Ας υποθέσουμε πως ένα μικρό παιδί αρχίζει να μαθαίνει απλές μαθηματικές πράξεις. Στην αρχή, η πρόσθεση και η αφαίρεση μπορεί να μοιάζουν έννοιες από άλλον πλανήτη, αλλά σιγά σιγά το παιδί αρχίζει να καταλαβαίνει πως δύο συν δύο μας κάνουν τέσσερα και συνεχίζει να χτίζει πάνω σε αυτήν τη γνώση. Τι θα γινόταν όμως αν δύο και δύο δεν έκαναν πάντα τέσσερα; Πώς θα μπορούσε να μάθει πρόσθεση το παιδί αν οι κανόνες άλλαζαν συνέχεια; Τι αντίκτυπο θα είχε αυτή η έλλειψη σταθερότητας τόσο στη μάθηση όσο και στον τρόπο που θα αντιλαμβανόταν τον κόσμο μιας και δεν θα μπορούσε ποτέ να προβλέψει με ακρίβεια το αποτέλεσμα;
Οι άνθρωποι μπορεί να φοβόμαστε πολλά πράγματα, αλλά το άγνωστο ίσως κατέχει μια από τις κορυφαίες θέσεις στη λίστα για τους περισσότερους από εμάς. Για τα παιδιά ο φόβος του αγνώστου περιλαμβάνει τα πάντα, από ένα ύποπτο νέο λαχανικό που θα φτάσει στο πιάτο τους στις τεράστιες αλλαγές που θα βρεθούν στο δρόμο τους καθώς θα μεγαλώνουν και θα έρχονται σε επαφή με νέες εμπειρίες. Για να καταφέρουν τα παιδιά να χειριστούν καλύτερα τις αλλαγές έχουν ανάγκη να αισθάνονται πως μπορούν να ελέγξουν ως ένα βαθμό τη ζωή τους.
Η προβλεψιμότητα είναι θεμέλιος λίθος της κοινωνίας μας, και όπως και στους μεγάλους, έτσι και στα παιδιά, η ασυνέπεια γεννά άγχος, ανασφάλεια, ενόχληση και εκνευρισμό. Η σταθερότητα και η συνέπεια είναι βασικές προϋποθέσεις για να μάθουν τα παιδιά να προβλέπουν πράγματα. Μπορώ να προβλέψω πόσο ισούται το δύο συν δύο; Πώς θα αντιδράσει η μαμά αν αρχίσω να πετάω πράγματα; Τι θα συμβεί αν δεν κάνω τα καθήκοντά μου;
Γιατί είναι σημαντική η συνέπεια και η σταθερότητα;
Για τα παιδιά η συνέπεια είναι βασικό εργαλείο μάθησης. Όταν κάτι λειτουργεί με συνέπεια, μπορούν να το επαναλάβουν και να το ενσωματώσουν μέσα τους μέχρι να γίνει κομμάτι τους. Όπως τα παιδιά πρέπει να είναι σε θέση να προβλέψουν ότι δύο και δύο μας κάνουν τέσσερα, έτσι θα πρέπει να είναι σε θέση να προβλέψουν τι ώρα θα πάνε στο κρεβάτι τους, τι έχουν να αντιμετωπίσουν όταν δεν φέρονται σωστά και τι πρόκειται να συμβεί αν δεν είναι εντάξει στις υποχρεώσεις τους.
Η συνέπεια και η σταθερότητα, δίνουν στα παιδιά την αίσθηση της ασφάλειας. Μαθαίνουν ότι μπορούν να βασιστούν στους γονείς τους και να τους έχουν εμπιστοσύνη προκειμένου να καλυφθούν οι ανάγκες τους. Έτσι, βιώνουν λιγότερο άγχος και γίνονται περισσότερο υπεύθυνα γιατί γνωρίζουν τι περιμένουν οι γονείς από αυτά.
Τα παιδιά που μεγαλώνουν με συνεπείς κανόνες και προβλέψιμες συνέπειες είναι λιγότερο πιθανό να ξεπερνούν τα όρια και να δοκιμάζουν τους γονείς με αρνητικές συμπεριφορές. Μαθαίνουν γρήγορα πως το “όχι” σημαίνει “όχι”, έχουν λιγότερες εκρήξεις θυμού και συνεργάζονται πιο εύκολα.
