Η πρώτη μέρα για το 4ο Δημοτικό σχολείο Νέας Σμύρνης ήταν χθες, 10 Σεπτεμβρίου, και όχι σήμερα. Χθες το απόγευμα ο διευθυντής Νίκος Σιούτας μάζεψε τα πρωτάκια και τα υποδέχθηκε στο σχολείο, μαζί με τους γονείς και τους δασκάλους τους. Ολόκληρο τελετουργικό οργανώθηκε. Υποδοχή με μουσικές, γλυκές φατσούλες στο πεντακάθαρο κτίριο, κλόουν… και περιήγηση στην κατάφυτη ταράτσα του σχολείου!
Ο Νίκος Σιούτας είναι ο δάσκαλος που έγινε γνωστός για την εκπληκτική οργάνωση του σχολείου του και την εμπνευσμένη εφαρμογή βιωματικών μορφών εκπαίδευσης. Ασχολήθηκαν μαζί του τα μίντια και πάντα είχα την περιέργεια να τον γνωρίσω. Τον συνάντησα στο υπέροχο σχολείο του και διαπίστωσα ότι πρόκειται για μια πολύ σπάνια περίπτωση, έξω από κάθε προσδοκία.
Δεν έχει νόημα να εξηγήσω τι κάνει και πώς έφτασε στο αποτέλεσμα. Σημασία έχει ότι έφτιαξε ένα δημόσιο σχολείο που θα το ζήλευαν πολλά ιδιωτικά. Το σπουδαιότερο είναι ότι κατάφερε να δημιουργήσει μια πρότυπη κοινότητα με τη συμμετοχή δασκάλων, μαθητών και γονέων. Μπόρεσε ακόμα, να πείσει τον Δήμο Ν. Σμύρνης να είναι μόνιμος συμπαραστάτης και να κερδίσει την εμπιστοσύνη των γονέων που είναι πάντα έτοιμοι να συνδράμουν σε ό,τι τους ζητήσει. Με λίγα λόγια, ίδρυσε μια παραδειγματική «συμμετοχική δημοκρατία» προς όφελος των παιδιών.
Μου είπε πολλά και εντυπωσιακά. Δύο πράγματα όμως κράτησα στο μυαλό μου. Δύο ερωτήματα αδιέξοδα και αποθαρρυντικά. Τι θα συμβεί στο σχολείο αυτό όταν το συγκεντρωτικό κράτος αποφασίσει να τον αλλάξει; Ποιο είναι το κέρδος για την ελληνική παιδεία, όταν «αστέρια» λάμπουν σε διάφορα σχολεία (ο Σιούτας δεν είναι ο μοναδικός) αλλά ποτέ δεν γίνονται πρότυπα για τους υπόλοιπους;
Έχω την εντύπωση πως καμιά κοινωνία δεν βελτιώθηκε μόνο με τους «ήρωές» της. Αυτοί έκαναν πάντα το καθήκον τους και μετά χάνονταν. Η πολιτεία είχε τη μεγάλη αποστολή να κρατήσει τα ίχνη τους και να ανοίξει δρόμους σε συστήματα και χώρους ανάπτυξης του πολιτισμού. Εδώ, όμως, έχουμε μια περίπτωση στην οποία το Υπουργείο έδωσε ελάχιστη σημασία. Δεν ξέρω καν αν τον βράβευσε για την προσφορά του.
Στην πραγματικότητα δεν νοιάζονται. Δεν τους ενδιαφέρει γιατί ο δικός τους κόσμος είναι τελείως ξένος προς τις κοινότητες των πολιτών. Αδιαφορούν για τον πολιτισμό της αριστείας, της συλλογικότητας και της άμιλλας που εξελίσσει τις κοινωνίες. Άλλα φαντασιώνονται και άλλα αποφασίζουν, βουτηγμένοι μες τον λαϊκισμό και τη σκοπιμότητα.
Σε ένα πράγμα καταλήξαμε με τον Σιούτα: Στην αυτονoμία των σχολείων. Γιατί ο «πρακτικός» άνθρωπος που ζει το μεγάλο του όραμα, σκέφτεται το μέλλον και όχι την πρόσκαιρη επικαρπία της δικής του λάμψης. Αν, λοιπόν, το συγκεκριμένο σχολείο έφευγε από την εποπτεία του συγκεντρωτικού Υπουργείου, μήπως θα είχε τη δυνατότητα να ηγηθεί μιας εκπαιδευτικής «επανάστασης» για όλη τη Νέα Σμύρνη (το δείγμα γίνεται σαφές μέσα στις κοινότητες); Δεν είναι επίφοβο ή αίγλη του να σβήσει, όταν ο Νίκος Σιούτας κάποια στιγμή δεν θα είναι πια εκεί; Πόσους τέτοιους έχουν οι απρόσωπες λίστες των διευθυντών με τη χαρτούρα των άχρηστων τίτλων;
Το 4ο Δημοτικό Ν. Σμύρνης είναι ένα σπουδαίο δημόσιο σχολείο. Είναι δείγμα ενός συστήματος που σέβεται τη γνήσια ελληνική παιδεία του Δελμούζου και του Γλυνού. Την ελεύθερη ανθρωπιστική παιδεία που δημιουργεί οικουμενικούς ανθρώπους, ενταγμένους στον αξιακό κώδικα της δημοκρατίας και της καλλιέργειας των συνειδήσεων.
Το 4ο Δημοτικό όμως, δεν παύει να είναι μια εξαίρεση που δεν μπορεί να μας κάνει αισιόδοξους. Αυτή η χώρα χρειάζεται χιλιάδες τέτοια σχολεία για να σωθεί. Δεν έχει νόημα να ψάχνουμε μάγους για να απολαύσουμε το αυτονόητο. Έχουμε ανάγκη από χιλιάδες δασκάλους που το βλέμμα τους θα πετάει φλόγες, όταν μπαίνουν στην τάξη. Αυτούς, ποιο πανεπιστήμιο θα τους βγάλει και ποιο υπουργείο θα τους διαλέξει; Με τις εξαιρέσεις, καμιά κοινωνία δεν έσωσε τα παιδιά της…
