Είναι δύσκολο να είσαι πατέρας. Και κάποιες φορές, παρά τις φιλότιμες προσπάθειές σου, η δυσκολία αυτή γίνεται ορατή. Γίνεσαι απότομος με το παιδί σου. Κάνεις ένα επιθετικό σχόλιο στη σύντροφό σου. Εκτοξεύεις ένα μαξιλάρι. Και σε πιο παραγωγικές στιγμές, ίσως να βγεις για έναν περίπατο. Ή να διοχετεύσεις αυτά τα συναισθήματα στην άσκηση. Ή, αν είσαι όπως εγώ, να βάλεις δυνατά μουσική.
Σε μια τέτοια περίσταση –που δεν θυμάμαι πια από τι ξεκίνησε– στράφηκα σε κάτι που θεωρώ αριστούργημα καθαρόαιμης οργής: το «In Utero» των Nirvana. Τραγούδι-τραγούδι, είναι 41 λεπτά ανόθευτου πόνου, από τις δυνατές κιθάρες του «Serve the Servants» μέχρι τις ηττημένες μελωδίες που κλείνουν το «All Apologies», με πολλούς διαπεραστικούς μικροφωνισμούς και κατακερματισμένα φωνητικά στο ενδιάμεσο. Τραγουδώντας το μπορεί να ουρλιάζεις μέχρι να βραχνιάσεις, όπως έκανα κι εγώ.
Αλλά σε εκείνη τη φάση, κόλλησα με ένα μοτίβο που δεν είχα προσέξει ποτέ στο παρελθόν. Στο «Heart-Shaped Box» υπήρχε ο «ομφάλιος λώρος». Το «Radio Friendly Unit Shifter» είχε τη φράση «ξαφνικά έσπασαν τα νερά μου». Στο «Scentless Apprentice» κάτι, δύσκολο να διακρίνεις τι, «μυρίζει σαν σπέρμα». Και στο «Pennyroyal Tea» επαναλαμβάνεται ένας στίχος με τον οποίο θα ταυτιστεί κάθε πατέρας: «Νιώθω τόσο κουρασμένος που δεν μπορώ να κοιμηθώ». Μήπως, τότε, ο Kurt Cobain έγραψε ένα άλμπουμ για τον πόνο της πατρότητας;
Άρχισα να το ψάχνω περισσότερο. Ο Cobain και η Courtney Love είχαν γίνει γονείς την περίοδο που γράφτηκε το άλμπουμ, καθώς απέκτησαν τη Frances Bean πριν από περίπου 25 χρόνια. Και μετά υπάρχει το πίσω εξώφυλλο: ένα κολλάζ από σπασμένα μέλη κούκλας. Μετά από μια έρευνα, ανακάλυψα ότι το είχε δημιουργήσει ο ίδιος ο Cobain. Ο τίτλος του έργου; «Sex and woman and In Utero and vaginas and birth and death» («Σεξ και γυναίκα και Στη Μήτρα και κόλποι και γέννηση και θάνατος»).
Και να μην ξεχνιόμαστε: Ο τίτλος του άλμπουμ είναι «In Utero» («Στη μήτρα»).
Συνειδητοποίησα ότι, παρόλο που δεν έχουμε παρουσιάσει αρκετά στην κοινωνία μας το φαινόμενο της γυναικείας επιλοχείου κατάθλιψης, τουλάχιστον είναι κάτι γνωστό. Αλλά οι μπαμπάδες συνήθως σκιαγραφούνται είτε ως μακρινοί πατριάρχες, είτε ως τρυφεροί αλλά ανίκανοι είτε, σε σπάνιες περιπτώσεις, να συνδυάζουν την τρυφερότητα με τη συμμετοχή στην ανατροφή των παιδιών. Αλλά τι γίνεται με τους μπαμπάδες που βρίσκουν την πατρότητα τραυματική και δυσκολεύονται να τη διαχειριστούν, πόσο μάλλον να νιώσουν ευτυχισμένοι μέσα σε αυτήν; Μήπως, σχεδόν μισό αιώνα πριν, ο Cobain έσπασε αυτό το ταμπού αλλά δεν το πρόσεξε κανένας;
Έτσι φαίνεται, τουλάχιστον σε εμένα.
Όπως συμβαίνει με τον καθένα μας, η ανατροφή του Cobain επηρέασε και τη δική του προσέγγιση προς την πατρότητα. Κρατούσε μια απόσταση από το δικό του πατέρα, που είχε προσπαθήσει να σκληραγωγήσει τον ευαίσθητο γιο του. Οι γονείς του πήραν διαζύγιο και ο Cobain δεν μπόρεσε να συγχωρέσει τον πατέρα του, ακόμα και μετά την ενηλικίωσή του, όταν οι σπάνιες συναντήσεις πατέρα-γιου του προκαλούσαν αμηχανία.
