Η φιλοσοφία της θετικής ανατροφής δεν είναι ένα σύνολο στυγνών κανόνων που περιμένουν την κατά γράμμα εφαρμογή τους. Είναι περισσότερο μια στάση ζωής που συνοψίζεται στην πεποίθηση ότι τα παιδιά πρέπει να αντιμετωπίζονται με σεβασμό, χωρίς τον φόβο της βίας, της υποτίμησης, της τιμωρίας. Χωρίς μάχες εξουσίας και μεθόδους που στραγγαλίζουν την συναισθηματική ασφάλεια του παιδιού. Η θετική ανατροφή είναι μια προσέγγιση που απορρίπτει την τιμωρία χωρίς να συμφωνεί με την άκρατη ανεκτικότητα, λέει «ναι» στα όρια προωθώντας την άποψη ότι ένα παιδί δεν μπορεί να μάθει να πειθαρχεί μένοντας άπραγο, αλλά ενεργώντας.
Κι επειδή αντιλαμβανόμαστε ότι όλα αυτά μπορεί να μοιάζουν σωστότατα αλλά εντελώς θεωρητικά, είμαστε στην ευχάριστη θέση να σας ανακοινώσουμε ότι ακολουθούν πρακτικές λύσεις και παραδείγματα για το πώς θα εφαρμόσετε την εν λόγω προσέγγιση.
Διαβάσαμε το βιβλίο της Rebecca Eanes «Θετικοί γονείς Ευτυχισμένα παιδιά», που κυκλοφορεί απ’ τις Εκδόσεις Πεδίο και παρουσιάζει ολοκληρωμένα όλη τη φιλοσοφία της θετικής ανατροφής.
Πού βασίζεται, λοιπόν, η προσέγγιση που εξαίρει τη συνεργασία και την ηρεμία; Σε πέντε θεμελιώδεις αρχές, που εμείς διαβάσαμε στο βιβλίο της Eanes και σας παρουσιάζουμε συνοπτικά.
Αξίζει να σημειώσετε τα λόγια της συγγραφέως «Αυτές οι πέντε αρχές δεν είναι ανεξάρτητες η μία από την άλλη. Είναι αλληλένδετες και αμοιβαία εξαρτώμενες, και έτσι πρέπει να τις αντιλαμβάνεστε αν θέλετε να οικοδομήσετε έναν ισχυρό δεσμό και να αναλάβετε τον ρόλο του αποτελεσματικού καθοδηγητή που το παιδί σας έχει ανάγκη».
1. Σύνδεση
Σύμφωνα με τη θεωρία του δεσμού (όπως αυτή διατυπώθηκε από τον Άγγλο ψυχίατρο John Bowlby και την Αμερικανίδα ψυχολόγο Mary Ainsworth), η σύνδεση ανάμεσα στο μωρό και στο πρόσωπο που το φροντίζει ευθύνεται για τη διαμόρφωση των μελλοντικών του σχέσεων, για την ικανότητα συγκέντρωσής του, την αυτογνωσία, την ηρεμία και τη δυνατότητα ανάκαμψης στις δυσκολίες. Έρευνες έδειξαν ότι τα παιδιά που δεν καταφέρνουν να αναπτύξουν έναν ασφαλή δεσμό με τους γονείς τους κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής τους, αργότερα θα εμφανίσουν προβλήματα στη συμπεριφορά τους και στις σχέσεις τους. Με δυο λόγια: πρόκειται για την ικανότητα να καταλαβαίνετε τις ανάγκες των παιδιών και να ανταποκρίνεστε με αγάπη σ’ αυτές.
Πρακτικά:
-Ανταποκριθείτε άμεσα και με στοργή στο κλάμα του παιδιού ή στη συναισθηματική του αναστάτωση.
-Να είστε σε επαγρύπνηση για τα μηνύματα του παιδιού που αφορούν την τροφή, την ξεκούραση, το παιχνίδι και την άνεσή του και να καλύπτετε άμεσα τις ανάγκες αυτές.
