Η ενδοοικογενειακή δεν είναι μόνο η πιο «βαριά» μορφή βίας -λόγω του ψυχολογικού υπόβαθρου- αλλά είναι και η πιο επικίνδυνη, καθώς προκαλεί, παγκοσμίως, τους περισσότερους θανάτους γυναικών από μη ιατρικά προβλήματα. Η βία μπορεί να ασκείται με τρόπο λεκτικό, ψυχολογικό ή και σωματικής βίας, που είναι και η πιο επικίνδυνη, σε επίπεδο σωματικής ακεραιότητας. Αυτό, ωστόσο, δεν σημαίνει ότι δεν είναι σκληρή και δύσκολα διαχωρίσιμη και η λεκτική και η ψυχολογική βία μεταξύ συντρόφων ή γονέων και παιδιών. Για το θέμα ζητήσαμε τα «φώτα» του προέδρου της Ελληνικής Ιατροδικαστικής Εταιρίας, Γρηγόρη Λέων.
Συνέντευξη: Μαρία Τσιλιμιγκάκη
Έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας στην Ελλάδα;
Εδώ και χρόνια, τονίζουμε ότι δυστυχώς δεν υπάρχει ένας εθνικός φορέας καταγραφής των περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας. Συνεπώς κανείς δεν μπορεί να μιλήσει με σιγουριά για το μέγεθος αυτού του φαινομένου. Εντούτοις, ένα δεδομένο είναι ότι περίπου πέντε χιλιάδες τηλεφωνικές κλήσεις έγιναν το 2018 στη Γραμμή SOS της Γενικής Γραμματείας Ισότητας, που αφορούσαν περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας. Επίσης, σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Αστυνομίας, το 2018 οι γυναίκες που δολοφονήθηκαν από τους συζύγους ή τους συντρόφους τους ήταν 13, έναντι 7 το 2017.
Από την εμπειρία μας βλέπουμε ότι τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας, πράγματι, κάθε χρόνο σημειώνουν μια σταθερή αύξηση. Αυτό μπορεί να οφείλεται είτε σε πραγματική αύξηση των περιστατικών είτε στο γεγονός ότι οι γυναίκες είναι πλέον πιο ενημερωμένες και γνωρίζουν τι πρέπει να κάνουν όταν κάτι τέτοιο συμβεί στην οικογένειά τους.
Θύματα ενδοοικογενειακής βίας πέφτουν μόνο οι γυναίκες;
Τα τελευταία χρόνια, έχει παρατηρηθεί ότι θύματα ενδοοικογενειακής βίας δεν είναι μόνο οι γυναίκες αλλά και οι άντρες. Τέτοια περιστατικά διαπιστώνουμε ολοένα και περισσότερο, τα τελευταία χρόνια. Μάλιστα, διαπιστώνουμε πολλές φορές ότι η γυναίκα ως θύτης, επειδή εκ της φύσεώς της διαθέτει μικρότερη σωματική δύναμη, συνήθως χρησιμοποιεί μέσα αρκετά επικίνδυνα που προκαλούν σημαντικές σωματικές βλάβες, όπως οικιακά σκεύη, καυτό νερό ή λάδι κ.ά. Επίσης, τα τελευταία χρόνια έχουμε και περιστατικά βίας μεταξύ συντρόφων του ιδίου φύλου.
Τι πρέπει να κάνει ένα θύμα ενδοοικογενειακής βίας αμέσως μετά το συμβάν;
Ένα θύμα βίας είναι σημαντικό να γνωρίζει και να ακολουθήσει σωστά και έγκαιρα τα κατάλληλα βήματα. Εξαρχής υπάρχουν δύο επιλογές. Η πρώτη είναι το θύμα να απευθυνθεί στο πλησιέστερο αστυνομικό τμήμα, να υποβάλει μήνυση και παράλληλα να ζητήσει εντολή ιατροδικαστικής εξέτασης. Μ’ αυτή την εντολή, ουσιαστικά, παραπέμπεται σε μια δημόσια ιατροδικαστική δομή για δωρεάν εξέταση. Η δεύτερη επιλογή που υπάρχει είναι το θύμα να επισκεφθεί, άμεσα, ένα νόμιμο ιατροδικαστικό ιατρείο, όπου θα γίνει η κλινική – ιατροδικαστική εξέταση. Αυτή τη δυνατότητα επιλέγουν, κυρίως, τα θύματα που δεν θέλουν να προβούν άμεσα σε μήνυση αλλά παράλληλα θέλουν να πιστοποιήσουν τις βλάβες τους και μέσα στα νομικά πλαίσια του τριμήνου να ασκήσουν τα νόμιμα δικαιώματά τους.
Υπάρχουν προβλήματα στην εφαρμογή των διαδικασιών που μας περιγράφετε;
Αν αναλογιστούμε ότι δημόσιες ιατροδικαστικές δομές βρίσκονται σε λιγότερους από τους μισούς νομούς της χώρας, αντιλαμβάνεστε το κυρίως πρόβλημα που υπάρχει. Δηλαδή, τα θύματα που μένουν σ’ ένα νομό που δεν διαθέτει Ιατροδικαστή, ουσιαστικά αναγκάζονται να ταξιδέψουν αρκετά χιλιόμετρα για να πιστοποιήσουν τη σωματική τους βλάβη. Αυτό από μόνο του είναι ένα απαράδεκτο φαινόμενο για μια ευρωπαϊκή χώρα. Σκεφτείτε ότι υπάρχουν νομοί που έχουν συμβουλευτικά κέντρα για τη βία κατά των γυναικών και δεν διαθέτουν Ιατροδικαστή. Δεν υπάρχει, με άλλα λόγια, ο ειδικός επιστήμονας, ο οποίος θα πρέπει να καλείται πρώτος για να πιστοποιήσει αν πράγματι βεβαιώνεται σωματική βλάβη ή όχι.