Η σταθερή διαπαιδαγώγηση έχει ένα ακόμα σημαντικό πλεονέκτημα. Βοηθάει τα παιδιά να αναλαμβάνουν την ευθύνη των δικών τους δραστηριοτήτων. Με την πάροδο του χρόνου μαθαίνουν να βουρτσίζουν τα δόντια τους, να συμμαζεύουν το δωμάτιό τους, να κάνουν τα καθήκοντά τους κ.α. , χωρίς συνεχείς υπενθυμίσεις. Τα παιδιά λατρεύουν να είναι υπεύθυνα για τον εαυτό τους και αυτή η αίσθηση αυξάνει την αυτοπεποίθησή τους.
Από την άλλη πλευρά, όταν τα παιδιά μεγαλώνουν σε ένα περιβάλλον ασυνέπειας μαθαίνουν να ζουν στο άγχος και στο χάος. Μαθαίνουν πως ο κόσμος δεν είναι προβλέψιμος και λειτουργούν σε σύγχυση μιας και δεν μπορούν να εκτιμήσουν τις αντιδράσεις των ενηλίκων. Πρέπει καθημερινά να “μαντεύουν” ποιες συμπεριφορές είναι κατάλληλες και αποδεκτές. Ως αποτέλεσμα, κάποια παιδιά μπορεί να γίνουν εχθρικά και επιθετικά, ενώ άλλα μπορεί να γίνουν συγκαταβατικά και παθητικά. Όλα όμως μαθαίνουν να αντιμετωπίζουν το απρόβλεπτο, το οποίο και πάλι δημιουργεί άγχος.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς;
Αρχικά οι γονείς είναι σημαντικό να συμφωνήσουν μεταξύ τους ποιες αξίες είναι σημαντικές για την οικογένειά τους και να διαμορφώσουν τους ανάλογους κανόνες. Οι κανόνες είναι καλό να διαμορφώνονται ανάλογα με την ηλικία των παιδιών έτσι ώστε να μπορούν να ανταποκριθούν. Για αρχή, μπορούν να επιλεγούν τρεις ή τέσσερις και να αυξάνουν καθώς τα παιδιά ωριμάζουν. Σε κάθε περίπτωση, οι γονείς θα πρέπει να επιλέξουν κανόνες και συνέπειες που είναι έτοιμοι και μπορούν να επιβάλουν. Όταν αφήνουν κάποια πράγματα να ξεγλιστρούν ή να μην τηρούνται, δίνουν κίνητρο στα παιδιά να δοκιμάζουν τα όρια και τους γονείς.
Στη συνέχεια, πρέπει να εξηγήσουν στα παιδιά τους κανόνες με σαφήνεια. Τα παιδιά χρειάζονται σταθερά όρια για να νιώσουν ασφάλεια και ανταποκρίνονται καλύτερα στους κανόνες όταν τους κατανοούν και αντιλαμβάνονται τη σημασία τους. Μπορεί να φανεί χρήσιμο αν ζητήσουν από το παιδί να επαναλάβει αυτό που κατάλαβε ή μεγαλώνοντας να συμμετέχει και να συμβάλλει το ίδιο στη διαμόρφωσή τους.
Είναι επίσης σημαντικό τα παιδιά να εισπράττουν τη συνέπεια των γονιών και για τις θετικές τους συμπεριφορές. Με αυτό τον τρόπο διδάσκονται τι είναι αυτό που ευχαριστεί τους γονείς και παράλληλα ενισχύονται οι κατάλληλες συμπεριφορές.
Τέλος, οι γονείς δεν θα πρέπει να ξεχνούν πως το κάθε παιδί έχει το δικό του μοναδικό ταμπεραμέντο. Μερικά παιδιά καθοδηγούνται εύκολα, ενώ κάποια άλλα μπορεί να είναι κάπως επίμονα και πεισματάρικα. Αυτό σημαίνει πως η προσέγγισή των γονιών θα πρέπει να προσαρμόζεται ανάλογα.
Όσο μεγάλη υπομονή, προσπάθεια, αποφασιστικότητα και αν χρειάζεται από τους γονείς η εφαρμογή της σταθερότητας και της συνέπειας στην ανατροφή των παιδιών τους, όταν θα τα βλέπουν να μεγαλώνουν με ασφάλεια, υπευθυνότητα και αυτοπεποίθηση, στο τέλος αυτό που θα πουν είναι πως τελικά άξιζε τον κόπο!
