Πρόληψη
Ο ευκολότερος τρόπος για να αντιμετωπίσετε μια κρίση υστερίας είναι να αποτρέψετε την εμφάνιση της. Προσπαθήστε να διασφαλίσετε ότι το παιδί έχει ξεκούραση και φαγητό όταν τα χρειάζεται. Είναι χρήσιμο επίσης να προγραμματίζετε τα ψώνια σας και άλλες δραστηριότητες υψηλού κινδύνου με τέτοιο τρόπο, ώστε να συμβαδίζετε με τις συνήθειες διατροφής και ύπνου του παιδιού. Μόνο που τα πράγματα στη ζωή δεν είναι πάντα τόσο απλά. Γι’ αυτό χρειάζεται να εφαρμόσετε και άλλες τακτικές.
• Δώστε στο παιδί ευκαιρίες σωματικής άσκησης: Λίγα νήπια θα καθίσουν ήσυχα στο καροτσάκι τους ή στο αυτοκίνητο, μετά στο καροτσάκι του σούπερ μάρκετ, μετά πρόθυμα πάλι στο καροτσάκι τους ή στο αυτοκίνητο στο δρόμο προς το σπίτι. Προτού πάτε στο κατάστημα, περπατήστε λίγο, πηγαίνετε στο πάρκο, κάντε οτιδήποτε μπορείτε για να ξοδέψετε λίγα από τα αποθέματα της ενεργητικότητας του.
• Αποφύγετε τις περιττές αντιπαραθέσεις: Μην αρνείστε λογικά αιτήματα μόνο και μόνο επειδή σάς έχει γίνει συνήθεια να λέτε όχι. Κάποιες φορές δοκιμάστε να διατυπώσετε διαφορετικά τις απαντήσεις σας, τονίζοντας τα θετικά, ειδικά αν πρέπει να ζητήσετε από ένα μικρό παιδί που δεν έχει την αίσθηση του χρόνου να περιμένει λίγο. Για το παιδί «μισό λεπτό» σημαίνει «ποτέ», εκτός αν του καταστήσετε σαφές ότι πραγματικά σκοπεύετε να κάνετε κάτι.
• Σχεδιάστε μια επίσκεψη στα μαγαζιά όπως θα σχεδιάζατε ένα μεγάλο ταξίδι με αυτοκίνητο: Πάρτε μαζί σας διάφορα φαγώσιμα, το αγαπημένο βιβλίο του παιδιού, κάτι να πιείτε, σάντουιτς. Αφήστε το παιδί να κρατάει, να μετράει και να μασάει διάφορα πράγματα. Μιλήστε του γι’ αυτά που κάνετε, ζητήστε τη γνώμη του και αφήστε το να διαλέξει διάφορα ψιλοπράγματα.
• Αν προμηνύεται πρόβλημα, προσπαθήστε να ανακαλύψετε περί τίνος ακριβώς πρόκειται, όσο είναι ακόμη καιρός να το συζητήσετε ή να το αποτρέψετε.
• Αν δεν τα καταφέρετε ή απλώς δεν υπάρχει χρόνος, αποσπάστε του την προσοχή: Γρήγορα. Το κόλπο «Ω, παρά λίγο να το ξεχάσω! Έφερα τα κραγιόνια σου» μερικές φορές πετυχαίνει. Δυο κραγιόνια κι ένα μικρό μπλοκάκι μπορούν να κάνουν τη διαφορά ανάμεσα στην ηρεμία και το πανδαιμόνιο.
• Αποφύγετε δύσκολες καταστάσεις: Αν η επίσκεψη στο σούπερ μάρκετ με το παιδί, για παράδειγμα, είναι αφάνταστα φρικτή εμπειρία, προσπαθήστε να πηγαίνετε για ψώνια όταν θα μπορεί να αντεπεξέλθει καλύτερα ή όταν θα έχετε βρει έναν έμπιστο φίλο ή συγγενή που θα μπορεί να μείνει στο σπίτι να το προσέχει. Αν περάσατε μια πραγματικά δύσκολη μέρα, προσπαθήστε να συμβιβαστείτε με ό,τι φαγώσιμο υπάρχει στο σπίτι. Αυτό δεν είναι δειλία, είναι κανόνας επιβίωσης.
