Οι άντρες είναι από τον Άρη και οι γυναίκες από την Αφροδίτη; Ε, ίσως, όχι τελικά!
Τι λένε τα στοιχεία για τις διαφορές των δύο φύλων;
Εμπεριστατωμένες συνδυαστικές αναλύσεις των ευρημάτων όλων των ερευνών που έχουν πραγματοποιηθεί τις τελευταίες δύο δεκαετίες του 20ου αιώνα, καταδεικνύουν με σαφήνεια ότι οι άντρες και οι γυναίκες είναι, εν πολλοίς, ίδιοι σε ότι αφορά σε χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, στις νοητικές και ηγετικές ικανότητες. Η ψυχολόγος, Janet Shibley Hyde, διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Γουισκόνσιν των Η.Π.Α. (University of Wisconsin in Madison), ανακάλυψε ότι οι άντρες και οι γυναίκες, από την παιδική ηλικία μέχρι και την ενήλικη ζωή είναι περισσότερο όμοιοι παρά διαφορετικοί σε όλες τις ψυχολογικές μεταβλητές που μελετήθηκαν, με αποτέλεσμα τη δημιουργία αυτού που ονόμασε «υπόθεση των ομοιοτήτων των φύλων» (gender similarities hypothesis). Χρησιμοποιώντας στατιστικές τεχνικές συνδυαστικής ανάλυσης, επαναστατικές για την δεκαετία του ’80, κατάφερε να αναλύσει τον τρόπο που όλες οι προηγούμενες μελέτες είχαν αξιολογήσει την επίδραση της διαφοράς των φύλων σε πολλά ψυχολογικά χαρακτηριστικά και ικανότητες, συμπεριλαμβανομένων των νοητικών ικανοτήτων, της λεκτικής και μη λεκτικής επικοινωνίας, της επιθετικότητας, της ηγεσίας, της αυτοπεποίθησης, της ηθικής συλλογιστικής και της κινητικής συμπεριφοράς.
Η Hyde παρατήρησε ότι, σε δεκάδες μελέτες, το φύλο είχε πολύ μικρή ή καθόλου επιρροή στις ψυχολογικές μεταβλητές που μελετήθηκαν, γεγονός που συνάδει με την «υπόθεση των ομοιοτήτων των φύλων». Παρατηρήθηκαν μόνο λίγες βασικές διαφορές: Σε σύγκριση με τις γυναίκες, οι άντρες είχαν περισσότερη δύναμη στα χέρια, ήταν σωματικά πιο επιθετικοί, αυνανίζονταν περισσότερο και είχαν πιο θετική στάση απέναντι στο σεξ εκτός σταθερής σχέσης.
Επιπλέον, η Hyde ανακάλυψε ότι οι διαφορές των φύλων φαίνεται να εξαρτώνται από το πλαίσιο μέσα στο οποίο μετριούνται. Στις μελέτες που σχεδιάστηκαν με τέτοιο τρόπο ώστε να εξαλείψουν τα κοινωνικά πρότυπα των δύο φύλων, οι ερευνητές απέδειξαν ότι οι ρόλοι των φύλων και το κοινωνικό πλαίσιο παίζουν καθοριστικό ρόλο στις ενέργειες του ατόμου. Για παράδειγμα, όταν οι συμμετέχοντες σε ένα πείραμα διαβεβαιώθηκαν ότι δεν υπήρχε τρόπος να αναγνωριστούν ως άντρες ή γυναίκες, κανένας εξ’ αυτών δεν λειτούργησε σύμφωνα με τα στερεότυπα του φύλο του, όταν τους δόθηκε οι ευκαιρία να επιδείξουν επιθετικότητα. Για την ακρίβεια, έκαναν ακριβώς το αντίθετο από το αναμενόμενο – οι γυναίκες ήταν πιο επιθετικές και οι άντρες πιο παθητικοί.
Τέλος, η ανάλυση της Hyde, το 2005, διερεύνησε την αναπτυξιακή πορεία των πιθανών διαφορών μεταξύ των φύλων –πώς κάθε εμφανής διαφορά μπορεί να μικρύνει ή να μεγαλώσει με την πάροδο του χρόνου. Η ανάλυση παρουσίασε στοιχεία που αποδεικνύουν ότι οι διαφορές των δύο φύλων κυμαίνονται ανάλογα με την ηλικία, με αυξομειώσεις σε διαφορετικές χρονικές στιγμές στη διάρκεια της ζωής. Αυτή η διακύμανση δείχνει και πάλι ότι οι όποιες διαφορές δεν είναι σταθερές.
Μαθαίνοντας …μύθους για τις διαφορές των δύο φύλων
Η τάση των μέσων μαζικής ενημέρωσης να απεικονίζουν τους άντρες και τις γυναίκες ως θεμελιωδώς «διαφορετικούς», φαίνεται να διαιωνίζει τέτοιου είδους παρανοήσεις – παρά την έλλειψη αποδεικτικών στοιχείων – με αποτέλεσμα να αναπτύσσονται «αστικοί μύθοι» εν σχέση με τις διαφορές των δύο φύλων, που επηρεάζουν τους άντρες και τις γυναίκες, τόσο στη δουλειά όσο και στο σπίτι, σαν γονείς αλλά και σαν συντρόφους. Για παράδειγμα, μελέτες στον επαγγελματικό στίβο δείχνουν ότι οι γυναίκες που πάνε ενάντια στο θηλυκό στερεότυπο της ευαισθησίας και της φροντίδας, το πληρώνουν ακριβά όταν προσλαμβάνονται ή αξιολογούνται. Και όσον αφορά στις προσωπικές σχέσεις, βιβλία με εκατομμύρια πωλήσεις και δημοφιλή περιοδικά, συχνά ισχυρίζονται ότι οι γυναίκες και οι άντρες δεν συνεννοούνται, επειδή επικοινωνούν πολύ διαφορετικά. Αντί αυτού, η Hyde ισχυρίζεται ότι αυτό που συμβαίνει είναι ότι οι άνδρες και οι γυναίκες σταματούν να μιλούν πρόωρα, επειδή έχουν οδηγηθεί να πιστεύουν ότι δεν μπορούν να αλλάξουν δήθεν «έμφυτα», με βάση το φύλο, εκατέρωθεν χαρακτηριστικά τους.