-Να του αφιερώνετε όλη σας την προσοχή και συγκέντρωση, χωρίς περισπάσεις.
-Να του δίνετε πολλή θετική προσοχή – μιλώντας, παίζοντας, γελώντας κ.λπ.
2. Σεβασμός
Πρόκειται για την ικανότητα να σέβεστε το παιδί, ακόμα και τις φορές που δεν μπορείτε να το καταλάβετε. Όπως γράφει στο σχετικό κεφάλαιο του βιβλίου της η Eanes «Ως ανθρώπινα όντα, τα παιδιά αξίζουν τον ίδιο σεβασμό που δείχνουμε και στους ενήλικες. Είναι σημαντικό να τα αντιμετωπίζουμε με καλοπροαίρετο, κόσμιο κι ευγενικό τρόπο, όπως ακριβώς συμπεριφερόμαστε και στους άλλους ανθρώπους». Η αρχή του σεβασμού, λοιπόν, πρεσβεύει τον σεβασμό στο σώμα, την αξιοπρέπεια, το μυαλό, την προσωπικότητα και την ιδιοσυγκρασία του παιδιού.
Πρακτικά:
-Γίνετε καλοί ακροατές.
-Σεβαστείτε το σώμα τους κι αποφύγετε τις έντονα παρεμβατικές κινήσεις (όπως να ορμάτε ξαφνικά κατά πάνω του για να του χτενίσετε, για παράδειγμα, τα μαλλιά).
-Δίνετε στο παιδί το δικαίωμα της επιλογής κι επιτρέψτε του να παίρνει αποφάσεις για μικρά πράγματα, ώστε να αισθάνεται ότι έχει κάποιον έλεγχο στην καθημερινότητά του.
-Να είστε ειλικρινείς.
-Να ζητάτε συγγνώμη όταν αδικείτε το παιδί.
-Να σέβεστε τον χώρο του και τη διάθεσή του για απομόνωση.
3. Προληπτική παρέμβαση
Πρόκειται, με δυο λόγια, για την εκ των προτέρων δράση κι όχι για την εκ των υστέρων αντίδραση σε συμπεριφορές του παιδιού. Προτιμήστε να αφιερώσετε χρόνο προκαταβολικά για να οικοδομήσετε μια στέρεη σχέση με το παιδί, παρά να ενεργήσετε παρορμητικά όταν μια δύσκολη κατάσταση κάνει την εμφάνισή της.
Πρακτικά:
-Φροντίστε να θέσετε εγκαίρως τα απαραίτητα όρια και να κάνετε σαφείς τους κανόνες που περιμένετε να ακολουθήσει το παιδί.
-Δημιουργήστε ένα σχέδιο δράσης βάσει του οποίου θα ενεργήσετε όταν προκύψει κάποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά και μην περιμένετε το ένστικτό σας να σας υποδείξει πώς θα τη διαχειριστείτε.
-Ένα παράδειγμα μέσα απ’ το βιβλίο: αν το παιδί εμφανίσει επιθετική συμπεριφορά κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού με άλλα παιδιά, ο γονέας που εφαρμόζει την προληπτική παρέμβαση θα ξεκινήσει να του μαθαίνει πώς να διαχειρίζεται το συναισθήματά του, θα δημιουργήσει μια «γωνία χαλάρωσης» και θα θέσει ένα όριο στην επιθετική της συμπεριφορά.
4. Καθοδήγηση με κατανόηση
Οι θετικοί γονείς διατηρούν τον ηγετικό τους ρόλο, γιατί αντιλαμβάνονται ότι προκαλούν τεράστια ζημιά στα παιδιά αν δεν τους παρέχουν καθοδήγηση για το πώς να πορευτούν στον κόσμο των μεγάλων. Κατανόηση σημαίνει να αφουγκραζόμαστε τις ανάγκες τους και να διαμορφώνουμε μαζί τους σχέσεις τέτοιες, που να καταλαβαίνουν ότι τα ακούμε και τα «νιώθουμε», διατηρώντας παράλληλα τα όρια που έχουμε θέσει.
