Τη Χριστίνα τη γνώρισα όταν κάναμε μαζί μεταπτυχιακό στο Πάντειο. Ήταν μεγαλύτερη από εμένα, είχε μάλιστα και ένα μικρό παιδί. Εκ πρώτης όψεως ήμασταν πολύ διαφορετικές, άλλα ενδιαφέροντα, άλλη φάση ζωής. Είχαμε όμως ένα κοινό: βλέπαμε τη ζωή αισιόδοξα, παρά τις δυσκολίες που είχαμε αντιμετωπίσει. Εκείνη είχε μόλις πριν 1 χρόνο διαγνωστεί για δεύτερη φορά με καρκίνο του μαστού και εγώ είχα πριν μερικούς μήνες χάσει τη μητέρα μου από καρκίνο. Κάπως έτσι ξεκινήσαμε να κάνουμε παρέα. Οι νέες μου συμφοιτήτριες, η Χριστίνα και η Μαρία, ήταν οι «μεγάλες» μου φίλες, που μου έμαθαν ότι δεν χρειάζεται να είσαι ίδιος με τον άλλο για να έρθετε κοντά. Στα χρόνια που ακολούθησαν, η Χριστίνα και ο άνδρας της ο Κώστας απέκτησαν άλλα 2 παιδιά και η Μαρία κι εγώ βαφτίσαμε το μεσαίο, κυρίως για να στηρίξουμε την απόφασή της να επιλέγει τη ζωή όταν τα γεγονότα της έλεγαν το αντίθετο. Ο καρκίνος δεν την άφησε ήσυχη για πολύ. Ήρθε στον γάμο μου, πρόλαβα να της ανακοινώσω ότι ήμουν έγκυος, και μετά από λίγους μήνες πέθανε. Τον Απρίλιο του 2009 ήταν 47 χρονών, ενώ τα παιδιά 3, 5 και 8 ετών. Τα μεγαλώνει ο άνδρας της ο Κώστας, που σήμερα μιλάει στο Vita -με ειλικρίνεια και πολύ χιούμορ- για το πώς είναι να μεγαλώνει ένας άνδρας μόνος του 3 αγόρια. «Καταντάει σχεδόν γραφικό, ένας άνδρας μόνος με 3 παιδιά, αν σκεφτείς ότι συχνά 2 γονείς δυσκολεύονται και αγχώνονται να μεγαλώσουν ένα παιδί», μου λέει, και εκεί που έχω βουρκώσει βάζω τα γέλια.
«Αν φοβάσαι το μέλλον, δεν θα πρέπει να κάνεις τίποτε»
«Με τη Χριστίνα παντρευτήκαμε έχοντας σκοπό να κάνουμε κάποια στιγμή παιδιά. Το αναβάλλαμε όμως. Σκεφτόμασταν ότι είχαμε χρόνο, μπορούσαμε να περιμένουμε να τελειώσει και το διδακτορικό της. Το 1996, σε ηλικία 34 ετών, διαγνώστηκε με καρκίνο του μαστού. Έκανε ογκεκτομή και κάποιες θεραπείες, όπως τη συμβούλεψαν οι γιατροί. Θεωρούσαμε ότι θα πάει καλά, εκείνη ήταν και φύσει πολύ αισιόδοξη. Πράγματι, πήγε καλά. Το 2001 υιοθετήσαμε τον Μάριο και σχεδόν ταυτόχρονα της παρουσιάστηκε πρόβλημα στον άλλο μαστό. Τότε πήγαμε στην Αμερική για να πάρουμε μια δεύτερη γνώμη και μας είπαν να ακολουθήσουμε τα όσα μας είχαν προτείνει στην Ελλάδα. Έκανε διπλή μαστεκτομή πια και θεραπεία. Από τότε και μετά ο καρκίνος δεν την άφηνε να ησυχάσει. Όλο και κάτι προέκυπτε συχνά πυκνά, το 2004 πρόβλημα στους λεμφαδένες και το 2007 μεταστάσεις στο ήπαρ και μετά στα οστά. Παρ’ όλα αυτά, εκείνη πίστευε στη ζωή, γι’ αυτό και υιοθετήσαμε άλλα
2 παιδιά. Θεωρούσε ότι τα παιδιά τη βοηθούσαν να παλεύει την ασθένεια. Εγώ, όπως και άλλοι άνθρωποι από το φιλικό μας περιβάλλον, είχαμε τους προβληματισμούς μας, αλλά εκείνη ήταν τόσο αισιόδοξη και ευτυχισμένη, που δεν ήθελα να της το στερήσω. Άλλωστε, όλα στη ζωή είναι ένα ρίσκο˙ αν φοβάσαι το μέλλον, δεν θα πρέπει να κάνεις τίποτε».