Πολλές φορές τα θύματα πηγαίνουν στο πλησιέστερο νοσοκομείο και λαμβάνουν μια ιατρική βεβαίωση από Ορθοπαιδικό, Χειρουργό ή ιατρό άλλης ειδικότητας. Μια τέτοια βεβαίωση μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε ένα δικαστήριο;
Το να εξετάζεται ένα θύμα από έναν οποιοδήποτε άλλο ιατρό πλην του Ιατροδικαστή, είναι το μεγαλύτερο και συχνότερο λάθος που γίνεται σε αυτές τις διαδικασίες. Ο Ιατροδικαστής είναι ο ειδικός ιατρός που έχει την κατάλληλη εκπαίδευση και εμπειρία για να πιστοποιήσει τις σωματικές βλάβες. Καμία άλλη ιατρική ειδικότητα δεν διαθέτει αυτή την εκπαίδευση. Και στην καθημερινή μας δικαστική εμπειρία βλέπουμε το πόσο λάθος είναι θύματα να προσκομίζουν ιατρικές βεβαιώσεις από ιατρούς με άλλες ειδικότητες. Στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων, τα θύματα δεν μπορούν να δικαιωθούν, καθώς δεν διαθέτουν την απαραίτητη ιατροδικαστική έκθεση κλινικής εξέτασης. Για να το πούμε απλά, είναι σαν να καλέσουμε έναν Ιατροδικαστή επειδή έχει νυστέρια να κάνει ένα χειρουργείο. Το ίδιο ακριβώς είναι να καλέσουμε, για παράδειγμα, έναν Χειρουργό να πιστοποιήσει μια σωματική βλάβη.
Πολλές φορές, κάποιοι συμβουλεύουν τα θύματα να βγάλουν φωτογραφία τις σωματικές τους βλάβες. Είναι μια μέθοδος αξιόπιστη;
Αυτό είναι άλλο ένα λάθος που, δυστυχώς, συμβαίνει αρκετά συχνά. Μια φωτογραφία δεν έχει επιστημονική αξία παρά μόνο εάν αυτή έχει ληφθεί από Ιατροδικαστή και συνοδεύεται από σχετική ιατροδικαστική έκθεση. Μάλιστα, πολλές φορές μπορεί να συμβεί είτε η φωτογραφία να έχει ληφθεί με λάθος τρόπο είτε με λάθος φωτισμό και να μας δίνει μη ρεαλιστική αποτύπωση. Από την εμπειρία μου σας λέω ότι υπάρχουν και περιπτώσεις που δήθεν θύματα σκηνοθέτησαν φωτογραφίες, για παράδειγμα, «δημιούργησαν» σωματικές βλάβες με κατάλληλο μακιγιάζ ώστε να ξεγελάσουν το δικαστήριο. Ευτυχώς, σε αρκετές περιπτώσεις αποκαλύφθηκε η αλήθεια. Συνεπώς, η απάντηση είναι ότι ακόμη κι αν θελήσουμε να βγάλουμε κάποιες φωτογραφίες από τις κακώσεις, υποχρεωτικά και άμεσα, θα πρέπει να επισκεφθούμε έναν Ιατροδικαστή για την πλήρη πιστοποίηση.
Τι κινήσεις πρέπει να γίνουν ώστε να αποκτήσει και η Ελλάδα ένα αξιόπιστο σύστημα καταγραφής περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας;
Όπως αντιλαμβάνεστε από όσα προαναφέραμε, ο Ιατροδικαστής είναι ο κεντρικός αλλά και ο αρχικά απαραίτητος επιστήμονας γι’ αυτή τη διαδικασία. Το πρώτο που θα πρέπει να αποκτήσουμε είναι τουλάχιστον έναν Ιατροδικαστή σε κάθε νομό της χώρας. Οι ιατροδικαστικές δομές θα πρέπει να βρίσκονται σε άμεση συνεργασία με τις δομές κακοποίησης, έτσι ώστε ένα θύμα ενδοοικογενειακής βίας να αντιμετωπίζεται ολιστικά. Δηλαδή, από την αρχική καταγγελία μέχρι και τη βραχυπρόθεσμη και μεσοπρόθεσμη υποστήριξή του σ’ όλα τα επίπεδα. Ελπίζω, τα επόμενα χρόνια, η Ελλάδα να αποκτήσει αυτές τις διαδικασίες, οι οποίες θα εξασφαλίζουν σ’ όλα τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας, τη δικαίωσή τους.
Από την έντυπη έκδοση της ΙASIS που κυκλοφόρησε στις 25/10. Την IASIS μπορείτε να τη βρείτε σε 160 επιλεγμένα σημεία σε όλη την Αττική. Διανέμεται μαζί με την εφημερίδα Αμαρυσία το τελευταίο Σάββατο κάθε μήνα.
