Με αφορμή ένα προηγούμενο άρθρο μου σχετικά με τις συμβουλές επικοινωνίας για γονείς, σκέφτηκα να γράψω ακόμα ένα που να απευθύνεται σε μπαμπάδες. Και αυτό γιατί, παρατηρώ τους συνομίληκους με εμένα μπαμπάδες αλλά και τα αποτελέσματα των μεγαλυτέρων σε ηλικία μπαμπάδων που τώρα τα παιδιά τους κοντεύουν τα 40-45 και άρα έχουν διανύσει σεβαστή απόσταση στη ζωή. Επιπλέον, είναι και δική μου ανάγκη να μοιραστώ μαζί σας απόψεις, ιδέες και πρακτικές που ίσως κάνουν καλύτερο το περιβάλλον που τα παιδιά μας θα ζήσουν και μετά από εμάς.
Θα μου πείτε και οι μαμάδες; Σέβομαι και αγαπώ απεριόριστα το ρόλο της μαμάς και πιστεύω ότι εκείνες θα έγραφαν απείρως καλύτερα από εμένα και θα μετέφεραν εμπειρίες και πρακτικές που ούτε καν τις έχω φανταστεί! Εξάλλου το συναισθηματικό δέσιμο που έχουν με τα παιδιά τους είναι μοναδικό! Άρα ας περιοριστώ ως μπαμπάς στους… μπαμπάδες, που τους βλέπω να κρατάνε με στοργή και αγάπη τα μωρά τους αγκαλιά αλλά τους βλέπω και να δέχονται και την οξεία κριτική από τα παιδιά τους. Και καλά κάνουν τα παιδιά τους και τους τα “χώνουν”. Εξάλλου και στις σχέσεις μπαμπάδων (και γονιών γενικά) -παιδιών, ισχύει ότι και στην υπόλοιπη ζωή και σχέση με τους ανθρώπους: μπορεί και να λάβεις λιγότερα από ότι έδωσες.
Δείξε το δρόμο, μην τον ανοίγεις. Πολλές φορές πέφτουμε στην παγίδα να θεωρούμε τον κόσμο κατάκτηση μας και βέβαια να γνωρίζουμε εμείς την μόνη και μαγική αλήθεια για αυτόν. Για τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων, για τους χαρακτήρες που θα αντιμετωπίσει το παιδί μας, για την πορεία του και για σωρό άλλες περιστάσεις. Άρα, θεωρούμε αυτονόητο ότι θα μπούμε εμείς μπροστά για να ανοίξουμε το δρόμο στο παιδί μας. Υπολογίστε ότι μας αρέσει να το παίζουμε και σούπερ τυπάδες και πολύξεροι και μέντιουμ όλης της ζωής, οπότε έχουμε κάνει ένα σημαντικό λάθος. Ανοίξαμε ένα δρόμο που δεν είναι ο δρόμος του παιδιού μας, αλλά είναι η δική μας αντανάκλαση της ζωής. Είναι αυτό που πιστεύουμε εμείς. Σωστό ή λάθος είναι ο δικός μας δρόμος, όχι ο δρόμος του παιδιού μας. Άρα, αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να δείξουμε το δρόμο στο παιδί μας. Να του δώσουμε παραδείγματα για όλες τις καταστάσεις που μπορεί να αντιμετωπίσει στη ζωή του και όχι να του δώσουμε ένα λυσάρι της ζωής. Αυτό ας το κρατήσουμε για εμάς, αφήστε που και σε εμάς δεν φάνηκε χρήσιμο, γιατί πολλές φορές τα κάναμε χάλια.