Ο Cobain φαινόταν αποφασισμένος να μην επαναλάβει τα λάθη που θεωρούσε ότι είχε κάνει ο πατέρας του. Παρά τη φήμη του στη ροκ σκηνή και παρά τον αγώνα του ενάντια στον εθισμό του στην ηρωίνη, φαίνεται ότι προσπάθησε να είναι ένας δοτικός πατέρας, τουλάχιστον στην αρχή. Σε μια συνέντευξη στο MΤV εμφανίστηκε αγκαλιά με τη νεογέννητη κόρη του, ταΐζοντας τη Frances Bean στοργικά με το μπιμπερό και κάνοντάς της αστεία. Όπως το έθεσε η συγγραφέας Darcey Steinke, που είχε πάρει συνέντευξη από τον Cobain εκείνη την περίοδο: «Το μόνο πράγμα που φαινόταν να του δίνει χαρά ήταν η κόρη του».
Αλλά όπως συμβαίνει με πολλούς μπαμπάδες, αυτός ο ενθουσιασμός έκρυβε εσωτερικούς φόβους. Όταν ο Cobain ανακάλυψε ότι η Courtney Love ήταν έγκυος, φοβόταν ότι το μωρό θα γεννηθεί παραμορφωμένο, κάτι σαν μια εκδίκηση του σύμπαντος για τα παράξενα σκιτσάκια που ζωγράφιζε νεότερος. Μάλιστα, έγραψε μια επιστολή προς τον πατέρα του που δεν έστειλε ποτέ, όπου παραδεχόταν τον ακραίο φόβο που κάθε γονιός γνωρίζει καλά: «Κάθε φορά που βλέπω στην τηλεόραση παιδιά να πεθαίνουν ή τη μαρτυρία ενός γονιού που έχασε πρόσφατα το παιδί του δεν μπορώ παρά να βάλω τα κλάματα. Η σκέψη να χάσω το μωρό μου με στοιχειώνει καθημερινά. Διστάζω ακόμα και να τη βάλω στο αυτοκίνητο από φόβο μήπως συμβεί κάποιο ατύχημα». Στη συνέχεια αναφέρεται στο διαζύγιο των γονιών του και δηλώνει ότι αν βρεθεί ποτέ στην ίδια κατάσταση, θα «πολεμήσει μέχρι θανάτου» να κρατήσει την κηδεμονία του παιδιού.
Φυσικά, όλοι ξέρουμε τι συμβαίνει μετά. Τα επόμενα δύο χρόνια, ο Cobain αγωνίζεται ενάντια στον εθισμό και χάνει προσωρινά την κηδεμονία της κόρης του προτού αυτοκτονήσει. Εκείνη την περίοδο η Courtney Love στην προσπάθειά της να τον ταρακουνήσει αναφέρεται στην παραπάνω πιθανότητα –να χάσει ο Cobain την πρόσβαση στην κόρη του– αλλά μάταια. Ο Cobain είχε αποκαλέσει την πατρότητα «το σημαντικότερο είδος ευθύνης που μπορεί να έχει κάποιος» και δεν μπορώ παρά να αναρωτηθώ μήπως αυτή η ευθύνη τελικά τον καταρράκωσε.
Δεν το είχα ξανασκεφτεί μέχρι εκείνη την ημέρα που άκουσα το «In Utero», αφού είχαμε αποκτήσει με τη σύζυγό μου την πρώτη μας κόρη. Δεν έχω καμία σχέση με τον Cobain, αν εξαιρέσουμε το γεγονός ότι είμαι ένας λευκός άντρας που του αρέσουν οι ζακέτες τύπου κάρντιγκαν. Οι δικοί μου αγώνες ωχριούν στη σύγκριση. Αλλά ακούγοντας το άλμπουμ αναγνώρισα μια ακραία εκδοχή του άγχους που περνάει κάθε πατέρας. Τις άγρυπνες νύχτες, το ξαφνικό αίσθημα βάρους, τη συνειδητοποίηση ότι δεν μπορείς να γυρίσεις το χρόνο πίσω, το φόβο της αποτυχίας. Επιπλέον, δεν μπορούσα να σκεφτώ ένα άλλο έργο της ποπ κουλτούρας που συλλάμβανε καλύτερα τη στοιχειώδη αλήθεια ότι η πατρότητα είναι πολύ περισσότερα από μια ελαφρώς ανετάριστη φωτογραφία στο Instagram. Αλλά για κάποιο λόγο, το αληθινό θέμα του «In Utero» αγνοήθηκε.
