Η ικανότητα ενός παιδιού να αφοσιώνεται σε μια δραστηριότητα επηρεάζει μακροπρόθεσμα την εξέλιξή του σε κάθε τομέα, από τον αθλητισμό και τη μουσική μέχρι τις σχολικές επιδόσεις του και την επαγγελματική καριέρα του.
Όμως καθημερινά μικροί και μεγάλοι ερχόμαστε αντιμέτωποι με ένα πλήθος αντιπερισπασμών, και σημαντικό ρόλο σε αυτό παίζει η τεχνολογία.
Η νέα έρευνα
Τι μπορεί να βοηθήσει όμως ένα παιδί να παραμείνει προσηλωμένο σε μια εργασία, ιδιαίτερα όταν βρίσκεται αντιμέτωπο με τον πειρασμό ενός iPad; Μια ομάδα Αμερικανών ειδικών, από το Κολέγιο Χάμιλτον και το Πανεπιστήμιο της Μινεσότα, θέλοντας να δώσει απάντηση σε αυτό το ερώτημα σχεδίασε ένα πείραμα με παιδιά τεσσάρων και έξι ετών. Τους ζήτησε να ασχοληθούν για δέκα λεπτά με μια μονότονη εργασία στον υπολογιστή, λέγοντάς τους ότι αν βαρεθούν στη διάρκειά τους, μπορούσαν να πάνε να παίξουν στο iPad που υπήρχε σε μια κοντινή αίθουσα.
Οι 180 εθελοντές χωρίστηκαν σε τρεις ομάδες. Η πρώτη, η λεγόμενη ομάδα ελέγχου, ρωτήθηκε την ώρα της εργασίας στον υπολογιστή: «Προσπαθώ αρκετά;». Η δεύτερη ομάδα κλήθηκε να απαντήσει στην ίδια ερώτηση αλλά σε τρίτο πρόσωπο, ανάλογα με το όνομα κάθε παιδιού – για παράδειγμα, αν το παιδί λεγόταν Hannah, η ερώτηση διαφοροποιείτο ως εξής: «Η Hannah προσπαθεί αρκετά;».
Τα παιδιά της τρίτης ομάδας κλήθηκαν να επιλέξουν να μεταμφιεστούν σε έναν από τους γνωστούς ήρωες, π.χ. τον Μπάτμαν, τον Μπομπ τον Μάστορα ή τη Ραπουνζέλ, και το ερώτημα για κάθε παιδί προσαρμόστηκε ανάλογα: π.χ. «Ο Μπάτμαν προσπαθεί αρκετά;».
Στη συνέχεια, οι επιστήμονες είπαν σε όλα τα παιδιά: «Αυτή είναι μια πολύ σημαντική εργασία και θα βοηθήσει ιδιαίτερα αν προσπαθήσεις να την κάνεις για όσο περισσότερη ώρα μπορείς». Για τα επόμενα δέκα λεπτά τα άφησαν να επιλέξουν ανάμεσα στον υπολογιστή και το iPad, ενώ κάθε ένα λεπτό μια φωνή τα ρωτούσε από το μεγάφωνο π.χ. «Ο Μπάτμαν προσπαθεί αρκετά;».
Όχι παράξενα, οι μικροί εθελοντές αφιέρωσαν το 37% του χρόνου τους στην εργασία στον υπολογιστή και το 63% στο iPad.
Ωστόσο, τα παιδιά που είχαν μεταμφιεστεί σε σούπερ ήρωα αφοσιώθηκαν περισσότερο από όλα στην εργασία στον υπολογιστή. Ακολουθούσαν εκείνα που έπρεπε να απαντήσουν στο ερώτημα «Προσπαθώ αρκετά;» σε τρίτο πρόσωπο, ενώ πιο… επιρρεπή στο iPad αναδείχθηκαν τα μέλη της ομάδας ελέγχου.