• Θέστε σαφείς κανόνες και προσδοκίες – και ευχηθείτε για το καλύτερο: Κάτι που σίγουρα πρέπει να αποφύγετε είναι η παγίδα να πείτε στο παιδί ότι περιμένετε το χειρότερο («Μην μπεις εκεί μέσα και τους τρελάνεις όλους με τις φωνές σου»). Δε χρειάζεται πολύ για να του βάλετε την ιδέα, και τα παιδιά έχουν την τάση να ικανοποιούν τις προσδοκίες μας. Αντίθετα, εξηγήστε του σε γλώσσα κατανοητή τι θα θέλατε να κάνει. Ακόμη και τα πολύ μικρά παιδιά καταλαβαίνουν πολύ περισσότερα απ’ όσα νομίζουμε. Τονίστε το αυτό, εκφράζοντας την ευχαρίστηση σας κάθε φορά που το παιδί είναι συνεργάσιμο.
• Ενθαρρύνετε το παιδί να ζητάει και όχι να απαιτεί: Αυτό δεν το εφοδιάζει μόνο με τις απαραίτητες κοινωνικές ικανότητες, αλλά μειώνει την πιθανότητα να σας εκνευρίσει.
• Απομακρύνετε γλυκά, μπισκότα και ό,τι άλλο δε θέλετε να φάει.
• Σιγουρευτείτε ότι έχετε αρκετή στήριξη και ξεκούραση: Οι κρίσεις υστερίας του παιδιού είναι αρκετά δύσκολη υπόθεση, οπότε μπορεί να σας λείπει η δική σας συναισθηματική ή σωματική εξάντληση.
Αντιμετώπιση
• Αν δεν καταφέρετε να την αποτρέψετε, δεν έχει νόημα να προσπαθήσετε να σταματήσετε μια κρίση υστερίας, γιατί σπάνια έχει αποτέλεσμα. Αντίθετα, μπορείτε να την εκμεταλλευτείτε εποικοδομητικά, χρησιμοποιώντας τη σαν ευκαιρία για να διδάξετε στο παιδί άλλους τρόπους να εκδηλώνει τα συναισθήματα του.
• Παραμείνετε ήρεμοι και ψύχραιμοι: Προσπαθήστε να μη μιμηθείτε τη συμπεριφορά του, να μην του φωνάξετε και να μην πελαγώσετε από την ένταση της κρίσης. Ένα παιδί μπορεί να φοβηθεί από την ένταση των συναισθημάτων του. Αν δε θέλετε να το συντρίψει το βάρος αυτών των συναισθημάτων, δείξτε του ότι ούτε εσάς σας συντρίβουν.
• Εξηγήστε του ήρεμα: Προσπαθήστε να μειώσετε την ένταση χαμηλώνοντας τον τόνο της φωνής σας και εκφράζοντας την πεποίθηση σας στην ικανότητα του να συμπεριφέρεται καλύτερα. Αν ουρλιάζει, μην κάνετε τον κόπο μέχρι να ηρεμήσει, γιατί δε θα σας ακούσει.
• Μην ενδίδετε σε παράλογες απαιτήσεις: Αν είστε αμετακίνητοι σ’ αυτά που λέτε, θα βελτιώσει τη συμπεριφορά του, ενώ ενδίδοντας στις απαιτήσεις του το ενθαρρύνετε να συνεχίσει.
• Πηγαίνετε σε ένα πιο ήσυχο μέρος: Αν πιάσει το παιδί σας κρίση υστερίας μπροστά σε κόσμο, πηγαίνετε το σε ένα πιο ήσυχο μέρος, όπου και οι δυο σας θα γλιτώσετε την αμηχανία από τις αντιδράσεις των άλλων.
