Παρά το γεγονός ότι είμαστε πεπεισμένοι για την αναγκαιότητα των ορίων, στην καθημερινή μας ζωή δεν μπορούμε να τα θεσπίσουμε. Οι γονείς δεν αντέχουμε να βλέπουμε τα παιδιά μας να περιορίζονται και να στεναχώριουνται. Έτσι οι ίδιοι υποφέρουμε και ανεχόμαστε τόσα πολλά μέχρι που κόμπος φτάνει στο χτένι. Χωρίς να θέτουμε όρια, το μόνο που καταφέρνουμε είναι να γινόμαστε υποχείρια των παιδιών. Η κατάσταση γίνεται εκτός ελέγχου και καταδυναστευόμαστε από αυτά.
Ακόμα χειρότερα βέβαια είναι τα πράγματα για τους γονείς εκείνους που βάζουν όρια και δεν τα σέβεται ούτε οι ίδιοι. Πολλοί γονείς δυσκολευόμαστε να θέσουμε όρια διότι αισθανόμαστε έντονα ότι ρισκάρουμε να μην είμαστε αρεστοί στα παιδιά μας, ρισκάρουμε επίσης να προκαλέσουμε την οργή τους, ακόμα και τον θυμό τους, που πολλές φορές μπορούν να γίνουν πολύ καταστροφικοί. Άλλοι πάλι γονείς προσπαθούμε να προστατεύσουμε τα παιδιά μας από την σκληρή πραγματικότητα που είναι γεμάτη κανόνες και όρια. Τα θεωρούμε πολύ μικρά και ανήμπορα να μπουν από μικρή ηλικία σε αυτή την διαδικασία. Όμως αυτή η στάση δεν μπορεί παρά να τα κάνει ανίκανα να αντιμετωπίσουν τη ζωή, μιας και δεν τα προετοιμάζουμε.
Τα όρια και οι κανόνες σε κάθε σπίτι είναι πολύ χρήσιμα και βοηθάνε πολύ στην ανάπτυξη των παιδιών. Πρώτα από όλα μία οικογένεια με όρια προσδίδει ασφάλεια στα παιδιά, διότι τα παιδιά γνωρίζουν μέχρι πιο σημείο επιτρεπτό και δεν κινδυνεύουν. Τα όρια δείχνουν στα παιδιά πόσο μακριά μπορούν να φτάσουν, δείχνουν που βρίσκονται, και με την βοήθεια τους ερμηνεύουν το σύστημα δικαιωμάτων και υποχρεώσεων τους.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε οι γονείς δεν είναι θέσπιση των ορίων αλλά η διατήρηση τους όταν τα παιδιά προσπαθούν επίμονα να τα υπερβούν. Οι υπερβάσεις των ορίων είναι φυσιολογικές, μαζί και επίπονες. Τα παιδιά μέσα από τα όρια αποδεικνύουν τις νεοαποκτηθέντες δυνατότητες τους. Το παιδί έχει αποκτήσει νέες εμπειρίες, τις οποίες έχει εμπεδώσει και είναι έτοιμο να εξερευνήσει ένα νέο, άγνωστο έδαφος. Όταν το παιδί φτάνει στα όρια, αρχίζει να επιθυμεί το νέο και το διαφορετικό, αναζητά νέες ασφάλειες, επειδή οι αποκτημένες δεν αρκούν.
Οι υπερβάσεις των ορίων χρησιμεύουν μεταξύ άλλων, και για τον προσδιορισμό των σχέσεων ανατροφής. Τα παιδιά και έφηβοι προσπαθούν να ελέγξουν την αντοχή των ενηλίκων. Για αυτό και στην θέσπιση ορίων είναι πολύ σημαντική η σταθερότητα.
Είναι σημαντικό να επισημανθούν τα λάθη που κάνουμε στην θέσπιση ορίων.
- Συχνά οι κανόνες και τα όρια είναι ασαφή και συγκεχυμένα. Τα παιδιά έχουν ανάγκη να γνωρίζουν τι επιτρέπεται και τι όχι σε κάθε περίσταση.
- Τα παιδιά έχουν ανάγκη να νιώσουν έντονα ότι η απαγόρευση υπέρβασης των ορίων δεν αφήνει περιθώρια αμφισβήτησης. Έτσι η σαφής οριοθέτηση πρέπει να έχει σταθερότητα στη στάση του σώματος και της φωνής.
- Η κριτική της πράξης δεν πρέπει να συγχέεται με την κριτική του ατόμου. Τα παιδιά πρέπει να νιώθουν αποδεκτά ότι και να έχουν κάνει.
Η θέσπιση ορίων αποτελεί μερικές φορές ένα επιπρόσθετο βάρος στην καθημερινότητα της ανατροφής. Κι όμως τα όρια, στο τέλος, μας απελευθερώνουν από τις καθημερινές προστριβές.
Στεργιοπούλου Ελευθερία.
Ψυχολόγος για παιδιά, εφήβους, οικογένεια.