Γίνε το παράδειγμα, όχι το πρότυπο. Πόσο δύσκολο αυτό το στάδιο της ζωής μας! Να πρέπει να ξεπεράσουμε την αυθεντία του εαυτού μας, να πρέπει να ξεπεράσουμε ότι είμαστε ίσως ναρκισσιστές με χαρακτηριστικά οδοστρωτήρα και να πρέπει να γίνουμε και το παράδειγμα! Απίστευτα δύσκολο. Πώς να μην είναι, όταν θεωρούμε ότι τα ξέρουμε όλα, ότι τα κάνουμε όλα σωστά, ότι θα γίνεται ότι λέμε εμείς και οι διπλανοί μας δεν έχουν κανένα δικαίωμα λόγου; Κι όμως! Δεν είμαστε πρότυπο για κανέναν και ειδικά δεν είμαστε για το παιδί μας. Για εκείνο είμαστε μόνο το παράδειγμα της πατρικής φιγούρας, του έτερου ανθρώπου που κινείται στον ίδιο χώρο και χρόνο μαζί του, του ανθρώπου που έχει δικαιώματα και ανάγκες, του ανθρώπου που κάνει πολλά σφάλματα. Ας δώσουμε λοιπόν στο παιδί μας τη δυνατότητα να βλέπει με καθαρά μάτια του ποιοι είμαστε πραγματικά και ας φροντίζουμε να λειτουργούμε τους εαυτούς μας ως παράδειγμα. Έστω ως ένα πρωτότυπο παράδειγμα. Εξάλλου όπως, σοφά, λέει και η Πρόεδρος του Ανοιχτού Λαϊκού Πανεπιστημίου κα. Ελένη Βουγιούκαλου: “Γεννήθηκες ένα πρωτότυπο, φρόντισε να μην πεθάνεις αντίγραφο”.
Δώσε φως και προοπτική με τα λόγια σου. Τα λόγια μας είναι σαν το νερό στο χώμα, ποτίζουν και γεννούν ζωή. Ας αναλογιστούμε τί λέμε, ποιες λέξεις χρησιμοποιούμε όταν μιλάμε, πώς εκφραζόμαστε με τον σύντροφο μας. Ας αναλογιστούμε λοιπόν τις λέξεις που ακούνε τα παιδιά. Αν ένα παιδί μεγαλώνει μέσα σε ένα περιβάλλον κατάκρισης και μίσους, αυτά θα βγάλει στην καθημερινότητα του. Αν ένα παιδί μεγαλώνει σε ένα περιβάλλον σεβασμού και ήπιων εκφράσεων με ενσυναίσθηση της ενδεχομενικότητας του κόσμου μας, τότε έτσι και θα μεγαλώνει. Επιπλέον, θα έχει αποκτήσει στο λόγο του σεβασμό, επιείκεια και ευρύτητα πνεύματος. Ας φροντίσουμε τα λόγια μας να αποπνέουν προοπτική και να φωτίζουν συναισθήματα και όχι να εκπέμπουν μίσος, αρνητισμό, μιζέρια, αδιαλλαξία, εμπάθεια και ζηλοφθονία. Μίλησε για αξίες και μπόλικη δημοκρατία του λόγου, όχι για ρατσισμό και φασισμό. Μίλησε στο παιδί σου και εφάρμοσε την Αριστοτελική αρχή του ρητορικού λόγου: Ήθος-Πάθος-Λόγος.
Μην ορίζεις, περιέγραψε. Ως ενήλικες πιστεύουμε ότι τα γνωρίζουμε όλα, τα έχουμε περιγράψει όλα, τα έχουμε κάνει όλα και μάλιστα και όλα τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας είναι υποχρεωμένα να μας ακούν, να μας συμβουλεύονται και να μην ξεστρατίζουν από το λόγο μας. Δυστυχώς αυτό ονομάζεται αυτοαναφορικότητα και αποτελεί κάκιστο είδος ναρκισσισμού. Το παιδί αλλά και η πραγματικότητα,, δυστυχώς για τον ενήλικα ευτυχώς για το παιδί, δεν εντέλονται.
Άκου το παιδί σου, για να σε ακούσει και αυτό. Λέμε στην επικοινωνία ότι ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε είναι ότι έχουμε μάθει να ακούμε αυτό που θέλουμε εμείς. Αυτό που ο εαυτός μας ορίζει, χωρίς να ακούμε καθόλου τι μας λέει ο Άλλος, είτε με την λεκτική είτε με την εξωλεκτική επικοινωνία του. Το ίδιο συμβαίνει και με το παιδί μας: δεν το ακούμε με όλες μας τις αισθήσεις, αλλά προσπαθούμε να του πούμε αυτό που εμείς πιστεύουμε ως σωστό. Το τι πιστεύουμε εμείς ως σωστό δεν ενδιαφέρει κανέναν και πολύ περισσότερο το παιδί μας. Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να ακούμε τα μηνύματα και τα σινιάλα του λόγου του και της γλώσσας του σώματος του. Εκεί κρύβονται πολλά.
