Θα ήθελες το παιδί σου να κληρονομήσει το ωραίο σου χαμόγελο ή την λαμπερή σου προσωπικότητα, είναι δεδομένο. Αλλά τους φόβους σου; Μάλλον …όχι και τόσο.
Πολλοί γονείς μπορεί να μην συνειδητοποιούν καν ότι ασυναίσθητα «κληροδοτούν» στην επόμενη γενιά τους φόβους και τις ανησυχίες τους – είτε πρόκειται για ένα φόβο για κάτι απτό (τα ταξίδια με το αεροπλάνο, τα σκυλιά, τα ύψη) ή άγχος για κάτι πιο αφηρημένο, όπως τα χρήματα, οι κοινωνικές δεξιότητες, και λοιπά.
Όμως, οι ειδικοί υποστηρίζουν πως τα μικρά παιδιά αντιδρούν σε ό, τι κάνουν ή λένε οι γονείς τους, είτε αυτά είναι καλές συνήθειες που οι γονείς θέλουν να ενθαρρύνουν, είτε κακές συνήθειες που δεν θέλουν να μεταδώσουν.
«Τα παιδιά μαθαίνουν μέσω της λεκτικής και μη λεκτικής συμπεριφοράς των γονέων», αναφέρει η Δρ. Francine Rosenberg, κλινική ψυχολόγος στο Morristown Memorial Hospital, στο Νιου Τζέρσεϋ. Για παράδειγμα, η Rosenberg υποστηρίζει πως τα παιδιά μπορεί να αρχίσουν να είναι ανήσυχα γύρω από τα σκυλιά αν οι γονείς τους αρχίσουν να τους λένε να αποφύγουν ένα πάρκο επειδή έχει σκυλιά, ή εάν ένας γονιός συμπεριφέρεται φοβισμένα κοντά σε σκύλους.
Ο καλύτερος τρόπος για να αποτρέψουν οι ενήλικες τα παιδιά από το να «κληρονομήσουν» τους φόβους ή τις φοβίες τους είναι να αναγνωρίζουν και να αξιολογούν οι ίδιοι τις φοβίες τους. «Θα πρέπει να έχουμε ένα ορισμένο επίπεδο αυτογνωσίας», αναφέρει η Rosenberg. «Θα πρέπει να αναγνωρίσουμε νωρίς τα σημάδια του φόβου στο παιδί μας και να συνειδητοποιήσουμε τι συμβαίνει».
Αυτό είναι το δύσκολο μέρος, φυσικά. Μερικές φορές οι φοβίες είναι τόσο βαθιά ριζωμένες που είναι δύσκολο να αναγνωριστούν. Ή μπορεί να είναι εντελώς παράλογες – για όλους, εκτός από εμάς. Ένας τρόπος για να ξεπεραστεί αυτό, αναφέρει η Rosenberg, είναι ο ενδιαφερόμενος γονέας να ζητήσει από τον/την σύζυγο του (ή έναν στενό συγγενή) να του πει αν τα παιδιά τους αρχίζουν να αποκτούν κάποια φοβία του, καθώς ένας «τρίτος παρατηρητής» μπορεί πολλές φορές να το διαπιστώσει ευκολότερα.
Η Δρ. Claudia Gold, παιδίατρος και ψυχαναλύτρια στο Newton-Wellesley Hospital της Μασαχουσέτης και συγγραφέας του βιβλίου ” Keeping Your Child in Mind “, υποστηρίζει ότι είναι ΟΚ για τους γονείς να παραδέχονται στα παιδιά τους όταν φοβούνται κάτι. «Εάν μπορείτε, κατονομάστε τον φόβο σας και μιλήστε για αυτόν», συμβουλεύει η Δρ. Gold. «Αν για παράδειγμα, φοβάστε τα ταξίδια με το αεροπλάνο, εξηγήστε στα παιδιά σας ότι γνωρίζετε ότι αυτός ο φόβος δεν είναι καλός για εσάς, ούτε βάσιμος, και για αυτό έχετε βρει κάποιους τρόπους για να τον αντιμετωπίσετε. Έτσι, οι αντιδράσεις σας παύουν να είναι ένα μυστήριο για τα παιδιά ή να τους μεταδίδουν τον φόβο σας.» Άλλωστε, συμπληρώνει η Δρ. Gold, εάν μία φοβία είναι τόσο έντονη που δεν μπορείτε καν να μιλήσετε για αυτήν, το πιθανότερο είναι ότι κάποια στιγμή τα παιδιά θα γίνουν μάρτυρες της συμπεριφοράς σας και θα τρομάξουν.»
Η Debbie Pincus, θεραπεύτρια στη Νέα Αγγλία και ειδική σύμβουλος του EmpoweringParents.com, συμφωνεί: «Η αντιμετώπιση των δικών σας φόβων και φοβιών –τόσο των λογικών όσο και των παράλογων- είναι ο καλύτερος τρόπος για να βοηθήσετε τα παιδιά σας.» «Το παιδί χρειάζεται να δει ότι μπορούμε να ορίσουμε τις αντιδράσεις μας, ακόμα και σε καταστάσεις που προκαλούν άγχος ή φόβο», αναφέρει. «Ο φόβος είναι μεταδοτικός. Εάν το παιδί αισθανθεί την αγωνία μας, τότε θα αντιδράσει και αυτό ανάλογα.» Το να προβάλλουμε μια αίσθηση ηρεμίας κατά την διάρκεια μιας κατάστασης που μας προκαλεί έντονο άγχος είναι ευκολότερο στα λόγια παρά στην πράξη, αλλά ως γονείς επιβάλλεται να κάνουμε μία αξιολόγηση του εαυτού μας και να κατανοήσουμε την πηγή του φόβου μας, εξηγεί η Pincus.