«Οι υποχρεώσεις δεν με άφησαν να πενθήσω»
«Όσο ήταν άρρωστη, μου πέρναγε φευγαλέα από το μυαλό, χωρίς όμως να το αφήνω να με αγχώνει υπερβολικά, ότι μπορεί να έμενα μόνος με τα παιδιά. Δεν το σκεφτόμουν όμως πολύ, επειδή πάντα υπήρχε μια αισιοδοξία ότι η Χριστίνα θα γινόταν καλά. Τον τελευταίο χρόνο πριν πεθάνει άρχισα να το σκέφτομαι πιο έντονα. Είναι σαν μια παρτίδα σκάκι που σιγά-σιγά μένεις με λίγα πιόνια, βλέπεις ότι μειώνονται οι κινήσεις που μπορείς να κάνεις πλέον και λες: “Τι γίνεται; Θα χάσω;”. Δεν με τρόμαζαν τα παιδιά. Ήξερα και μπορούσα να αντιμετωπίσω τις ανάγκες τους. Τα τελευταία 2 χρόνια τα είχα αναλάβει όλα, καθώς εκείνη δεν είχε πολλές αντοχές. Είχαμε, βέβαια, πάντα και βοήθεια από κάποια γυναίκα, μπέιμπι σίτερ κ.λπ. Όταν πέθανε, είχα τόσo πολλές πρακτικές φροντίδες και υποχρεώσεις με τα παιδιά, που δεν είχα χρόνο ούτε να πενθήσω. Είχα συνέχεια κάτι να κάνω χωρίς να έχω κάποιον να μοιράζομαι όσα έπρεπε να γίνουν, για παράδειγμα να πάω στο σχολείο του μεγάλου, στον παιδικό σταθμό, στον παιδίατρο κ.λπ. Τρία παιδιά σε διαφορετικές ηλικίες είχαν και έχουν πολλές και διαφορετικές απαιτήσεις. Για παράδειγμα, θυμάμαι μια φορά που ο μικρός χτύπησε με το ποδήλατο και χρειάστηκε να τα πάρω όλα μαζί και να τα πάω μόνος μου στο νοσοκομείο για να του κάνουν ράμματα. Άλλος άνθρωπος, αν είχε ένα παιδί μόνο και του έλεγες πήγαινε στο νοσοκομείο να κάνεις ράμματα, θα εκνευριζόταν, θα φοβόταν, θα αναστατωνόταν. Η αλήθεια είναι πάντως ότι εμένα πιο πολύ με έχουν κουράσει και δυσκολέψει τα πρακτικά πράγματα παρά η ευθύνη. Η ευθύνη δεν μου φάνηκε περισσότερη και δυσκολότερη, γιατί όταν είσαι μόνος σου και είσαι αποφασιστικός άνθρωπος όπως εγώ, διαλέγεις τι θα κάνεις και το υλοποιείς».
«Οι άνθρωποι γύρω μου»
«Από τους ανθρώπους του περιβάλλοντός μας είχα υποστήριξη, τόσο πρακτική όσο και ηθική, αφού πέθανε η Χριστίνα, και κυρίως από τη γυναίκα του αδερφού της. Όλοι είχαν την καλή πρόθεση. Αλλά ξέρετε πώς είναι η ζωή· έχει πολλές απαιτήσεις και κανείς δεν έχει άπειρο χρόνο για να αφιερώνει στους άλλους. Είναι και οι αποστάσεις στην Αθήνα, που συχνά είναι απαγορευτικές για να βλέπεις συχνά τους φίλους σου. Δυστυχώς οι γονείς μου, αλλά και ο πατέρας της Χριστίνας, ήταν ήδη μεγάλοι σε ηλικία και δεν μπορούσαν να βοηθήσουν, αλλά πιο πολύ χρειάζονταν τη δική μου βοήθεια».
«Τα παιδιά το αποδέχτηκαν εύκολα»
«Τα παιδιά το πήραν σχετικά καλά. Σίγουρα καλύτερα από ό,τι περίμενα ή φοβόμουν. Ο μεγάλος, που ήταν 8 ετών, συνειδητοποίησε περισσότερο την απώλεια. Η αλήθεια είναι ότι μου κάνει εντύπωση η αντίδρασή του. Είναι ένα παιδί που για ασήμαντα πράγματα χαλάει τον κόσμο -ειδικά τότε που ήταν μικρότερος- και φοβόμουν ότι θα τον έπαιρνε πολύ από κάτω. Αντιμετώπισε τον χαμό της μητέρας του σαν να ήταν μεγάλος, φιλοσοφημένος, με στωικότητα. Η αλήθεια είναι βέβαια ότι η ιστορία είχε και τα ευτράπελά της, όπως όταν με ρώτησε: “Τώρα θα μπορώ να τρώω όσες τσίχλες θέλω;”. Από την άλλη πλευρά, οι δύο μικροί δεν κατάλαβαν τι έγινε. Καθώς το τελευταίο διάστημα η μητέρα τους δεν ήταν καλά, δεν έκαναν πολλά πράγματα μαζί της, οπότε και δεν άλλαξε πολύ η ζωή τους. Αφού συνειδητοποίησαν τι είχε συμβεί, δεν το συζητάνε ιδιαίτερα. Πιο πολύ αναφέρονται σε εκείνη ως ανάμνηση. Τους εξήγησα -όπως με συμβούλεψαν οι ειδικοί- ακριβώς τι είχε συμβεί. Οι ψυχολόγοι λένε ότι όσον αφορά το φυσικό επίπεδο πρέπει να λέμε στα παιδιά όλη την αλήθεια (ότι οι άνθρωποι αρρωσταίνουν, πεθαίνουν, τους θάβουμε σε ένα συγκεκριμένο σημείο, δεν γυρνάνε πίσω και δεν φταίμε εμείς γι’ αυτό), ενώ στο μεταφυσικό επίπεδο ο καθένας μπορεί να λέει ό,τι θέλει, καθώς έχει το δικαίωμα να μεγαλώνει τα παιδιά του με όποιες αρχές επιλέγει».