Η Hyde έχει, επίσης, παρατηρήσει ότι και τα παιδιά υφίστανται τις επιπτώσεις των υπερβολικών ή και ανυπόστατων ισχυρισμών περί των διαφορών των δύο φύλων – ένα τρανταχτό παράδειγμα είναι η διαδεδομένη άποψη ότι τα αγόρια είναι καλύτερα στα μαθηματικά από τα κορίτσια. Σύμφωνα με την συνδυαστική ανάλυση της Hyde των αποτελεσμάτων όλων των προηγούμενων μεμονωμένων μελετών, τα αγόρια και τα κορίτσια παρουσιάζουν εξίσου καλές επιδόσεις στα μαθηματικά μέχρι το γυμνάσιο, οπότε τα αγόρια καταφέρνουν να πάρουν ένα μικρό προβάδισμα. Αυτό, πιστεύουν πολλοί ψυχολόγοι, πιθανότατα δεν αντανακλά βιολογικές διαφορές, αλλά κοινωνικές προσδοκίες. Αυτή η στερεοτυπική σκέψη και νοοτροπία μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα, κορίτσια που είναι ταλαντούχα στα μαθηματικά στο δημοτικό να αγνοηθούν από τους γονείς τους, που έχουν χαμηλότερες προσδοκίες για την επιτυχία της κόρης τους στα μαθηματικά. Προς επίρρωση αυτού, η Hyde αναφέρει προηγούμενη έρευνα που δείχνει ότι οι προσδοκίες των γονέων για την επιτυχία των παιδιών τους στα μαθηματικά, σχετίζονται έντονα με την αυτοπεποίθηση και την απόδοση των παιδιών.
Πέρα από το μύθο – Οι κοινωνικές προεκτάσεις της προκατάληψης
Η Hyde και οι συνεργάτες της ευελπιστούν ότι τα εμπεριστατωμένα ευρήματα τους σε σχέση με το γεγονός ότι οι άντρες και οι γυναίκες είναι, κατά βάση, ίδιοι, θα χρησιμοποιηθούν για να ξεκαθαρίσουν τις όποιες «παρεξηγήσεις» και να συμβάλλουν στην ίση μεταχείριση.
Η Hyde δεν είναι μόνη στην παρατήρησή της ότι η πρόδηλη πλάνη περί των διαφορών των φύλων, με δεδομένη την έλλειψη αποδεικτικών στοιχείων, βλάπτει εξίσου τους άνδρες και τις γυναίκες, όλων των ηλικιών. Σχολιάζοντας την δημοσίευση της έρευνας της από την Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία (American Psychological Association (APA)) το 2005, δήλωσε: «Οι ισχυρισμοί περί διαφορών των δύο φύλων μπορεί να βλάψουν τις ευκαιρίες των γυναικών στο χώρο εργασίας, αποθαρρύνουν ζευγάρια από την προσπάθεια να επιλύσουν τις συγκρούσεις και τα προβλήματα επικοινωνίας που αντιμετωπίζουν και προκαλούν περιττά εμπόδια που βλάπτουν την αυτοεκτίμηση των παιδιών και των εφήβων.»
Η ψυχολόγος Diane Halpern, PhD, καθηγήτρια του Claremont College και πρώην πρόεδρος της Αμερικανικής Ψυχολογικής Εταιρείας, επισημαίνει ότι ακόμα και όταν υπάρχουν μοτίβα νοητικών διαφορών μεταξύ ανδρών και γυναικών, «οι διαφορές δεν είναι ελλείμματα». «Επιπλέον, ακόμα και όταν βρίσκονται διαφορές, δεν μπορούμε να συμπεράνουμε ότι είναι αμετάβλητες, επειδή η συνεχής αλληλεπίδραση των βιολογικών και περιβαλλοντικών παραγόντων μπορεί να αλλάξει το μέγεθος και την κατεύθυνση των αποτελεσμάτων οποιαδήποτε στιγμή στο μέλλον.»
Οι διαφορές οι οποίες υποστηρίζονται από τα στοιχεία, προκαλούν ανησυχία, πιστεύει, επειδή μερικές φορές χρησιμοποιούνται για να υποστηρίξουν επιζήμιες πεποιθήσεις και μεροληπτικές ενέργειες σε βάρος των κοριτσιών και των γυναικών. Συμβουλεύει, όποιος μελετά τις διαφορές των δύο φύλων, να εξετάζει κατά πόσον το μέγεθος των διαφορών είναι αρκετά μεγάλο για να έχει νόημα, να αναγνωρίζει ότι βιολογικές και περιβαλλοντικές μεταβλητές αλληλεπιδρούν και αλληλοεπηρεάζονται, και να θυμάται ότι τα συμπεράσματα που δεχόμαστε σήμερα, μπορεί να αλλάξουν στο μέλλον.
