του γεγονότος, ότι μέσα στην οικογένεια υπάρχουν όρια, κάποιοι βασικοί και απαραβίαστοι κανόνες, τους οποίους το παιδί θα πρέπει να ακολουθεί διαφορετικά θα υπάρχουν συνέπειες.
Εν ολίγοις, θα λέγαμε, ότι υπάρχει μία χρυσή τομή ανάμεσα στην ανεκτικότητα και την πειθάρχηση, που οι γονείς θα πρέπει να προσπαθούν να ακολουθήσουν.
Πώς οι γονείς, όμως, θα οδηγήσουν τα παιδιά προς αυτήν την κατεύθυνση;
Η απάντηση είναι πώς για να το καταφέρουν αυτό, υπάρχουν δύο είδη παρεμβάσεων, τις οποίες θα πρέπει να εφαρμόζουν συνδυαστικά, ανάλογα φυσικά με την περίσταση και όχι αποκλειστικά την μία ή την άλλη.
Η πρώτη είναι η θετική ενίσχυση για κάθε επιθυμητή συμπεριφορά και η οποία μπορεί να περιλαμβάνει από υλικές αμοιβές( π.χ. το παιδί κερδίζει την αγαπημένη του λιχουδιά, κάποιο αγαπημένο παιχνίδι κ.τ.λ) έως και μη υλικές μορφές αμοιβών, που πολλές φορές μάλιστα μπορεί να αποδειχθούν πολύ πιο χρήσιμες από τις πρώτες: ένα ζεστό χαμόγελο αποδοχής, ένα «μπράβο», μια μεγάλη «επιβραβευτική» αγκαλιά μπορεί να έχουν αποτελέσματα, που ούτε καν τα έχουμε φανταστεί!
Από την άλλη, υπάρχει η αποδοκιμασία και κάποιας μορφής τιμωρία για κάθε συμπεριφορά, η οποία θα πρέπει να εξαλειφθεί.
Φυσικά, όταν λέμε τιμωρία ΣΕ ΚΑΜΙΑ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΔΕΝ ΕΝΝΟΟΥΜΕ ΒΙΑΙΕΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ είτε λεκτικής είτε σωματικής μορφής, αφού ως γνωστόν οι γονείς αποτελούν πρωταρχικά και σημαντικότατα μοντέλα μίμησης συμπεριφοράς για τα παιδιά τα οποία τείνουν να αναπαράγουν οποιαδήποτε συμπεριφορά διδαχθούν από τους γονείς τους (εξάλλου οι δυνατές φωνές ενός γονιού που έξαλλος απειλεί το παιδί, ότι θα το τιμωρήσει, το πιθανότερο είναι ότι θα ενισχύσει την ανεπιθύμητη αυτή συμπεριφορά του παιδιού).
Η τιμωρία θα πρέπει να έχει τα εξής χαρακτηριστικά:
- Να είναι άμεση, να ακολουθεί δηλαδή αμέσως την ανεπιθύμητη συμπεριφορά, ούτως ώστε το παιδί να μπορεί να καταλάβει γιατί τιμωρείται
- Να απευθύνεται σε καταστάσεις και όχι πρόσωπα («η πράξη που έκανες με στεναχωρεί και όχι εσύ με στεναχωρείς) και να συνοδεύεται από έναν ήρεμο και σταθερό τόνο φωνής από μέρους των γονέων
- Να είναι σταθερή και συστηματική, να βασίζεται δηλαδή σε ένα σταθερό και απλό σύστημα αξιών
- Οι ίδιοι οι γονείς να είναι τηρητές αυτών των κανόνων
- Οι γονείς να εξηγούν στα παιδιά γιατί είναι σημαντικό να τηρούνται κάποιοι κανόνες. Τα παιδιά διαθέτουν ενσυναίσθηση και κατανόηση που πολλές φορές μπορεί να μας εκπλήξει
Καταλήγοντας είναι σημαντικό να τονίσουμε, ότι σε ένα κόσμο πολλές φορές «χαοτικό» και ακατανόητο για τα παιδιά, η ύπαρξη ενός σταθερού πλαισίου αναφοράς, όπου εκείνα θα ξέρουν τί πρέπει να κάνουν αλλά και τί να αναμένουν κάθε φορά, είναι πρωταρχικής σημασίας γεγονός για την ψυχική τους υγεία και ανάπτυξη.
