Υπάρχουν πολλές απόψεις για το σωστό τρόπο να μεγαλώσεις και να εκπαιδεύσεις παιδιά, για το ποιο είναι το σωστό εκπαιδευτικό πρόγραμμα και ποιος ο τρόπος να δώσουμε στα παιδιά μας την καλύτερη παιδεία.
Ερχόμενη από το χώρο της Μη Κατευθυντικότητας και εμπνευσμένη από τους μεγάλους παιδαγωγούς και ψυχολόγους (C. Rogers, M. Lobrot, M. Montessori, A.S. Neill’s Summerhill) και τις πρωτοποριακές τους μεθόδους, διαπιστώνω ότι όσο πιο πολλές επιθυμίες και όνειρα, έχουν τα παιδιά, τόσο το καλύτερο για τα ίδια και την κοινωνία μας. Ως στόχος επομένως στην ανατροφή τους, μπαίνει η ανάπτυξη των επιθυμιών και, όταν χρειάζεται, η διευκόλυνση στην εκπλήρωσή τους. Αυτό γιατί παρατηρούμε πως η δημιουργία επιθυμιών οδηγεί, όλους τους ανθρώπους, σε ενδιαφέροντα και τους κινητοποιεί για την ικανοποίηση αυτών των ενδιαφερόντων.
Όσο πιο έντονες είναι αυτές οι επιθυμίες μας, τόσο περισσότερο ωθούμαστε να τις εκπληρώσουμε. Οι επιθυμίες οδηγούν στην κινητοποίηση και όχι στην παραίτηση και την υποταγή. Παιδιά με επιθυμίες που προσπαθούν να ικανοποιήσουν, είναι παιδιά ζωντανά, δυναμικά που μαθαίνουν να διεκδικούν και στη πορεία της ζωή τους.
Βέβαια θα αναρωτηθούμε, επιτρέπουμε τα πάντα; ό,τι θέλει το παιδί εμείς το ενισχύουμε; και εδώ εισέρχεται η έννοια των ορίων. Είναι ένα μεγάλο θέμα που προκαλεί ποικίλες αντιδράσεις και θέσεις κι αυτή η δυσκολία προκύπτει γιατί τα παιδιά είναι πολύ διαφορετικά μεταξύ τους αλλά και οι γονείς/ εκπαιδευτικοί το ίδιο. Όλοι θα συμφωνήσουμε πως τα όρια, είναι απαραίτητα κυρίως για τη σωματική τους προστασία μιας και τα παιδιά δεν έχουν την αίσθηση του κινδύνου, ιδιαίτερα σε μικρές ηλικίες, αλλά είναι και απαραίτητα για τη διαμόρφωση πλαισίου, όπου θα βιώσουν νέες εμπειρίες.
Ωστόσο πολλές φορές ως γονείς ή παιδαγωγοί βιαζόμαστε να οριοθετήσουμε τα παιδιά για να αποτρέψουμε συμπεριφορές που ακόμα δεν έχουν εκδηλωθεί. Όμως δεν μπορούμε να απαγορεύουμε κάτι που δεν έχει εμφανιστεί ακόμα. Μ’ αυτό το τρόπο στραγγαλίζουμε οτιδήποτε πάει να γεννηθεί, το οποίο μπορεί να είναι και ωφέλιμο. Αυτή τη τάση για έλεγχο, που εμπεριέχει και εξουσία ενός γνώστη και μεγάλου απέναντι σ’ ένα μικρό και άπειρο παιδί και η επιβολή που ακολουθεί συνοδευόμενη συνήθως από έντονα αισθήματα αγωνίας, άγχους και φόβου καλό θα είναι να αποφεύγεται αλλά ακόμα κι όταν υπάρχει να μας είναι έστω συνειδητή για να μπορέσουμε αναλόγως να τη διερευνήσουμε και να την κατανοήσουμε. Πολλές φορές, αν όχι πάντα, τα κίνητρά μας είναι πέρα για πέρα αγνά αλλά το μικρό παιδί δε θα καταλάβει το λόγο ή την αιτία της οριοθέτησης παρά μόνο αυτό το αίσθημα της αγωνίας και της έλλειψης εμπιστοσύνης.
Επιπλέον πολλές φορές, τα όρια τα χρησιμοποιούμε, για να προστατευθούμε εμείς, ο τρόπος ζωής μας, η νοοτροπία και οι αντιλήψεις μας. Είναι πιο εύκολο ίσως να περιορίζουμε ένα παιδί απ’ το να είμαστε διαρκώς σε επιφυλακή μη πάθει κάτι. Αλλά άραγε όντως οφείλουμε να είμαστε σε μια τέτοια εγρήγορση; αυτή η μόνιμη απειλή ενός επερχόμενου κακού που οφείλουμε να προλάβουμε, είναι κάτι που έρχεται από έξω; από το παιδί; ή ένας εσωτερικός μας φόβος; μήπως επειδή μεγαλώσαμε με αγωνία και άγχος και μάθαμε να ελέγχουμε και να οριοθετούμε τα πάντα νιώθουμε ότι έτσι πρέπει να κάνουμε και με τους άλλους ανθρώπους; μήπως η μικρή εμπιστοσύνη που έχουμε στους άλλους μας οδηγεί και στην μικρή εμπιστοσύνη που έχουμε στο ίδιο μας το παιδί; όλοι θα συμφωνήσουμε πως το να μεγαλώνει κανείς παιδιά δεν είναι εύκολο, όμως φανταστείτε πόσο όμορφη και ενδιαφέρουσα μπορεί να γίνει η διαδικασία της ανατροφής αν, έχοντας ησυχία εσωτερική μπορούμε να αφουγκραστούμε και να ενισχύσουμε τα παιδιά.
Άλλου τύπου όρια είναι αυτά που μπαίνουν προκειμένου να διευκολυνθούμε κυρίως εμείς και οι συνήθειες μας, αλλά όπως συμβαίνει με το κουνελάκι μας που το έχουμε στο κλουβί του, το κλουβί είναι απαραίτητο για να κρατήσουμε το σπίτι μας καθαρό και τα έπιπλά μας ακέραια αλλά αυτό που κάνει το κουνελάκι να αναπτυχθεί είναι το νερό, ο αέρας, ο ήλιος, η τροφή και η επαφή. Ο ρόλος του γονιού και του εκπαιδευτικού λοιπόν, έρχεται στο να προσφέρει στο παιδί τα απαραίτητα ερεθίσματα για μεγάλωμα και όχι να βάζει εμπόδια στην ανάπτυξη αυτή. Να αφουγκράζεται τις ιδιαίτερες δυνατότητες και ροπές του κάθε παιδιού και να τις διευκολύνει, να δίνει ερεθίσματα για ανάπτυξη και όχι εντολές προς υπακοή, να κατανοεί και να συναισθάνεται και όχι να απαιτεί.
Κλείνοντας καλώ όλους να αναρωτηθούμε ποια απ’ τα όρια που βάζουμε στα παιδιά είναι όρια που σκοπό έχουν να αναπτύξουν και να βοηθήσουν τα ίδια και ποια όρια εξυπηρετούν δικές μας ανάγκες και φόβους.
