Στο χώρο της ψυχοπαθολογίας ο όρος εθισμός στο διαδίκτυο αντιπροσωπεύει μία νέα μορφή διαταραχής για την οποία έχουν χρησιμοποιηθεί πολλοί ορισμοί, έχουν διεξαχθεί την τελευταία δεκαετία αρκετές έρευνες και για την οποία υπάρχει έντονη διαφωνία μεταξύ των επιστημόνων ακόμη και για την ίδια την ύπαρξή της.
Με τον όρο «εξάρτηση από το διαδίκτυο» περιγράφεται η προβληματική χρήση του διαδικτύου. Συγκεκριμένα, είχε προταθεί ότι η εκτός ελέγχου χαρτοπαιξία, τα επεισόδια υπερφαγίας, η υπερβολική χρήση αλκοόλ, οι σεξουαλικές πρακτικές και η χρήση του διαδικτύου μοιράζονται τον ίδιο νευροβιολογικό μηχανισμό με την εξάρτηση ουσιών και μπορεί να οριστεί ως συμπεριφορική εξάρτηση. Σύμφωνα με τα παραπάνω λοιπόν, αυτό που ονομάζουμε «εξάρτηση από το διαδίκτυο» περιλαμβάνει επιμέρους τύπους εξαρτήσεων όπως η χαρτοπαιξία ή οι σεξουαλικές πρακτικές που απλώς ικανοποιούνται μέσα από το ψηφιακό περιβάλλον.
Τι συμβαίνει;
Η χρησιμότητα του Διαδικτύου στο πλαίσιο της λογικής χρήσης δεν μπορεί να θεωρείται παρά ένα είδος εξυπηρέτησης χρηστικών αναγκών. Τί γίνεται όμως όταν ένα παιδί αντικαθιστά την πραγματική ζωή με την διαδικτυακή; Τι ωθεί ένα παιδί να βάζει στην άκρη την πραγματικότητα έναντι του εικονικού κόσμου που έχει «χτίσει» το διαδίκτυο;
Τα παραπάνω ερωτήματα και πολλά ακόμη ταλανίζουν τη σκέψη αρκετών γονιών που σήμερα βλέπουν τα παιδιά τους να καλύπτουν πάσης φύσεως ανάγκες μέσω του διαδικτύου οδηγώντας τα σε ένα είδος εθισμού.
Συγκεκριμένα το παιδί επιλέγει να καλύψει συγκεκριμένες ψυχολογικές ανάγκες μέσω του Διαδικτύου. Χαρακτηριστικό γνώρισμα της κατάστασης αυτής είναι ότι του δίνει τη δυνατότητα να προβάλλει μια επιθυμητή και όχι την πραγματική εικόνα του εαυτού του, χωρίς να έχει περιορισμούς και συνέπειες, ενώ πίσω από αυτό μπορεί να υποβόσκουν άλλες ψυχικές διαταραχές όπως κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές, διαταραχές προσωπικότητας και κοινωνική φοβία.
Ένας ψυχολογικός μηχανισμός διαφυγής από τα προβλήματα, πραγματικά ή αντιληπτά, και από την πιεστική πραγματικότητα που βιώνεται διαφορετικά από τον κάθε άνθρωπο.
«Υπογραμμίζεται ότι σε ηλικίες γύρω στα 12 η ενασχόληση δεν πρέπει να ξεπερνά τις δυο ώρες, ενώ το ιδανικό θα ήταν η «πρώτη επαφή» με αυτά να μην έρθει πριν από το τέταρτο έτος».
Τύποι συμπεριφορών
Ο πρώτος τύπος αφορά στην υπερβολική χρήση ιστοσελίδων που απευθύνονται σε ενηλίκους για διαδικτυακό σεξ (cybersex) και διαδικτυακό πορνογραφικό υλικό (cyber porn).
Ο δεύτερος τύπος αφορά στις διαδικτυακές σχέσεις. Υπερβολική, δηλαδή, ενασχόληση σε διαδικτυακές διαπροσωπικές σχέσεις στις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης και τα δωμάτια συνομιλίας – γνωστά ως chat rooms – ή άλλων υπηρεσιών άμεσης ανταλλαγής μηνυμάτων όπως το MSN.
Ο τρίτος τύπος αφορά στην υπερβολική ενασχόληση με τον τζόγο και τις διαδικτυακές αγορές.
Στον τέταρτο τύπο περιλαμβάνεται η υπερβολική περιήγηση, δηλαδή συνεχόμενο και διαρκές «σερφάρισμα» στο Διαδίκτυο και αναζητήσεις σε βάσεις δεδομένων.
Τέλος, ο πέμπτος τύπος αφορά στην υπερβολική ενασχόληση με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, εμμονή, δηλαδή, με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, που όπως φαίνεται στη χώρα μας μαζί με τις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν τους πρωταρχικούς παράγοντες που οδηγούν σε διαδικτυακές συμπεριφορές εξάρτησης.
Συμπτώματα του εθισμού
Ο εθισμός στο διαδίκτυο εκδηλώνεται σταδιακά όπως πάσης φύσεως παρόμοια πάθηση, ωστόσο και σε αυτή την περίπτωση υπάρχουν προειδοποιητικές ενδείξεις τις οποίες θα πρέπει οι γονείς να παρατηρήσουν. Οι τρεις βασικές ενδείξεις είναι:
- έλλειψη ύπνου (υπνηλία τις πρωινές ώρες εξαιτίας της χρήσης του διαδικτύου τη νύχτα)
- η διατροφή (παράλειψη γευμάτων)
- ενδυματολογικός κώδικας (ατημέλητη εμφάνιση), ενδεχόμενο σημάδι κατάθλιψης
Να θυμάστε πώς:
Το διαδίκτυο από μόνο του δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως καλό ή κακό. Μπορεί μάλιστα να συνεισφέρει θετικά στη ζωή του ανθρώπου με το εύρος των πληροφοριών που παρέχει, καθώς και με τους εναλλακτικούς τρόπους διασκέδασης που προσφέρει.
Ο σκοπός είναι τα παιδιά να αναπτύξουν τα ίδια τον απαραίτητο αυτό-έλεγχο και αυτοπειθαρχία αναφορικά με τη χρήση του Διαδικτύου. Ο χρόνος που μένουν στον υπολογιστή και το Διαδίκτυο δεν πρέπει να τους στερεί ούτε ένα λεπτό από την οικογένειά τους, το παιχνίδι τους, τα χόμπι τους, τους φίλους τους, το διάβασμά τους και τον ύπνο τους.
Τέλος είναι σημαντικό να μη χρησιμοποιείται η πρόσβαση στο Διαδίκτυο σαν ανταμοιβή μιας καλής συμπεριφοράς του παιδιού ή να απαγορεύεται η πρόσβαση στον υπολογιστή σαν τιμωρία.
Το κλειδί βρίσκεται ανάμεσα στην ισορροπία της γονεϊκής σχέσης και στα όρια που θέτουν οι ίδιοι οι γονείς στα παιδιά.