Κράτα του το χέρι και “πέσε” μαζί του όταν “πέσει” και αυτό. Μετά “σηκωθείτε” μαζί. Ο ενήλικας λειτουργεί αρκετές φορές ως ο άτεγκτος και αλάνθαστος κριτής. Δεν βλέπει όμως πόσες φορές το παιδί του έπεσε και πόσες στιγμές ένοιωσε χαμένο, λυπημένο και αδικημένο. Δεν βλέπουμε εμείς οι μπαμπάδες, λόγω του ότι μας έχει ορίσει η κοινωνία ως το ισχυρό φύλο, ότι τα παιδιά μας είναι εύθραυστοι καθρέπτες που ραγίζουν και πρέπει να προσέξουμε μην σπάσουν. Έχω γνωρίσει πατεράδες που λειτούργησαν ηθελημένα ως πραγματικοί οδοστρωτήρες για τα παιδιά τους και δεν έχουν κατανοήσει ακόμα το μέγεθος της ζημιάς που έχουν προκαλέσει στην ψυχική, συναισθηματική και κοινωνική υγεία των παιδιών τους. Έχω γνωρίσει πατεράδες που λειτούργησαν έτσι αθέλητα, γιατί το κοινωνικό πλαίσιο έτσι τους όρισε και έχω δει να μετανιώνουν, να “πέφτουν” μαζί με τα παιδιά τους, να “χάνονται” μαζί τους σε μια άσχημη ψυχολογία και να τα βοηθάνε να βγουν στο ξέφωτο της Λύτρωσης. Αυτοί οι μπαμπάδες είχαν μια ειδοποιό διαφορά από τους πρώτους: τσαλάκωσαν το “κυρίαρχο Εγώ” τους και πρόταξαν το “σωτήριο Εμείς” και έτσι κατάφεραν να “σηκωθούν” μαζί με το παιδί τους.
Προετοίμασε το να πορευθεί με δεξιότητες και θεμελιώδεις νοημοσύνες στη ζωή του και όχι με το πώς μεγάλωσες εσύ και τι σου δίδαξε η δική σου ζωή. «Η ζωή είναι το άθροισμα των επιλογών μας», γράφει ο Αλμπέρ Καμύ. «Είμαστε αποτελέσματα της ιστορίας, αλλά ταυτόχρονα γράφουμε την ιστορία», υποστηρίζει ο Έριχ Φρομ. «Η ζωή μας είναι το άθροισμα των πολλαπλών επιλογών μας», ενισχύει τα παραπάνω ο Δημήτρης Μπουραντάς. Αν αναλογιστούμε αυτά τα λόγια των διανοητών, θα κατανοήσουμε ένα δρόμο ζωής που είναι καλό να δείξουμε στα παιδιά μας. Δείξε στο παιδί σου τι σημαίνει ενσυναίσθηση, αυτογνωσία, αυτοεκτίμηση, όνειρα, αξίες, εφόδια, αυτοέλεγχος, αυτοπεποίθηση, αισιοδοξία, ελπίδα, ελευθερία βούλησης και επιλογών, ορθολογισμός, σκέψη έξω από το κουτί και τα κοινωνικά στερεότυπα. Οραματίσου τα χρόνια που θα έρθουν και δες πώς θα είναι ο κόσμος. Αυτόν τον κόσμο περιέγραψε στο παιδί σου και βοήθα το να δει με τα δικά του μάτια και να σχεδιάσει τον δικό του χάρτη της δικής του ζωής.
Ζήτα του να σε περιγράψει. Και μετά από όλα αυτά ας κάνουμε μια βιωματική άσκηση. Ζήτησε αγαπητέ συνάδελφε μπαμπά, από το παιδί σου να σε περιγράψει. Βρες ένα μέρος που το χαλαρώνει, πηγαίνετε εκεί και ζήτα του να σε περιγράψει σαν να είσαι “μια Πόλη”. Σημείωσε τις απαντήσεις του και αναστοχάσου τι σου είπε, πώς σε αντιλαμβάνεται, πώς σε έχει καταγράψει στην καρδιά και στο μυαλό του. Σου εύχομαι μέσα από την καρδιά μου, ως ένας μπαμπάς που παλεύω καθημερινά να ανταποκρίνομαι στο ρόλο μου όπως κι εσύ, να σε περιγράψει σαν μια Πόλη που έχει χαμηλά σπίτια, καταγάλανο ουρανό, πράσινο, άφθονο νερό, αρκετά ποδήλατα, πολλά παιδιά και ζωάκια να παίζουν.
Στο εύχομαι και το πιστεύω!
Καπελλαρής Γιώργος
Σύμβουλος Επικοινωνίας