Πρακτικά:
-Δείξτε στο παιδί ότι καταλαβαίνετε τα συναισθήματά του και ότι είστε με το μέρος του ακόμα κι όταν η συμπεριφορά του είναι αρνητική.
-Ένα παράδειγμα μέσα απ’ το βιβλίο:
Παρατηρήστε τη διαφορά ανάμεσα στις δύο αντιδράσεις του γονιού απέναντι στη συμπεριφορά του παιδιού, που κλωτσάει μια μπάλα μέσα στο σπίτι και σπάει ένα βάζο.
Αντίδραση 1η (χωρίς κατανόηση): «Ξέρεις ότι απαγορεύεται να κλωτσάς τη μπάλα μέσα στο σπίτι! Τι απρόσεκτος που είσαι! Τιμωρία για μια βδομάδα!»
Αντίδραση 2η (με κατανόηση): «Ωχ! Έσπασες το βάζο! Σίγουρα νιώθεις άσχημα γι’ αυτό. Βλέπω δάκρυα στα μάτια σου. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο είχαμε τον κανόνα να μην πετάμε την μπάλα μέσα στο σπίτι. Ήταν μια άτυχη στιγμή, αλλά λάθη γίνονται. Θα ήθελες να σκεφτείς πώς θα το διορθώσεις;»
5. Θετική πειθαρχία
Αντί να «απαντούν» στις λάθος συμπεριφορές με θυμό, επιθετικότητα και τιμωρία, οι θετικοί γονείς επιλέγουν την προσέγγιση κατά την οποία το παιδί δεν μειώνεται και η ευκαιρία για διδασκαλία που προσφέρει η λάθος αυτή συμπεριφορά αξιοποιείται στο έπακρο.
«Δεν είναι μόνο η πειθαρχία που μετράει, αλλά το σύνολο των εμπειριών που προσφέρετε στα παιδιά σας κατά την παιδική τους ηλικία. Τα παιδιά διαμορφώνονται όχι μόνο όταν τα επιπλήττουμε και τα διορθώνουμε, αλλά και από αμέτρητες άλλες στιγμές -από τα χαμόγελα και τα δάκρυα, τις επιτυχίες και τις αποτυχίες, την ενθάρρυνση και την αποθάρρυνση, το γέλιο και τη θλίψη, την αποδοχή και την απόρριψη, την απομάκρυνση και την επανασύνδεση- που σηματοδοτούν την παιδική τους ηλικία.», επισημαίνει στο βιβλίο της η Rebecca Eanes.
Πρακτικά:
Η συγγραφέας του βιβλίου προτείνει τρία βήματα που οδηγούν στη θετική πειθαρχία.
Βήμα 1ο : Αξιολογήστε την ανάγκη. Κάθε συμπεριφορά είναι ένδειξη μιας εσωτερικής ανάγκης. Ανακαλύψτε αυτήν την ανάγκη κι αξιολογήστε την.
Βήμα 2ο: Ηρεμήστε τον εαυτό σας και το παιδί σας. Έχει σημασία να ηρεμήστε πρώτα εσείς πριν αρχίσετε να χειρίζεστε την κατάσταση. Στη συνέχεια, βοηθήστε και το παιδί να ηρεμήσει (εδώ μπορείτε να δείτε μερικούς τρόπους να το καταφέρετε).
Βήμα 3ο: Διδάξτε το παιδί και επιλύστε το πρόβλημα. Στις μικρές ηλικίες, η τήρηση των ορίων με την απομάκρυνση του παιδιού είναι αρκετή. Μπορούμε επίσης να του διδάξουμε τι μπορεί να κάνει («Δεν θα σ’ αφήσω να παίξεις με την μπάλα μέσα στο σπίτι, αλλά μπορείς να παίξεις στην αυλή»).
*Οι πληροφορίες προέρχονται από το βιβλίο «Θετικοί γονείς Ευτυχισμένα παιδιά» των εκδόσεων πεδίο.