• Αποδεχτείτε τα συναισθήματα του παιδιού: Έτσι του δείχνετε ότι δεν αποδοκιμάζετε τα συναισθήματα του. αλλά τον τρόπο που έχει επιλέξει να τα εκφράσει. Λέγοντας απλώς το προφανές («Ξέρω ότι νιώθεις θυμωμένος»), του δείχνετε ότι έχετε καταλάβει πώς αισθάνεται, αλλά και ότι μπορείτε να το αντιμετωπίσετε χωρίς χτυπήματα, πείσματα και ουρλιαχτά. Αυτό είναι ένα σημαντικό μάθημα.
• Εκφράστε αυτό που αισθάνεστε: Αν είστε θυμωμένοι, πείτε το ήρεμα αλλά αποφασιστικά στο παιδί, εκφράζοντας το θυμό σας με τον τόνο της φωνής σας και τη γλώσσα του σώματος σας. Αν προσποιηθείτε ότι δε σας καίγεται καρφί ενώ μέσα σας βράζετε, το παιδί θα πιάσει αυτά τα δύο αντικρουόμενα μηνύματα, θα μπερδευτεί ακόμη περισσότερο και θα γίνει πιο ασταθές. Αν αναγνωρίζετε τα συναισθήματα σας, θα μπορείτε να τα ελέγχετε καλύτερα. Είναι δύσκολο. Προσπαθήστε να μετρήσετε από μέσα σας ή να κάνετε ασκήσεις αναπνοής, αν είστε έτοιμοι να εκραγείτε.
• Να αγνοήσετε τη συμπεριφορά του; Ανάλογα με το τι συμβαίνει και γιατί, ίσως η καλύτερη αντίδραση είναι να αγνοήσετε τις υπερβολές του παιδιού, αν μπορείτε. Εσείς θα κρίνετε καλύτερα πότε μπορεί να είναι απαραίτητο. Αναγνωρίστε τα συναισθήματα του παιδιού, παρουσιάστε τα επιχειρήματα σας και στη συνέχεια αποφύγετε την οπτική επαφή μαζί του μέχρι να ηρεμήσει.
• Να αγκαλιάσετε το παιδί; Μερικά παιδιά αντιδρούν θετικά στο χάδι όποτε είναι στενοχωρημένα. Άλλα ίσως είναι τόσο θυμωμένα, που ένα χάδι το μόνο που κάνει είναι να επιδεινώσει την κατάσταση – θέλουν να τα ακούν οι άλλοι, όχι να τα καθησυχάζουν.
Όταν περάσει η κρίση
Μόλις το παιδί ηρεμήσει, θα θέλει να το αγκαλιάσετε . Αν όχι, τουλάχιστον εξηγήστε του με γλυκό τρόπο ότι χαίρεστε που πέρασε. Όταν έρθει η κατάλληλη στιγμή, το παιδί χρειάζεται επίσης να ξέρει ότι το αγαπάτε, ότι είστε στο πλευρό του και καταλαβαίνετε πως νιώθει, αλλά ότι δε σας αρέσει ή συμπεριφορά του και ότι δε θα ενδώσετε σε πράγματα που ξέρετε ότι είναι άδικα, ανασφαλή ή παράλογα. Προτείνετε στο παιδί διάφορους τρόπους για να σας δείχνει πότε είναι θυμωμένο. Πείτε του ότι μπορεί να κάνει μια ζωγραφιά που να δείχνει πώς νιώθει, να πει λέξεις που θα χρησιμοποιούσε ή γκριμάτσες που θα έκανε Αυτό απομακρύνει την ένταση που παραμένει στην ατμόσφαιρα μετά από καβγάδες. Όταν θα έχει αποκτήσει την κατάλληλη διάθεση, κάντε κι εσείς μια γκριμάτσα ή κάντε και οι δυο μαζί μια γκριμάτσα στον καθρέφτη.
Πηγή: Parker, J. & Stimpson, J., (2003), Πλήρης οδηγός για την ανατροφή και την ευτυχία των παιδιών σας, Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα.