Με άλλα λόγια, όσο περισσότερο κατάφερε να αποστασιοποιηθεί ένα παιδί από τον πειρασμό, τόσο μεγαλύτερη ήταν η συγκέντρωσή του στο καθήκον. «Τα παιδιά από τα οποία ζητήθηκε να αφοσιωθούν στην εργασία σαν να ήταν ένα άλλο πρόσωπο ήταν λιγότερο πιθανό να ενδώσουν στην άμεση επιβράβευση [βλέπε iPad] και περισσότερο πιθανό να εργαστούν για να πετύχουν ένα σχετικά μακροπρόθεσμο στόχο», σχολίασαν οι συγγραφείς της μελέτης, την οποία δημοσίευσαν στην επιθεώρηση Child Development με τίτλο «”The Batman Effect”: Improving Perseverance in Young Children».
Το κλασικό «Πείραμα του Ζαχαρωτού»
Σε ένα παρόμοιο συμπέρασμα είχε καταλήξει και το κλασικό πλέον «Πείραμα του Ζαχαρωτού», που είχε διεξαχθεί τη δεκαετία του ’60 από τον Walter Mischel, καθηγητή του Πανεπιστημίου Στάνφορντ, σε παιδιά 3,5-5 ετών. Όπως είχε ανακαλύψει τότε ο ψυχολόγος, το μυστικό για να επιδεικνύει κάποιος αυτοέλεγχο, ακόμα και ένα νήπιο, είναι να μετατρέπει το αντικείμενο του πειρασμού του (σε εκείνη την περίπτωση, ένα ζαχαρωτό) σε μια πιο αφηρημένη ιδέα στο μυαλό του.
Μάλιστα, ο Mischel είχε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι τα παιδιά με τη μεγαλύτερη αυτοσυγκράτηση στο Πείραμα του Ζαχαρωτού αργότερα στη ζωή τους έγιναν καλύτεροι μαθητές, καλύτερα αμειβόμενοι επαγγελματίες και ενήλικες που δήλωναν πιο ευτυχισμένοι και υγιείς. Ενδεικτικά, ένα από τα παιδιά με υψηλό αυτοέλεγχο είχε σχολιάσει στον Mischel ότι για να αντισταθεί στο ζαχαρωτό το φαντάστηκε σαν μια απλή εικόνα και όχι ως μια «χειροπιαστή» λιχουδιά. Με αυτό τον τρόπο κατάφερε να το αφοπλίσει από τη σχεδόν ακαταμάχητη δύναμή του.
Στην πρόσφατη μελέτη τα παιδιά που φόρεσαν μάσκα και κάπα κατάφεραν να αντισταθούν πιο αποτελεσματικά στο iPad, ίσως γιατί υποδυόμενα ένα σούπερ ήρωα αποστασιοποιήθηκαν κάπως από τον πειρασμό. Μια δεύτερη πιθανή εξήγηση που έδωσαν οι επιστήμονες; Οι μεταμφιεσμένοι μικροί εθελοντές ενδεχομένως να ταυτίστηκαν με τις υπερδυνάμεις του χαρακτήρα τους και να προσπάθησαν να τις μιμηθούν. Σε κάθε περίπτωση, το συμπέρασμα ήταν ότι τα παιδιά που ντύθηκαν «Μπάτμαν» ή «Ραπουνζέλ» αφοσιώθηκαν περισσότερο από όλα στο καθήκον τους.
Οι θεαματικές μεταμορφώσεις ενός παιδιού
Όμως το καινούριο πείραμα έδειξε και κάτι ακόμα που γνωρίζουμε ως γονείς αλλά συχνά ξεχνούμε: Τα παιδιά αλλάζουν εντυπωσιακά σε σύντομο χρονικό διάστημα. Οι εξάχρονοι εθελοντές του πειράματος πέρασαν κατά μέσο όρο το μισό χρόνο τους στην εργασία στον υπολογιστή, ενώ οι τετράχρονοι μόλις το ένα τέταρτο του χρόνου τους.
Επομένως, συνήθως αρκεί η μετάβαση από την προσχολική στη σχολική ηλικία για να αρχίσει ένα παιδί να αφοσιώνεται περισσότερο στο στόχο του και να αντιστέκεται περισσότερο σε αντιπερισπασμούς. Ταυτόχρονα, ωστόσο, δεν βλάπτει να το αφήνουμε να υποδύεται, πού και πού, τον αγαπημένο του σούπερ ήρωα.