«Η προσωπική μου ζωή»
«Το μεγαλύτερό μου πρόβλημα αυτή τη στιγμή είναι ότι δεν έχω χρόνο για τον εαυτό μου. Έτσι, είμαι κουρασμένος σωματικά και ψυχικά. Εκτός από τη δουλειά, ό,τι άλλο θέλω να κάνω χωρίς τα παιδιά, για παράδειγμα να δω μια θεατρική παράσταση, γίνεται σπάνια και με αυστηρή επιλογή, αφού χρειάζεται ιδιαίτερη οργάνωση και προσπάθεια. Το πιο απλό; Δεν μπορώ να αργήσω το βράδυ, γιατί τα παιδιά δεν μπορούν να μείνουν μόνα τους τη νύχτα και όποια γυναίκα μείνει εδώ να τα προσέχει θα πρέπει -εκτός από εξαιρετικές περιπτώσεις- να γυρίσει κάποια στιγμή σπίτι της. Από την άλλη πλευρά, τόσο τα παιδιά όσο και ο περίγυρος με έχουν ρωτήσει πολλές φορές γιατί δεν βρίσκω μια γυναίκα να φτιάξω τη ζωή μου. Θα έλεγα ότι ανήκει σε αυτά που λέμε “τυχερά”. Η αλήθεια είναι ότι δεν με απασχόλησε κι εμένα ποτέ ιδιαίτερα. Είχα σκεφτεί ότι αν τύχαινε δεν θα έλεγα όχι. Ήθελα, όμως, αν έπαιρνα μία τέτοια απόφαση, να επρόκειτο για ένα άτομο που θα νοιαζόταν για τα παιδιά και με το οποίο θα μπορούσα να συνεννοηθώ. Δεν έψαχνα υπηρετικό προσωπικό. Δεν είναι εύκολο όμως, δύσκολα μια γυναίκα θα έπαιρνε την απόφαση να “μπλέξει” με έναν άνδρα με
3 παιδιά».
«Προσφέρω ό,τι μπορώ»
«Νιώθω ότι είμαι επαρκής με τα παιδιά. Προσφέρω ό,τι μπορώ. Δεν μπορώ να καλύψω προφανώς τον μητρικό ρόλο, αλλά έτσι ήρθαν τα πράγματα και έτσι πορευόμαστε. Με τα παιδιά είμαστε πολύ δεμένοι, και εκείνα έχουν έγνοια για μένα και συχνά μου λένε ότι φοβούνται μην πάθω τίποτε. Όταν συμβαίνουν τέτοια πράγματα στη ζωή, υπάρχουν και κάποιες ας τις ονομάσουμε καλές πλευρές. Δυναμώνεις και καταφέρνεις να οργανώνεις και να συνδυάζεις πράγματα απίθανα, που δεν φανταζόσουν ότι θα έβγαζες πέρα. Εγώ η αλήθεια είναι ότι έχω εκ φύσεως μια πραότητα και ψυχραιμία, που με έχουν βοηθήσει. Μπορεί να είμαι στη δουλειά μου και ταυτόχρονα να δίνω οδηγίες στο τηλέφωνο όταν κάποιος είναι άρρωστος ας πούμε. Και τα παιδιά όμως έχουν ωριμάσει: είναι πιο υπεύθυνα, αυτόνομα και ανεξάρτητα, λύνουν μόνα τους τις διαφορές τους και ξέρουν τι είναι σημαντικό και τι όχι. Επειδή είμαστε και 4 άνδρες, λειτουργούμε και λίγο σαν ομάδα, συντονιζόμαστε, ο καθένας αναλαμβάνει ευθύνες, φροντίζει τον εαυτό του και εγώ επεμβαίνω στα σοβαρά».
Το μέλλον
«Στο βάθος του μυαλού μου υπάρχει μια ανασφάλεια μήπως συμβεί κάτι σοβαρό ή αναπάντεχο, αλλά προσπαθώ να τη διώχνω και να μην το σκέφτομαι. Λέω, τι να κάνουμε, σε μια τέτοια περίπτωση θα βρεθεί μια λύση. Όσον αφορά το γεγονός ότι τα παιδιά θα μεγαλώσουν και θα φύγουν από το σπίτι και θα μείνω σιγά-σιγά μόνος μου είναι κάτι που δεν με τρομάζει. Θα ασχοληθώ με τα ενδιαφέροντά μου (το διάβασμα, τη μουσική), που τώρα με κόπο παλεύω να μην παραμελώ τελείως».
