«Μπαμπά, γιατί το κοριτσάκι φοράει μαντήλα;» Οι απορίες των παιδιών, όσο κι αν μας φέρνουν συχνά σε δύσκολη θέση, είναι εύλογες και καλοδεχούμενες.
To post της μουσουλμάνας Noor Wazwaz, η οποία ζει στην Αμερική, την περασμένη εβδομάδα έγινε viral παγκοσμίως.
Η Noor έγραφε: «Είμαι σε ένα εστιατόριο, τρώω και ένα μπαμπάς κάθεται παραδίπλα με τις δύο κόρες του. Τους ακούω να μιλούν. Τα κορίτσια ρωτούν για τα πάντα –με εντυπωσιάζει η περιέργειά τους. Κάποια στιγμή το ένα από τα δύο κορίτσια με κοιτάζει και ρωτάει: Μπαμπά γιατί το φοράει αυτό; (εννοούσε την χιτζάμπ / μαντήλα). Ο μπαμπάς έδωσε μια απάντηση που με συγκίνησε πολύ. Είπε «υπάρχουν διαφορετικές θρησκείες και κουλτούρες και γλώσσες. Πρέπει να μάθουμε περισσότερα γι’αυτές’».
«Στη συνέχεια συνέχισε να μιλά για μία προσωπική του εμπειρία όταν ζούσε στο εξωτερικό και μάθαινε να μιλά ισπανικά.
Αυτό μου θύμισε μία έρευνα του Harvard που διάβαζα πρόσφατα, σύμφωνα με την οποία τα παιδιά που εκτίθενται στον ρατσισμό από μικρή ηλικία τείνουν να τον αποδέχονται και να τον ακολουθούν τυφλά μέχρι τα 3 τους χρόνια, και μάλιστα σε διάστημα μόνο λίγων ημερών.
Έτσι διδάσκουμε την αγάπη, την αποδοχή, την κατανόηση και τον σεβασμό. Ξεκινά από πολύ μικρή ηλικία. Τα παιδιά ακούν και μιμούνται τις απόψεις και συμπεριφορές των γονιών τους. Εμείς είμαστε τα πρότυπά τους.»
Αν ζείτε στο κέντρο της Αθήνας, στον Πειραιά ή σε πόλεις που δέχθηκαν πρόσφυγες σε κέντρα υποδοχής, το πιθανότερο είναι ότι έχετε βρεθεί και εσείς στην θέση αυτού του μπαμπά.
Ακόμα και όχι, όμως, είναι πάντα χρήσιμο να είμαστε προετοιμασμένοι για τέτοιες εύλογες παιδικές απορίες…
Πώς να μιλάμε στο παιδί για τους ανθρώπους που είναι διαφορετικοί από εμάς
«Μαμά, κοίτα αυτό το παιδάκι είναι μαύρο!», «Μαμά, γιατί αυτός ο κύριος κάθεται στο καροτσάκι;», πόσες φορές δεν σας έχει τύχει να σας ρωτήσει κάτι τέτοιο το παιδί και εσείς, νιώθοντας αμήχανα, να προσπαθήσετε να το σωπάσετε; Οι απορίες αυτές των παιδιών είναι φυσιολογικές –και συνήθως δεν έχουν ούτε ίχνος επικριτικής διάθεσης. Από πολύ μικρή ηλικία τα παιδιά αναγνωρίζουν και ιντριγκάρονται από την διαφορετικότητα και με τις ερωτήσεις και τις παρατηρήσεις τους επιδιώκουν να κατανοήσουν καλύτερα τον κόσμο.
Ως γονείς, οφείλουμε να αδράξουμε τις ευκαιρίες αυτές που μας δίνουν τα παιδιά για να τα βοηθήσουμε όχι μόνο να καταλάβουν, αλλά και να σέβονται τις διαφορές και τις ομοιότητες των ανθρώπων που ζουν γύρω μας. Τις στιγμές, λοιπόν, εκείνες που κάνουν μία τέτοια -δημόσια- ερώτηση, δώστε τους μία σύντομη, αντικειμενική απάντηση, π.χ. «το παιδάκι αυτό έχει μαύρο δέρμα γιατί η μαμά και ο μπαμπάς του έχουν μαύρο δέρμα» ή «ο κύριος αυτός έχει κάποιο πρόβλημα στα πόδια του και γι’αυτό χρειάζεται το καροτσάκι, ώστε να μετακινείται από το ένα μέρος στο άλλο».