Η Pincus μοιράζεται ένα παράδειγμα από τη δική της ζωή: Καθώς μεγάλωνε, θυμάται ότι η μητέρα της της τόνιζε την ανάγκη να έχει πολλούς φίλους και να είναι δημοφιλής – που η μητέρα της δεν ήταν ως παιδί. Όταν η Pincus έκανε το πρώτο της παιδί, άρχισε να ανησυχεί για το πόσο δημοφιλές ήταν μεταξύ των συνομηλίκων του, ακόμη και να παρακολουθεί τον αριθμό των φίλων που είχε. Σε κάποια στιγμή ανησυχούσε τόσο πολύ, που μια μέρα πήγε στην αυλή του σχολείου του για να δει αν ήταν μόνο του ή έπαιζε με τα άλλα παιδιά.
«Έκανα τον γύρο της αυλής,» θυμάται η Pincus «και φυσικά τον βρήκα εκεί, να στέκεται μόνος του στην άκρη της αυλής, ενώ όλα τα άλλα παιδιά ήταν από την άλλη πλευρά. … Και δεν μπορούσα να το αντέξω. Πλησίασα και του είπα: «Τζέιμς, τι συμβαίνει;» Και μου απάντησε: «Μαμά, φεύγεις λίγο από τη μέση; Είμαι τερματοφύλακας και παίζω τώρα.» Αυτό το γεγονός, το οποίο σήμερα θυμάται με χιούμορ, αλλά τότε είχε προκληθεί από φόβο, την βοήθησε να καταλάβει τις δικές της αδυναμίες.
«Όταν κατάλαβα τι είχε συμβεί, συνειδητοποίησα ότι όλο αυτό ήταν κατάλοιπο από τον τρόπο που μεγάλωσα και τους δικούς μου γονείς», αναφέρει η Pincus. «Όταν το συνειδητοποίησα αυτό και κατάλαβα τι περνάω και στο παιδί μου, είπα «Ως εδώ». Αν θέλω εγώ να έχω περισσότερους φίλους, αυτό είναι δικό μου θέμα.» Ο γιος της είναι σήμερα έφηβος και έχει πολλούς φίλους.
Μερικές φορές οι γονείς μπορεί να καταλάβουν ότι το παιδί έχει ήδη αποκτήσει μία από τις φοβίες τους. Η Rosenberg υποστηρίζει ότι όσο πιο γρήγορα αναγνωριστεί αυτό, τόσο ευκολότερο θα είναι να διορθωθεί. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι γονείς θα πρέπει να αναζητούν ευκαιρίες όπου, παίρνοντας ελεγχόμενο ρίσκο, θα βοηθήσουν τα παιδιά τους να διαχειριστούν προκλήσεις και να αντιμετωπίσουν τον φόβο τους, προκειμένου να τον ξεπεράσουν. «Μπορεί να μην είναι κάθε προσπάθεια επιτυχημένη, αλλά μετράει το ότι απλά προσπάθησαν. Αυτές οι προσπάθειες θα χτίσουν σταδιακά την αυτοεκτίμηση του παιδιού και θα το βοηθήσουν να αποκτήσει θάρρος.»
Πώς σταματάμε το «γονίδιο της φοβίας»;
Εάν το παιδί σας αναπτύξει μία φοβία, είτε είναι «κληρονομική» από εσάς είτε όχι, μην το μειώσετε ή το κάνετε να ντραπεί και μην είστε απορριπτικοί, συμβουλεύει η παιδίατρος Δρ. Claudia Gold. Δείξτε κατανόηση για την εμπειρία του παιδιού σας και δώστε του τις λέξεις για να σας περιγράψει τα συναισθήματα του, προκειμένου να μπορέσει και το ίδιο να κατανοήσει τι του συμβαίνει και να διαχειριστεί τον φόβο του.
Μην δείχνετε εμφανώς αναστατωμένοι για το φόβο του παιδιού. Το άγχος σας για τη συμπεριφορά του θα παράξει ακόμα περισσότερο άγχος στο παιδί, αναφέρει η θεραπεύτρια Debbie Pincus. Προσπαθήστε να παραμείνετε ήρεμοι και να βρείτε τον καλύτερο τρόπο για να βοηθήσετε το παιδί. Η πιο δοκιμασμένη μέθοδος για να ξεπεραστούν οι φοβίες, ανεξαρτήτως ηλικίας, είναι η βαθμιαία αύξηση της έκθεσης στο ερέθισμα που προκαλεί τον φόβο. «Αν για παράδειγμα φοβάστε τους σκύλους, επιλέξτε ένα φίλο σας που να έχει ένα ιδιαίτερα ήρεμο σκυλί και προσπαθήστε σταδιακά να το πλησιάζετε … μέχρι να είστε σε θέση να παραμείνετε κοντά του και να τα χαϊδέψετε», συμβουλεύει η κλινική ψυχολόγος, Francine Said Rosenberg.
Πρέπει να κατανοήσουμε ότι τα παιδιά μας δεν είναι μικρά αντίγραφα δικά μας», επισημαίνει η Pincus. «Τα παιδιά είναι ξεχωριστές ανθρώπινες οντότητες και όσο πιο συναισθηματικά αυτόνομοι είμαστε (και εμείς και τα παιδιά) και μπορούμε να τα δούμε αντικειμενικά, τόσο περισσότερο μπορούμε να τα βοηθήσουμε να εξελιχθούν.»
