Με τον όρο ιδιοσυγκρασία περιγράφουμε τον τρόπο με τον οποίο το παιδί προσεγγίζει και αντιδρά στον κόσμο. Η ιδιοσυγκρασία επηρεάζει τόσο τη συμπεριφορά του όσο και την αλληλεπίδραση του με τους άλλους. Παρόλο που δεν μπορούμε να καθορίσουμε ακριβώς την ιδιοσυγκρασία του παιδιού και να προβλέψουμε την συμπεριφορά του, η κατανόηση της ιδιοσυγκρασίας ενός παιδιού μπορεί να βοηθήσει τους φροντιστές του να καταλάβουν καλύτερα πώς αυτό αντιδρά και πως σχετίζεται με τον κόσμο. Παράλληλα, μπορεί να καθοδηγήσει τους γονείς να εντοπίζουν τα δυνατά σημεία των παιδιών και τον τρόπο με τον οποίο θα τα υποστηρίξουν.
Οι ερευνητές με βάση κάποια χαρακτηριστικά, όπως το επίπεδο δραστηριότητας ενός βρέφους, την προσαρμοστικότητά του στις καθημερινές ρουτίνες, το πώς ανταποκρίνεται στις νέες καταστάσεις, τη διάθεσή του, την ένταση των αντιδράσεών του, την ευαισθησία του σε ότι συμβαίνει γύρω του, το πόσο γρήγορα προσαρμόζεται στις αλλαγές, κατηγοριοποιούν γενικά τα παιδιά σε τρεις τύπους ιδιοσυγκρασίας:
- Τα εύκολα ή ευέλικτα παιδιά, τα οποία τείνουν να είναι χαρούμενα, τακτικά στον ύπνο και τις διατροφικές τους συνήθειες, προσαρμόσιμα και ήρεμα.
- Τα δραστήρια παιδιά, τα οποία μπορεί είναι τακτικά στις διατροφικές συνήθειες και τις συνήθειες ύπνου, αλλά να φοβούνται νέους ανθρώπους και καταστάσεις, να αναστατώνονται εύκολα από το θόρυβο και να έχουν έντονες αντιδράσεις.
- Τα επιφυλακτικά παιδιά, τα οποία μπορεί να είναι λιγότερο ενεργά και μπορεί να αποσυρθούν ή να αντιδράσουν αρνητικά σε νέες καταστάσεις. Αλλά με την πάροδο του χρόνου μπορούν να γίνουν πιο θετικά με την επανειλημμένη έκθεση σε ένα νέο πρόσωπο, αντικείμενο ή κατάσταση.
Αν και η βασική ιδιοσυγκρασία ενός παιδιού δεν αλλάζει με την πάροδο του χρόνου, η ένταση των ιδιοσυγκρασιακών χαρακτηριστικών μπορεί να επηρεαστεί από τις πολιτισμικές αξίες, το στυλ διαπαιδαγώγησης της κάθε οικογένειας και τις αλληλεπιδράσεις του με το περιβάλλον. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι οι ενήλικες δεν μπορούν να αναγκάσουν μια αλλαγή στην ιδιοσυγκρασία ενός παιδιού.
Ωστόσο, η ιδιοσυγκρασία είναι σημαντική, επειδή βοηθά τους φροντιστές να κατανοήσουν καλύτερα τις ατομικές διαφορές των παιδιών. Με την κατανόηση της ιδιοσυγκρασίας, οι φροντιστές μπορούν να μάθουν πώς μπορούν να βοηθήσουν το παιδί να εκφράσει τις προτιμήσεις, τις επιθυμίες και τις ικανότητές του με τον κατάλληλο τρόπο. Οι φροντιστές μπορούν, επίσης, να χρησιμοποιήσουν την κατανόηση της ιδιοσυγκρασίας του παιδιού για να αποφύγουν να κατηγορήσουν τον εαυτό τους ή το παιδί για αντιδράσεις που είναι φυσιολογικές για το συγκεκριμένο παιδί.
Για το εύκολο ή ευέλικτο παιδί, ξεκινήστε την επικοινωνία για τα συναισθήματά του. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τη γλώσσα για να αναπτύξετε την συνειδητοποίηση και την κατανόηση των δικών του συναισθημάτων. Βεβαιωθείτε ότι γνωρίζει ότι τα συναισθήματα και οι προτιμήσεις του αναγνωρίζονται. Ενθαρρύνετέ το να αναζητήσει βοήθεια όταν τη χρειάζεται.
Για το δραστήριο παιδί, να είστε έτοιμοι να είστε ευέλικτος και υπομονετικός στις αλληλεπιδράσεις σας. Ένα παιδί που είναι δραστήριο μπορεί να έχει έντονα συναισθήματα και αντιδράσεις. Δώστε του την ευκαιρία να κάνει επιλογές και να παίξει, ενώ διαμορφώστε ένα ήρεμο περιβάλλον για να το βοηθήσετε να ηρεμήσει, πριν την ώρα του ύπνου.
Για το επιφυλακτικό παιδί, υποστηρίξτε το στις νέες καταστάσεις ή ανθρώπους. Το περιβάλλον πρέπει να είναι προβλέψιμο και ακολουθήστε μια καθημερινή ρουτίνα. Χρησιμοποιήστε εικόνες και το λόγο για να υπενθυμίσετε στο παιδί τι θα συμβεί στη συνέχεια.
Ιωάννα Μπάτζου, Ψυχολόγου Α.Π.Θ. – Νηπιαγωγού Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Σύντομο βιογραφικό Iωάννας Μπάτζου
H Ιωάννα Μπάτζου είναι Ψυχολόγος και Νηπιαγωγός, φοιτήτρια του Μεταπτυχιακού προγράμματος της Ιατρικής Σχολής του Α.Π.Θ. «Αναπτυξιακή Ψυχοπαθολογία της Βρεφικής και Νηπιακής Ηλικίας». Αποφοίτησε το 2005 από το τμήμα Ψυχολογίας του Α.Π.Θ. και κατά την διάρκεια των σπουδών της εργάστηκε εθελοντικά στο ίδρυμα «Άγιος Δημήτριος» της Θεσσαλονίκης, ενώ ολοκλήρωσε την πρακτική της άσκηση στο κέντρο απεξάρτησης εφήβων του ΚΕΘΕΑ «Ανάδυση». Το 2010 αποφοίτησε από το Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών της Σχολής Επιστημών Αγωγής του Πανεπιστήμιου Ιωαννίνων. Το 2011 συμμετείχε ως νηπιαγωγός με υποτροφία στο πρόγραμμα Leonardo da Vinci που οργανώθηκε από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Εργάστηκε ως ψυχολόγος στον Παιδικό Σταθμό δήμου Πυλαίας-Χορτιάτη και ως παιδαγωγός στο Κ.Ε.Κ. Eurotraining. Από τον Δεκέμβριο του 2015 φοιτά στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα της Ιατρικής Σχολής του Α.Π.Θ «Αναπτυξιακή Ψυχοπαθολογία της Βρεφικής και Νηπιακής Ηλικίας». Έχει παρακολουθήσει ημερίδες και συνέδρια σε ποικίλα θέματα ψυχολογίας. Εργάζεται στη Μέριμνα του παιδιού στο πρόγραμμα «Ζεστή Αγκαλιά» συμμετέχει σε εθελοντική δράση του Α.Π.Θ. για τους πρόσφυγες.