Αργότερα, μπορείτε να αφιερώσετε περισσότερο χρόνο στο να συζητήσετε με το παιδί σας τις απορίες του. Ο σκοπός είναι να το βοηθήσετε αρχικά να καταλάβει πού ανήκει το ίδιο στο πλαίσιο της φυλής, της εθνικότητας, της ομάδας, της κουλτούρας, της θρησκείας , της γλώσσας και της οικογένειας –όταν γίνει αυτό, θα κατανοήσει ότι όλοι οι άνθρωποι ανήκουν κάπου, έχουν την δική τους ιστορία και είναι τόσο σημαντικοί όσο είναι και το ίδιο. Για να μιλήσετε για όλα αυτά στο παιδί θα χρειαστεί να επιστρατεύσετε έννοιες της ανθρωπολογίας, της ιστορίας, της θρησκείας, της γεωγραφίας κ.ο.κ. Παράλληλα μπορείτε να ακολουθήσετε και τις παρακάτω συμβουλές:
Ξένες γλώσσες
Η εκμάθηση ξένων γλωσσών είναι ένα πρώτο βήμα για να έρθει το παιδί λίγο πιο κοντά σε ξένους πολιτισμούς. Τα Αγγλικά αποτελούν διεθνή γλώσσα και ανοίγουν διαύλους επικοινωνίας σχεδόν με όλον τον πλανήτη. Ωστόσο, μη διστάζετε να «ανοίγετε» παράθυρα και σε άλλες γλώσσες, λέγοντας, για παράδειγμα, στο παιδί πώς λένε το «σ’αγαπώ» στα Γερμανικά, στα Ιταλικά και στα Γαλλικά, και να σπεύδετε στα λεξικά κάθε φορά που σας ρωτά τι σημαίνει μία ξένη λέξη.
Βιβλία που εξυμνούν τη διαφορετικότητα
Τα παιδικά βιβλία αποτελούν πάντα έναν καλό τρόπο για να μιλάμε στο παιδί με όμορφα λόγια για τα πιο δύσκολα νοήματα. Στα βιβλιοπωλεία θα βρείτε ορισμένα εξαιρετικά τέτοια βιβλία που ανταποκρίνονται ακόμα και στις πολύ μικρές ηλικίες και βοηθούν το παιδί να καταλάβει και να σεβαστεί τη διαφορετικότητα. Αναζητήστε, μεταξύ άλλων, τα: «Δεν πειράζει να είσαι διαφορετικός» του Τοντ Παρ, «Η τελευταία μαύρη γάτα» του Ευγένιου Τριβιζά, «Ο λύκος Ζαχαρίας θέλει να αλλάξει χρώμα» της Orianne Lallemand και «Το αριστερό μου πόδι» της Φράνση Σταθάτου.
Παιχνίδια
Χαρίστε στο παιδί μία υδρόγειο ή έναν μεγάλο και αναλυτικό παγκόσμιο χάρτη. Είναι ο καλύτερος τρόπος για να του δείχνετε, ανά πάσα ώρα και στιγμή, πού συμβαίνει κάτι ή από πού είναι κάποιος άνθρωπος διαφορετικής εθνικότητας –πόσο μακριά απέχει το μέρος αυτό από την Ελλάδα και τι ιδιαιτερότητες έχει. Η έννοια ότι όλοι εμείς, ίδιοι και διαφορετικοί, ζούμε πάνω στην ίδια σφαίρα βοηθά το παιδί να κατανοήσει ότι δεν έχουμε τίποτα να χωρίσουμε μεταξύ μας.
Έκθεση σε άλλες κουλτούρες
Αυτό μπορεί να σημαίνει να πάτε κάποια στιγμή ένα ταξίδι στο εξωτερικό, να επισκεφθείτε τον ναό κάποιου άλλου θρησκεύματος, να πάτε για φαγητό σε εστιατόρια με διεθνείς κουζίνες, να δείτε ταινίες που προβάλλουν διαφορετικές κουλτούρες, ακόμα και να ετοιμάσετε μία τσάντα με πράγματα που δεν χρειάζεστε και με τρόφιμα και να πάτε στο παλιό αεροδρόμιο, στο Ελληνικό, όπου ακόμα ζουν πρόσφυγες από τη Συρία με τις οικογένειές τους. Εξηγήστε τους γιατί αυτοί οι άνθρωποι βρίσκονται εκεί και πώς μπορούμε να τους βοηθήσουμε.
Ο δικός σας ρόλος
Όλες οι παραπάνω προτάσεις δεν έχουν να πουν απολύτως τίποτα στο παιδί αν εσείς οι ίδιοι δεν αναγνωρίζετε και δεν σέβεστε τους διαφορετικούς ανθρώπους. Θυμηθείτε, πώς αντιδράσατε την τελευταία φορά που ήρθε κάποιος να σας καθαρίσει τα τζάμια του αυτοκινήτου; Τι είπατε στο παιδί όταν είδατε στην παραλία Τσιγγάνους; Απαντήσατε κάτι όταν κάποιος έκανε ένα ρατσιστικό σχόλιο μπροστά στο παιδί σας;
Ο μόνος τρόπος για να ευαισθητοποιηθεί πραγματικά το παιδί είναι να νιώθετε και εσείς έτσι, να είστε εναντίον των προκαταλήψεων, του ρατσισμού και της αναισθησίας. Όταν, λοιπόν, μιλάτε στο παιδί για κάποιον που δεν του μοιάζει φροντίστε να δίνετε έμφαση στα καλά του, στις ικανότητές του και στο πώς γενικά οι διαφορές ανάμεσα στις φυλές και τις κουλτούρες δημιουργούν έναν πιο όμορφο, πιο πολύχρωμο κόσμο.
